Wat lezen mensen anno 2025, en hoe? Daar hebben we geen idee van. Je kunt natuurlijk opzoeken hoeveel boeken er verkocht worden, en welke boeken er via de bibliotheek worden verkocht, maar daarmee krijg je een heel beperkt beeld. In de eerste plaats omdat je geen idee hebt welk van die boeken dan gelezen worden: ik weet niet of er iemand bestaat die alle boeken die ze binnenkrijgt ook daadwerkelijk helemaal van kaft tot kaft leest. Ik doe dat zelf in ieder geval niet. Voornemens stranden, je raakt afgeleid door een ander boek dat toevallig hoger op de stapel komt te liggen, en op een bepaald moment blijkt een boek verdwenen, of onbelangrijk geworden en sla je het nooit meer open. Iedere boekenkast is een begraafplaats van voornemens en verwachtingen.

Omgekeerd: mensen lenen boeken van anderen, of ze krijgen ze cadeau van anderen, of ze kopen ze in een buitenlandse boekwinkel, of ze pikken ze op uit een straatbieb of van een plankje in een hotel, of ze downloaden hem ergens illegaal, en van geen van deze zaken houdt iemand statistieken bij.

Recht

Nu zou je dit nog kunnen onderzoeken door willekeurige mensen een vragenlijst voor te leggen, maar dan nog moet je dat subtiel doen. Wat te doen met de roman waaraan iemand begint en die daarna maanden- of zelfs jarenlang op het nachtkastje blijft liggen zonder dat er ooit besloten wordt dat het er nu niet meer van komt? Of van de dichtbundel die jarenlang bij iemand onder handbereik blijft – kun je een dichtbundel eigenlijk uberhaupt ooit uit hebben? Je moet de proefpersonen dus vragen met welke boeken ze op dit moment ‘bezig’ zijn en dan flink blijven doorvragen zodat ook het e-boek op hun telefoon waarin ze af en toe lezen als ze bij de wasserette moeten wachten wordt meegeteld.

Een van mijn goede voornemens voor 2025 is om dat leesgedrag eens bij mijzelf te onderzoeken. Ik ben vast geen gemiddelde lezer, maar gemiddelde lezers bestaan niet. Iedere maand wil ik hier boekstaven wat ik gelezen heb: dus nadrukkelijk niet alleen wat ik uitgelezen heb, want uitlezen is in mijn lezen slechts een randverschijnsel, en over dat randverschijnsel schrijf ik juist betrekkelijk vaak. Maar dat doet helemaal geen recht aan de praktijk.

Taalprobleem

Neem mij nu, hier, begin januari, in het huis van mijn schoonmoeder in Abruzzo. In de loop van de jaren heb ik hier allerlei boeken naartoe gesleept. Daar zitten een aantal dikke bloemlezingen bij (Nijhoff, Slauerhoff, de Spiegel van de Friese poëzie, een kitscherig boek dat Les plus belles pages de la poësie française heet), waar ik soms in blader – maar de afgelopen weken niet. Ik heb hier ook de autobiografie van Alexander Nazalnov, drie min of meer recente nummers van Het liegend konijn (over het allerlaatste zal ik binnenkort wat schrijven), Bij nader inzien, Meneer Tadeusz, een paar deeltjes Maigret, Het Nederlandse Liefdeslied in de Middeleeuwen, een paar Duitse romans van 10 jaar geleden. Dat staat allemaal in de kast tussen de Italiaanse literatuur die wij hier als het eigendom van mijn vrouw beschouwen. Een tante van mijn vrouw die hier af en toe komt opruimen, heeft de hebbelijkheid om alle boeken via een onnavolgbare systematiek te ordenen.

Ondertussen heb ik in geen van deze boeken gelezen, omdat ik de hele tijd boeken op mijn telefoon aan het lezen was, zoals Onderland van Alma Mathijsen en Doppelganger van Naomi Klein. En dat zijn dan toevallig boeken die ik uitgelezen heb, ik heb ook heel lang geworsteld met de roman L’Extase van Monia Ajalis, waarvan ik verwacht dat ik nooit heel veel verder kom dan pagina 24, waar ik nu ben: er is een taalprobleem (Ajalis gebruikt wel erg modern, etnisch gekleurd Frans) en voor mij staat er te weinig tegenover die moeite.

Nu ja, dat is dus de stand van zaken aan het begin van dit jaar. Ik wil boekstaven welke boeken ik dit jaar op welke manier heb verworven en welke boeken ik uiteindelijk heb gelezen. Ik zal daarvan een keer per maand verslag doen, niet omdat ik denk dat mijn eigen lezen nu zo interessant is, maar omdat het het enige voorbeeld is waarvan ik intieme kennis heb. Het is een beetje griezelig, want ik geef er naar mijn idee iets intiems mee bloot. Ik ben denk ik voor alles een lezer, en zoals alle lezers schandelijk chaotisch in mijn leesgedrag. Μaar we doen het allemaal voor het onderzoek.