Inhoud nummer 2 2022 | jaargang 126
Woord vooraf
Vlaams of Nederlands in Noord-Frankrijk?
hoofdredacteur Peter Debrabandere
In Frans-Vlaanderen wordt het Nederlands als moedertaal allang niet meer gesproken. Het West-Vlaamse dialect is nog net niet uitgestorven, omdat meerdere sprekers ervan die het thuis nog van hun ouders geleerd hebben, nog in leven zijn. Over een paar decennia zal niemand in Noord-Frankrijk het West-Vlaams nog als moedertaal spreken. Toch bestaat in Noord-Frankrijk interesse voor de oorspronkelijke moedertaal. Maar of die moedertaal dan de Vlaamse streektaal of de Nederlandse standaardtaal is, blijft een discussiepunt. Onlangs heeft de Franse staat de knoop doorgehakt door het Vlaams als onderwijstaal te erkennen. De Frans-Vlamingen zijn hierover verdeeld: sommigen pleiten voor de Vlaamse streektaal, anderen voor de Nederlandse standaardtaal. De hoofdredacteur noemt drie redenen waarom de Franse staat resoluut voor het Nederlands als onderwijstaal zou moeten kiezen.
Dichter Alfred Schaffer in Gent: “Ik vertegenwoordig de buitenblik”
Ingrid Glorie
Een interview met de Nederlandse dichter Alfred Schaffer die momenteel in Gent verblijft waar hij voor de universiteit twee collegereeksen verzorgt. De winnaar van de P.C. Hoofdprijs 2021 woont in Zuid-Afrika, waar hij doceert aan de Universiteit Stellenbosch en de Universiteit van Wes-Kaapland.
Voor veel Zuid-Afrikaanse studenten geldt het Nederlands als een koloniale taal
Het Bels Lijntje
Amsterdam-Brussel-Parijs via Tilburg en Turnhout
Dick Wortel
De oude spoorverbinding Tilburg-Turnhout is tegenwoordig een fietspad, dat voert langs uitgestrekte en rustieke heidevelden in een afgelegen deel van Nederland en België met lange kaarsrechte stukken, spoorweggebouwtjes en een andreaskruis die aan toen herinneren. Dick Wortel neemt ons mee naar het verhaal achter het Bels Lijntje.
Dit is deel 2 in de reeks Nostalgie.
Te politieke burgemeesters
Een beschouwing vanuit Vlaams-Nederlands vergelijkend perspectief
Niels Karsten
Nederlandse burgemeesters zijn de laatste jaren in een te politieke rol terechtgekomen voor de onpartijdige en neutrale bestuurders die ze altijd waren, oordeelde de Raad van Europa recent. Op hun rol in de handhaving van de coronamaatregelen klinkt vergelijkbare kritiek. De bezwaren zullen veel Vlamingen vreemd in de oren klinken. De burgemeester is toch een politieke functionaris bij uitstek? Een Vlaams-Nederlandse vergelijkende kijk op het ambt.
Maria ter Meetelen, christenslaaf in Barbarije
Hoe een Noord-Hollandse voorkomt dat ze moet trouwen met een sultan
Bonny Wassing
Maria ter Meetelen vertrekt op 21-jarige leeftijd als man verkleed per boot richting Spanje. Daar wordt ontdekt dat ze een vrouw is. Het schip waarmee ze samen met negen andere Nederlanders terug wil naar Holland wordt gekaapt waarna Maria tot slaaf wordt gemaakt van de sultan. Die dwingt haar met hem te trouwen, maar dat weet Maria te voorkomen.
Er is niets meer van haar vernomen
Dit is deel 8 in de reeks Als de Lage Landen te klein zijn.
Thuis naar het filmhuis of cinema vanuit je zetel?
