Het laatste boek van Theo Meder moet het ultieme boek worden over Volksverhalen en Vertelcultuur in Nederland, van de oertijd tot nu. Maar wat weten we eigenlijk over die prehistorie? Wanneer zijn mensen in Nederland gaan praten en vertellen? En hoe komt dat zo? De komende tijd gaat Meder zich met Groningse studenten in onderzoeksateliers en tutorials buigen over talloze … [Lees meer...] overHoe de mens ging vertellen
Vertelcultuur
Vonken van onder de brandstapel: volksverhalen en heksificatie
“Al jarenlang luister ik naar uw pastoors en tap-bazen die ons vertellen dat alle ziektes en rampen te danken zijn aan vrouwen.” – Mevrouw B.-v.G uit Eindhoven, 1978 (Archief Meertens Instituut, 179:3). Deze kritische observatie werd per brief verstuurd als reactie op uitzendingen van het NOS-radioprogramma Vonken onder de as, waarin volksverhalen centraal stonden. In … [Lees meer...] overVonken van onder de brandstapel: volksverhalen en heksificatie
‘Doe loech die vyant mit ghenende’
Lachende personages in Middelnederlandse sproken, fabels en boerden Altijd en overal hebben mensen niet alleen gelachen, maar ook nagedacht over de lach. Dit heeft een haast symbolisch resultaat gehad: net zoals humor een kwestie van smaak is, is er ook op het gebied van de humortheorie voor ieder wat wils. Volgens de een lachen mensen in speelse situaties om dingen die ze … [Lees meer...] over‘Doe loech die vyant mit ghenende’
Wilgenman wordt Wilgenvrouw
Heks! Heks! Heks! van Jente Posthuma bevat drie herschreven volksverhalen uit Overijssel met navolgend nog een essay. In de verantwoording achterin worden als inspiratiebron drie traditionele volksverhalen genoemd uit de bundel Overijselsche Sagen van de schrijver Josef Cohen uit 1914. Overigens zijn die drie sagen niet één-op-één door Posthuma bewerkt: plot-elementen zijn uit … [Lees meer...] overWilgenman wordt Wilgenvrouw
De trekken van de trickster. Reynaert van Willem… van Hildegaersberch
Binnen het volksverhaalonderzoek is Reynaert een bekend personage: we komen hem in de orale traditie tegen van de middeleeuwen tot heden en hij is bij uitstek een trickster. Voor buitenlandse studenten vergelijk ik het gedrag van Reynaert vaak met dat van zijn Afrikaanse (en Caraïbische) evenknie Anansi de spin, en omgekeerd leg ik Anansi uit aan Nederlandse studenten met een … [Lees meer...] overDe trekken van de trickster. Reynaert van Willem… van Hildegaersberch
Hoe maak je een volksverhalenboek?
Een onderzoeksatelier voor de studie Nederlandse Taal en Cultuur in Groningen Een vrouw met een kindHet vertelseltje begint;Een koe met een kalf,Het vertelseltje is half... Het versje hierboven is afkomstig uit De schone prinses, die nooit gelachen had uit 1889, een versie van het redelijk bekende sprookje Zwaan Kleef Aan. Deze versie van het sprookje is gepubliceerd in … [Lees meer...] overHoe maak je een volksverhalenboek?
