Op een oude kaart vond ik bij het dorp Genderen de veldnaam Reukes. De naam was niet eenvoudig en snel te verklaren. Het zou toch niet gaan om mannelijke honden, op zijn Brabants ook wel liefkozend reukes genoemd? Of om onwelriekende gassen die ooit uit de bodem van een moeras opstegen? Na enig zoeken kwam de betekenis van Reukes boven water. Het is een zogenoemd … [Lees meer...] overEtymologica: Rode, Reukes en Reekens
Naamkunde
Hoe noem jij je kat, hond of ander huisdier?
VUB ondersteunt bekroond taalonderzoek naar dierennamen Lies De Schepper, laatstejaarsleerlinge aan het Sint-Rita College in Kontich, heeft recent de Olympiade Nederlands gewonnen. Niet alleen is dit een bijzondere prestatie op zich, het project waarmee Lies de overwinning behaalde, vormt ook de aanzet voor innovatief taalonderzoek over hoe mensen hun huisdieren benoemen — … [Lees meer...] overHoe noem jij je kat, hond of ander huisdier?
Etymologica: De zoetelaars en hun steeg
De wereld van de oude topografische elementen blijft verrassingen opleveren. Ditmaal de Zoetelaarssteeg. Dat is een doodlopend steegje met een begraafplaats ten zuidwesten van Almkerk. Het steegje ligt juist ten westen van de dijk die in 1461 aangelegd werd om het achterliggende gebied te beschermen tegen het steeds verder oprukkende zilte water uit wat nu de Biesbosch … [Lees meer...] overEtymologica: De zoetelaars en hun steeg
En we noemen haar *ette
Achter het Achtervoegsel 52 In de vijftigste aflevering van Achter het Achtervoegsel stonden vrouwelijke voornamen op -ette centraal. Omdat de Nederlandse Voornamenbank van het Meertens Instituut gegevens bevat uit de periode tussen 1790 en 2018, hoopte ik via enkele historische corpora – het Corpus Gysseling, het Corpus … [Lees meer...] overEn we noemen haar *ette
Familienamen, hoe spreek je ze uit: Citroën, Thomése en Boddé
De stukjes die tot nu toe verschenen zijn in mijn serie over Familienamen gaan over namen die op zeker moment een andere uitspraak kregen doordat hun geschreven vorm op een nieuwe manier geïnterpreteerd werd. Zo ging men de ou in Van Poucke, dat is de Franse spelling voor de oe, uitspreken als ou. In Van Groeningen is oe ’t oude teken voor de lange oo, maar niemand die nog Van … [Lees meer...] overFamilienamen, hoe spreek je ze uit: Citroën, Thomése en Boddé
Etymologica: De hoogte van Ochten
Winter, 1789. Tegen de dijk van het dorp Ochten aan de Waal prijkt een grote berg van kruiend ijs die gauw beklommen en getekend wordt. Het is een schouwspel dat de naam van het oord betaamt, want Ochten beduidt wel iets als ‘(ter) hoogte’. Ligging en overlevering Ochten bevindt zich in de Neder-Betuwe aan de rechteroever van de Waal. Ter plekke is aardewerk uit de … [Lees meer...] overEtymologica: De hoogte van Ochten
De populairste modenamen tussen 1920 en 2023
Voornamendrift 114 Er was de afgelopen week weer veel media aandacht voor de populaire voornamen van 2024, ook al was er nauwelijks verschil met die van 2023. Dat komt omdat voornamen tegenwoordig modenamen zijn die doorgaans een generatie, dus zo’n 20 tot 25 jaar, populair zijn. Veranderingen zijn van jaar tot jaar klein, maar gaan wel gestaag door tot een vrijwel nieuwe … [Lees meer...] overDe populairste modenamen tussen 1920 en 2023
Hapax onomena
Voornamendrift 113 Woorden die maar één keer gebruikt zijn. Ze worden hapax legomena genoemd, Grieks voor ‘wat slechts eenmaal gezegd wordt’. Als je het strikt neemt zou je niet eens over zo’n woord kunnen spreken of schrijven, want dan tel je er meteen twee of meer. Daarom wordt de term meestal beperkt tot het eenmalig voorkomen van een woord in een boek of een corpus. … [Lees meer...] overHapax onomena
Van de Jordaan naar de Gazastrook in Amsterdam?