Viktor Vandervelde
Soms lukt het niet om alle films te zien van je nog-te-zienlijstje. Dan kan je terecht op Picl, het online filmhuis. Het innovatieve project is na enkele succesvolle jaren een vaste waarde in de Nederlandse filmhuissector en maakt nu de overstap naar Vlaanderen, waar niet van een filmhuis, maar van cinema’s voor de betere film gesproken wordt. Het bleef niet bij dat verschil, want Nederlanders en Vlamingen kijken heel anders naar film.
Televisiekoks en hun kookboeken
Charlotte Kleyn
De afgelopen jaren is het aantal koks op televisie met bijbehorend kookboek niet meer bij te houden. Van de Vlaamse televisiekok Jeroen Meus verscheen recent zijn tiende kookboek 10 jaar Dagelijkse kost met dezelfde naam als zijn succesvolle kookprogramma. Meus is niet de eerste televisiekok die een kookboek publiceerde. Velen gingen hem voor, in zowel Vlaanderen als Nederland.
“Laat mij thans Uw gids zijn, die U dagelijks gaat verleiden tot een edeler kookkunst”
De kracht van ontplooiing
De Nederlands-Hongaarse artieste Vlanetina Tóth woont en werkt in Vlaanderen
Veerle Deknopper
De actrice, theatermaker en muzikante Valentina Tóth begon op jonge leeftijd haar carrière als klassiek pianiste. Haar opleiding kreeg ze aan het Brusselse Conservatorium waarna ze in Vlaanderen bleef wonen. Klassieke muziek is haar absolute liefde, theater haar grote liefde. Met haar programma Wildbloei brengt ze een ode aan de hysterische vrouw. Ze won er dit jaar het Amsterdams Kleinkunst Festival mee.
“Muzikaliteit is een compleet plaatje waarbij de onderverdelingen mogen vervagen”
Standaardisering en taalverandering
Evaluatie van acht schrikvragen over schurende taalkwesties
Peter Debrabandere
In 2020 en 2021 stelde Mark Uytterhoeven in elk nummer van Neerlandia een ‘schrikvraag’: een vraag ontstaan uit verwondering of verbazing over een of andere taalontwikkeling in het Nederlands. Peter Debrabandere legde steeds uit waar de ontwikkeling vandaan kwam en hoe we eventueel normatief tegen de ontwikkeling aan konden kijken. Hierop terugblikkend vat hij de tendensen in zijn antwoorden op die acht schrikvragen samen.
Zolang een taal bestaat, verandert die taal.
Op alle vlakken
Van integratie naar samenwerking
Een interview met Kris Van de Poel, algemeen secretaris van de Taalunie
Paul van Velthoven
In het fraaie gebouw aan de Paleisstraat in het centrum van Den Haag, spreken we met mevrouw Kris Van de Poel, hoogleraar taalkunde aan de Universiteit Antwerpen en sinds 2020 algemeen secretaris van de Taalunie, en Maarten Vidal, als beleidssecretaris gedetacheerd door de Vlaamse overheid bij de Taalunie, over de huidige bekommernissen rond het Nederlands en wat de Taalunie daaraan denkt te kunnen doen.
Leg de magnetron op B5
Of hoe vooral Vlamingen hun taalgebruik aanpassen in een dialoog met Nederlanders
Marc Swerts, Anouk van Heteren, Chloë Nieuwdorp, Eline von Oerthel & Hanne Kloots
Met Nederlandse en Vlaamse proefpersonen werd in een onderzoek nagegaan in hoeverre sprekers van nationale variëteiten van dezelfde taal zich aan elkaar aanpassen. De Vlamingen bleken hun taalgebruik sterker af te stemmen op hun Nederlandse gesprekspartner dan vice versa.