Het complot van bloeddorstige reptielen: een eeuwenoud antisemitisch narratief
Op donderdag drie november 2022 maakte de gemeente van Amsterdam bekend dat de Britse complotdenker David Icke Nederland niet in mocht komen. Icke zou spreken op een demonstratie van ‘Samen voor Nederland’, die eerder al werd verplaatst van de Dam naar het Museumplein vanwege veiligheidsoverwegingen. De IND stelde, in samenspraak met de politie en de NCTV, dat Icke een gevaar … [Lees meer...] overHet complot van bloeddorstige reptielen: een eeuwenoud antisemitisch narratief
Gruwel en Gein in Groningen
Trilbil en Duivelsdrek: 17 oude Groninger sprookjes van Trijntje Soldaats en haar toehoorders Daar waren eenmaal twee zoons en zij heetten Gerrit en Kornelis, en toen stierf hunnen moeder in 1801, en toen kwam Trijntje Soldaats in hunnen dienst en zij zeide hen vertellings en Gerrit die schreef deze Vertellings op in een oud kasboektje en doe werd dat door schriftje … [Lees meer...] overGruwel en Gein in Groningen
De dokter en de bananenschil: de complexiteit van moppen en humor
In Neerlandistiek schreef Nicoline van der Sijs onlangs over Chattie (leuke naam, die houden we erin), onder andere over zijn onvermogen om moppen te tappen. Het begrip “mop” is Chattie weliswaar niet geheel onbekend, maar hij weet geen humor te genereren die door mensen als (enigszins) leuk wordt ervaren. Op Nicolines verzoek om eens “een mop over een poes” te vertellen, nam … [Lees meer...] overDe dokter en de bananenschil: de complexiteit van moppen en humor
Trilbil en duivelsdrek
Een van de mooiste onderdelen van onze Groningse opleiding Nederlands zijn de onderzoeksateliers. In het tweede jaar werken studenten in kleine groepen telkens een half jaar mee aan het onderzoek van een van hun docenten. Vaak gaat het om onderzoek in samenwerking met maatschappelijke partners. Wederkerigheid is belangrijk: ook onderzoek in opdracht veronderstelt voortdurende … [Lees meer...] overTrilbil en duivelsdrek
Verschenen: Trilbil en Duivelsdrek. 17 oude Groninger sprookjes…
In 1801 verloren de jonge Groninger broertjes Gerrit en Kornelis Arends hun moeder. De eenvoudige naaister Trijntje Wijbrands, alias Trijntje Soldaats, vertelde tijdens de klusjes sprookjes. Gerrit, 11 jaar oud, schreef ze met een ganzenveer op in een ongebruikt kasboekje van zijn vader; hij noemde het zijn “Vertelsel Boektje”. De verhaaltjes zijn opgetekend in een … [Lees meer...] overVerschenen: Trilbil en Duivelsdrek. 17 oude Groninger sprookjes…
Tussen hemel en aarde: vreemde ervaringen in Nederlandse musea
2010, Leeuwarden. Twee beveiligers komen elkaar tegen in de kelder van de Kanselarij, een van de gebouwen waarin destijds het Fries Museum huisde. Het is bijna sluitingstijd en het museum is leeg op de medewerkers na. Terwijl de beveiligers de laatste minuten van hun werkdag doden met een praatje, zien ze opeens vanuit hun ooghoeken beweging. Ze draaien zich om, klaar om een … [Lees meer...] overTussen hemel en aarde: vreemde ervaringen in Nederlandse musea
Wie is de auteur van Jan Stront?
In 1684 verscheen zonder vermelding van auteur of uitgever De doorluchtige daden van Jan Stront, opgedragen aan het Kackhuys. Gedrukt voor de liefhebbers. In deze pornografische roman speelt het personage Jan Stront de hoofdrol. In de roman is te lezen hoe Jan Stront aan zijn naam is gekomen, hoe hij opgroeit en hoe hij zich vervolgens als student in plaats van met studeren … [Lees meer...] overWie is de auteur van Jan Stront?
Heet van de naald?
Verhalen over ‘needle spiking’ waarschuwen voor de gevaren van het uitgaansleven In de lente van 2022 gaan er in Nederland verhalen rond over ‘needle spiking’: mensen, en met name jonge vrouwen, worden in het uitgaansleven geprikt en gedrogeerd met injectienaalden. De bewijzen dat dit werkelijk op grote schaal gebeurt, zijn uiterst schaars: camerabeelden leveren niets op, … [Lees meer...] overHeet van de naald?
De postzegels van het Vrouwtje van Stavoren (2022)
Vorig jaar besloten de samenwerkende postbedrijven in Europa om voor 2022 een serie postzegels uit te geven rond het thema ‘volksverhalen en mythen’. Op zichzelf is dat een wat vreemd thema want mythen zijn ook volksverhalen – het klinkt voor mij althans een beetje als het thema ‘voertuigen en fietsen’ of ‘huisdieren en katten’. Maar afijn, elk land moest uitkomen met zijn … [Lees meer...] overDe postzegels van het Vrouwtje van Stavoren (2022)
Een en al agency
Dappere discursieve meisjes in de sprookjes van Pim Lammers Waar blijft de feministische progressieve prins? vraagt Celeste van Veenen in haar tweede artikel over sprookjesbewerkingen (Neerlandistiek, 15 mei 2022). In de pas verschenen sprookjes over Roa van Pim Lammers wil de prinses helemaal geen prins, ze wil een prinses. Zelf is ze trouwens veel liever een ridder dan … [Lees meer...] overEen en al agency
Gezocht: moderne, progressieve, feministische prins
Female agency in moderne sprookjes In het eerste deel van dit artikel is er een onderzoek gedaan naar de hoeveelheid agency die vrouwen hebben in de traditionele sprookjes. Er kon geconcludeerd worden dat over het algemeen vrouwen in die sprookjes maar weinig agency hebben, hoewel er zeker uitzonderingen te vinden zijn. Vrouwen kunnen vaak niet zelf hun echtgenoot kiezen, … [Lees meer...] overGezocht: moderne, progressieve, feministische prins
Van karikatuur tot hoofdfiguur
Over de portrettering van de zwarte mens in kinderliteratuur Jammer, dat de blanke mensen niet op ons eiland komen, anders…’ ‘Anders aten we ze op!’, roepen de nikkers, die rond de hut van het opperhoofd zitten. ‘Blanke mensen smaken fijn’, zegt het opperhoofd. Hij likt zijn lippen eens af. Deze passage komt uit het kinderboek Oki en Doki bij de nikkers (1957), waarin … [Lees meer...] overVan karikatuur tot hoofdfiguur
Aangeboden: mooie, jonge, gehoorzame prinses
De koning van ons land is zeer om geld verlegen. Hij heeft laten bekend maken: wie hem een kamer vol geld kan bezorgen, mag met zijn eenige dochter trouwen. (Het wonderpaardje) Het is een van de meest stereotype motieven in sprookjes: de koning die zijn dochter uithuwelijkt. Af en toe heeft de prinses zelf nog iets in te brengen, maar meestal besluit de koning wie de hand … [Lees meer...] overAangeboden: mooie, jonge, gehoorzame prinses
Mag het een wondertje meer zijn?