Wie heeft wanneer de naam Nederland voor ons landgebied naar voren geschoven? Daar zal ongetwijfeld naamkundig over nagedacht en geschreven zijn, maar dat laat ik hier even buiten beschouwing. Ik begin met deze vraag naar aanleiding van het stukje van Paulien Cornelisse op de voorpagina van De Volkskrant van 11 november, getiteld 'Jammer dat Nederland al Nederland heet'. … [Lees meer...] overVan de Jordaan naar de Gazastrook in Amsterdam?
Familienamen, hoe spreek je ze uit: Van Uffelen, Van Unen en Van Naerssen
Een verschijnsel dat ook bij familienamen optreedt is de ‘metanalyse’: een verkeerde analyse of interpretatie van de combinatie van twee woorden. Een bekend voorbeeld is arreslee: de naam voor een slee met belletjes, getrokken door een paard. Vandaar ook de oorspronkelijke naam narreslee. Als er een lidwoord aan voorafgaat, krijg je in lopende spraak eennarreslee, waarbij die … [Lees meer...] overFamilienamen, hoe spreek je ze uit: Van Uffelen, Van Unen en Van Naerssen
Etymologica: De Blaasbalg en andere toponiemen voor scheve percelen
Tegenwoordig zijn, als gevolg van ruilverkaveling, de meeste percelen rechthoekig. Vroeger was dat anders. Toen waren er vele driehoekige, wigvormige, kortweg schuin begrensde percelen. In dit artikel gaan we op zoek naar toponiemen die ontstaan zijn omdat een perceel geen rechthoekige, maar een meer driehoekige, spitse begrenzing had. De Blaasbalg bij Woudrichem Ten … [Lees meer...] overEtymologica: De Blaasbalg en andere toponiemen voor scheve percelen
Etymologica: bij het opnemen van Friese Plaatsnamen in de etymologiebank
Onlangs zijn de Friese Plaatsnamen: Alle steden, dorpen en gehuchten van Karel Gildemacher (2007) toegevoegd aan de Etymologiebank, als aanvulling op de Nederlandse plaatsnamen verklaard van Gerald van Berkel en Kees Samplonius. Hieronder volgt wat toelichting over de gemaakte keuzes voor het Friese plaatsnamenboek. Werkwijze Het samenstellen van een plaatsnamenboek … [Lees meer...] overEtymologica: bij het opnemen van Friese Plaatsnamen in de etymologiebank
Meer over de spelling van ’t Woudt
Dit artikel is een reactie op een eerder artikel op Neerlandistiek van Alex Reuneker over de spelling van 't Woudt. Als het aan de Commissie Damsteegt had gelegen, die in 1973 het 'Rapport aardrijkskundige namen in Nederland' bij het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen heeft ingeleverd, dan was 't Woudt nu onherroepelijk Het Woud zonder overbodige ballast. Een statige … [Lees meer...] overMeer over de spelling van ’t Woudt
Hoe spel je ’t Woudt?
Het is misschien wel de beruchtste lettercombinatie van het Nederlands: dt. Alleen al die twee letters roepen bij iedereen direct het idee van werkwoordspelling en daarmee bij velen stress en onzekerheid op. Schrijf je in deze zin nou word of wordt? Is werdt echt altijd fout en waarom schrijven sommige Vlaamse auteurs, en niet de minsten, het dan toch? Zo schrijft Griet Op De … [Lees meer...] overHoe spel je ’t Woudt?
Etymologica: De Gallichkamp
Bij het naspeuren van de middeleeuwse geschiedenis van een streek stuit men wel eens op bijzondere toponiemen. In het gebied tussen Maas en Merwede kwam ik de veldnaam Gallichkamp tegen. De Gallichkamp lag in het westen van de centrale kom van het gebied, het laagste deel van het gebied. Voor gebiedskenners: tussen Almkerk en Dussen. Ooit waren er zeven molens nodig om het hier … [Lees meer...] overEtymologica: De Gallichkamp
Slavernij, excuses en familienamen
De Raad van State heeft in maart het 'Besluit geslachtsnaamwijziging nazaten van tot slaaf gemaakten' behandeld en adviseert het besluit zo spoedig mogelijk in werking te laten treden. Artikel 1a van het wetsontwerp luidt: De geslachtsnaam van een persoon wordt op zijn verzoek gewijzigd, indien hij verklaart een nazaat te zijn van een tot slaaf gemaakte aan wie de … [Lees meer...] overSlavernij, excuses en familienamen
Demografische zorgen in naamkundige verhoudingen?