Marc De Coster, een alternatieve woordenaar
Woordenboeken over populair taalgebruik nu ook online
Miet Ooms
Marc De Coster is een bekende naam in woordenboekland. In 1989 verscheen zijn Wielerwoordenboek, dat hij in 1992 voor een deel verwerkte in het Woordenboek van Jargon en Slang. Tussen 1998 en 2009 publiceerde De Coster nog eens vijf papieren woordenboeken, waaronder het succesvolle Groot scheldwoordenboek: Van apenkont tot zweefteef. Al die woordenboeken staan sinds enkele jaren online bij het Nederlandse initiatief Ensie.nl. In 2020 en 2021 publiceerde De Coster op deze site zijn meesterwerk: het Woordenboek van populair taalgebruik. Met meer dan 31.000 onderwerpen is de hele onderneming min of meer voltooid, al zal het woordenboek nooit écht af zijn. Tijd voor een babbel over woorden, vindplaatsen en de online toekomst van woordenboeken.
OP = OP
Ludo Beheydt
Op = op als aankondiging bij een advertentie was voor een bevriende anderstalige een volkomen raadselachtige boodschap. Op in de betekenis “er is niets meer, vooral in reclametaal”, zoals Van Dale schrijft, is evenwel heel gebruikelijk. Maar het is begrijpelijk dat het kleine woordje op voor anderstaligen nogal een uitdaging vormt. Om te beginnen kan het al bij twee verschillende woordsoorten horen en bovendien heeft het binnen die twee woordsoorten ook nog eens heel uiteenlopende betekenissen. Een uitleg over het woordje op als voorzetsel en op als bijvoeglijk naamwoord.
Boek in de kijker
De zeventiende eeuw is anders
Ludo Beheydt
De zeventiende eeuw is anders dan we gewend zijn te geloven. Het is niet die uitzonderlijke Gouden Eeuw die ons tot nog toe met glans is voorgespiegeld. Veeleer is het een bij toeval tot stand gekomen Republiek die zijn buitengewone materiële welstand en culturele bloei verwierf door meedogenloos imperialisme en kolonialisme. Althans dat is het beeld dat de bijgestelde Nederlandse vertaling van de in 2018 verschenen The Cambridge Companion to the Dutch Golden Age ons geeft. De titel van de nieuwe Nederlandse versie is dan ook navenant geobjectiveerd tot De zeventiende eeuw.
Helmer J. Helmers, Geert H. Janssen & Judith Noorman (red.), De zeventiende eeuw, Leiden University Press, Leiden, 2021, ISBN, 978 90 8728 376 6, 508 pp. Prijs: € 49,50.
Recensies
De dikke Van Dale wordt genderinclusief | Zestiende editie honderdvijftig jaar na overlijden Van Dale
Peter Debrabandere
De vijftiende uitgave van Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal (vaak de dikke Van Dale genoemd) van 2015 zou volgens de algemene verwachting de laatste papieren uitgave zijn. Wie woordenboeken raadpleegt, deed dat toen al meestal via de computer, online. Maar de papieren uitgave was toch nog een succes, omdat Van Dale meer is dan alleen maar een gebruiksinstrument voor wie beroepshalve met taal bezig is. Het is een monument van de Nederlandse taal, dat ook als salontafelboek functioneert, als hebbeding, als boek om doelloos door te wandelen met verrassende woordontdekkingen als beloning. En dus verschijnt nu honderdvijftig jaar na het overlijden van Johan Hendrik van Dale een jubileumuitgave, die wellicht weer goed zal verkopen.
Je kunt je afvragen of het wel de taak van het woordenboek is om aan te geven hoe je inclusief naar personen kunt verwijzen
Ton den Boon & Ruud Hendrickx (red.), Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal, zestiende, herziene editie, Van Dale Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 2022, ISBN 978 94 6077 596 3, drie delen, LI + 5160 pp. Prijs: € 209,-.
Een nieuw inleidend handboek voor de Nederlandse taalkunde
Christian Gewering
Wanneer er een nieuw inleidend handboek verschijnt, rijst snel de vraag of er überhaupt behoefte is aan nog een inleiding die de gehele kennis van een vakgebied verzamelt en samenvat. In de Nederlandse taalkunde is het nog geen tien jaar geleden dat Niederländische Sprachwissenschaft: Eine Einführung (Boonen & Harmes, 2013) op de markt kwam, een populair handboek in de Duitse neerlandistiek, omdat het als Duitstalige inleiding geschikt is voor eerste- of tweedejaarsstudenten die nog aan het begin staan van hun taalverwerving.