Regionale identiteiten in het toneelwerk van Anjoël Valo Vroom en vrijgevochten Een heel enkele Limburger zal haar nog kennen, Anjoël Valo. Ze was een twintigste-eeuwse toneelschrijfster, die zich toelegde op het Limburgse dilettantentoneel. Anjoël Valo was haar pseudoniem, dat ze construeerde van de eerste twee letters van haar echte naam Anny Jozina Elizabeth van … [Lees meer...] overMag het een wondertje meer zijn?
Beauty in Darkness
A comparative study of Juraj Herz’s The Virgin and the Monster and its literary sources “Je suis votre miroir, la Belle.Réfléchissez pour moi.Je réfléchirai pour vous.” “I am your mirror, Beauty.Reflect for me.I will reflect for you.”Jean Cocteau, La Belle et la Bête (1970, 134-35) A thick, grey fog drifting through a leafless, dark forest.A caravan of horse-drawn … [Lees meer...] overBeauty in Darkness
Het verzonken Oud-Staavren van Piet Paaltjens
In het jaar 1867 schreef de Nederlandse dichter Piet Paaltjens, een pseudoniem (of zelfs alter ego) van François Haverschmidt, zijn beroemde en melancholische dichtbundel Snikken en Grimlachjes. In deze bundel zit een zestal gedichten dat bij elkaar hoort: de Friesche poëet, geschreven in 1852. Daarin lezen we hoe een diepbedroefde dichter in een vlaag van depressie van de … [Lees meer...] overHet verzonken Oud-Staavren van Piet Paaltjens
‘Sy drincken bloet; dat seit die jeeste’
WikiLeaks wekte al de schijn, dat ze kinderen bestelden net als bij de pizzalijnEen pedonetwerk wereldwijd, vraag niet hoeVia Hillary Clinton tot de Oranjes aan toeWelkom op het allerleipste festivalJe hebt geen kaartje nodig, want je bent er alDit is de val van de cabalWhere we go one, we go all Aldus rapt Lange Frans in het vorig jaar uitgebrachte nummer ‘Lockdown’. … [Lees meer...] over‘Sy drincken bloet; dat seit die jeeste’
De sage en het Veluwse landschap
Sagen kunnen zich aan bepaalde plekken en landschappen hechten. Ze bezielen als het ware de geografie. Het vertellen over dit immaterieel erfgoed legt een onzichtbare landschapsdimensie bloot – die van de lokale verbeelding en plekherinnering. Björn Broekert, student Bos- en Natuurbeheer bij Van Hall Larenstein in Velp, deed in opdracht van netwerkorganisatie Veluwe-op-1 … [Lees meer...] overDe sage en het Veluwse landschap
Terug dankzij QAnon: de moderne sage van de Soevereine Mens en de Geboortetrust
Laten we hem An Dré noemen. Ik ontmoette hem voor het eerst in het antikraakpand in het Hoge Noorden waar ik in 2011 terecht kwam. Een parmantig mannetje van 27 met een stevig accent, die bij ons was komen wonen om aan de verplichte tewerkstelling in eigen woonplaats te ontkomen. Na een mislukte carrière als bouwvakker, militair en pakketbezorger stortte hij zich op middelbare … [Lees meer...] overTerug dankzij QAnon: de moderne sage van de Soevereine Mens en de Geboortetrust