Er bestaat een behoefte aan een Nederlandstalig handboek dat de huidige stand van de wetenschappelijke kennis in de Nederlandse taalkunde alomvattend beginnersvriendelijk presenteert
Esther Ruigendijk, Marijke De Belder & Ankelien Schippers, Inleiding Nederlandse taalkunde: Voor aankomende neerlandici intra en extra muros, Amsterdam University Press, Amsterdam, 2021, ISBN 978 94 637 2095 3, 298 pp. Prijs: € 24,99 (e-book: € 22,99).
Kroniek
Nieuw platform Rijke teksten voor leraren
De Taalunie heeft een start gemaakt met de website rijketeksten.org, een betrouwbaar online adres voor elke leraar die op zoek is naar meer informatie omtrent rijke teksten voor leerlingen van verschillende leeftijden.
Vlaamse kunstschilder Théo van Rysselberghe te zien in Laren
In het Singer Museum in Laren is tot en met 4 september 2022 de tentoonstelling Théo van Rysselberghe. Schilder van de zon te zien. Van Rysselberghe (1862-1926) wordt beschouwd als een belangrijke voorman van het pointillisme, waarmee hij Nederlandse kunstenaars als Jan Toorop inspireerde.
Meer informatie
De Zeven Woorden van de Lage Landen
Denk je in dat ergens in de late middeleeuwen een grote stormvloed de kust had verlegd naar waar nu de Duitse oostgrens en de Franse noordgrens liggen? De Lage Landen zouden dan niet langer bij maar onder de zee liggen! Wat zou de wereld dan gemist hebben? Veel en niet veel is het juiste antwoord – want allicht zouden sommige vondsten die ooit in de Nederlanden gebeurden, elders plaatsgevonden hebben. Op een feestavond is zo’n denkoefening wel leuk en ook zinvol, zeker als je ze overlaat aan mensen die een gedegen kennis van het verleden combineren met een tegendraadse blik op het heden. Daarom heeft het ANV, bij gelegenheid van zijn eigen 125e verjaardag en die van het tijdschrift Neerlandia, zeven auteurs gevraagd de kern van de Lage Landen samen te vatten rond evenveel woorden: God, water, taal, vrijheid, smaak, weven en muziek. Het resultaat leest als iets tussen een Hollands stilleven en een fantasie van Jeroen Bosch.
Frank Judo, Gui van Gorp, Remi Hauman (red.), De Zeven Woorden van de Lage Landen, Uitgeverij Verloren, Hilverum, ISBN 978 90 8704 950 8, 168 pp. Prijs € 20,-.
ANV
Onbevangen heen en weer
Frank Judo
Staat in uw adressenbestand nog steeds de Binckhorstlaan op een prominente plek? Dan moet u daar dringend iets aan doen, want sinds kort huist uw geliefde vereniging in het hart van Den Haag. De Paleisstraat is niet enkel een centraal gelegen maar toch rustige plek in de Residentie, het is ook de zetel van de Taalunie. En net in het gebouw van de trouwe vriendin die de Taalunie is, werd nu een plekje vrijgemaakt voor een krasse 127-jarige.
Van beleid zijn we niet bang, maar we weten dat het ons niet toekomt het te maken
Visser-Neerlandiaprijzen 2021
De Visser-Neerlandiaprijzen 2021 zijn toegekend aan prof. dr. Frits van Oostrom en prof. dr. Els Witte. De prijsuitreiking vindt plaats op zaterdag 15 oktober 2022 in het Markiezenhof in Bergen op Zoom.
Verhuizing ANV
Op 2 mei 2022 is het ANV verhuisd. Het ANV zetelt nu op het adres Paleisstraat 9, 2514 JA Den Haag, waar ook de Taalunie gevestigd is. Onze overige contactgegevens blijven ongewijzigd.
Laat een reactie achter