Over grootsteedse families die uitdunnen en de bevolkingsgroei in dorpsgemeenschappen Momenteel is er veel aandacht voor demografische ontwikkelingen die zorgwekkend worden genoemd. Vergrijzing is er één van en bij de PVV en adepten richt men zijn pijlen op immigratie, in het bijzonder op vluchtelingen uit ontwikkelingslanden, omdat 's lands absorptievermogen overbelast … [Lees meer...] overDemografische zorgen in naamkundige verhoudingen?
Etymologica: Mode in honden- en kattennamen
Een van de vele jaarlijkse rituelen in Nederland is de bekendmaking van de populairste honden- en kattennamen van het afgelopen jaar. Volgens de Stichting Nederlandse Databank Gezelschapsdieren waren dat in 2023 Luna, Max, Simba, Bella, Milo, Nala en Ollie. Toen ik dat las, vroeg ik me af sinds wanneer deze namen eigenlijk populair zijn, en welke namen onze huisdieren in het … [Lees meer...] overEtymologica: Mode in honden- en kattennamen
Provinciale verschillen in modenamen
Voornamendrift 112 Veel meer dan in regionale cultuur zijn het tegenwoordig sociale verhoudingen waardoor provincies zich onderscheiden. En alhoewel sociale groepen eigen voorkeuren voor voornamen hebben zijn de verschillen in het geven van modenamen tussen provincies niet zo heel groot. Ik zal dat voor een aantal populaire modenamen uit de afgelopen decennia laten zien. … [Lees meer...] overProvinciale verschillen in modenamen
Provinciale verschillen in populaire traditionele voornamen
Voornamendrift 111 Als begin januari de nationale topnamen van het vorige jaar gepubliceerd worden zijn de provinciale media altijd geïnteresseerd in de topnamen van de eigen provincie. Er wordt gezocht naar provinciale identiteit die in eigen topnamen tot uitdrukking zou kunnen komen. Dat valt vaak tegen. Alleen Friesland is herkenbaar aan de Friese voornamen, in de andere … [Lees meer...] overProvinciale verschillen in populaire traditionele voornamen
Over de bijnamen van Jan Ceulemans
In zijn biografie getiteld Recht in de ogen (opgetekend door door Rudy Nuijens) vertelt de Belgische oud-international Jan Ceulemans dat hij in zijn periode bij Lierse zijn eerste bijnaam kreeg: 'Caje': Die kwam van Walter Geboers, een journalist van Het Laatste Nieuws die vooral de Antwerpse ploegen volgde. Hij heeft "Kazze"vervormd tot "Caje". Mijn grootvader had … [Lees meer...] overOver de bijnamen van Jan Ceulemans
Voornamenlijstjes
NRC 5-1-2024 Voornamendrift 110 De media krijgen maar geen genoeg van populaire voornamen, ook al is er weinig nieuws te melden. Noah staat weer één bij de jongens en bij de meisjes stond Julia al jaren hoog. In de top-20 kwamen bij de jongens Mats en Guus er in en gingen Boaz en Benjamin er uit. Bij de meisjes kwamen Elin en Maeve binnen en verdwenen Lotte en Eva. De … [Lees meer...] overVoornamenlijstjes
Over de dubbele betekenis van ‘de kromme’
De bijnaam van Willem van Hanegem Louis van Gaal nam afscheid als bondscoach van Oranje met het WK in Qatar en dat moet de aanleiding voor Rob van Vuure zijn geweest om vorig jaar Ik ben de beste - Spraakmakende quotes, anekdotes, feiten & fabels: de totale mens Louis van Gaal samen te stellen. Dit jaar vindt in Duitsland het EKplaats en zal vooraf van … [Lees meer...] overOver de dubbele betekenis van ‘de kromme’
Türkiye contra The Netherlands
Turkije heet nu ongeveer 2 jaar Türkiye, in ieder geval als het aan Recep Erdoǧan en zijn regering ligt: in december 2021 werd er een memorandum de wereld ingestuurd dat bepaalde dat het land voortaan zo genoemd wilde worden – niet alleen in het Turks, maar ook in het Engels en alle andere talen. Ik heb niet de indruk dat de naamsverandering in Nederland tot een groot … [Lees meer...] overTürkiye contra The Netherlands
Familienamen, hoe spreek je ze uit: Ouwerkerk en De Quay
Wanneer ’t precies was, weet ik niet meer, maar ’t moet geweest zijn in de tijd dat Hans Ouwerkerk nog in de politiek zat. Die was van 1998 tot 2003 burgemeester van Almere en speelde ook landelijk een belangrijke rol, zodat ie ter sprake kwam in een interview met Frits Bolkestein. De heer Bolkestein, die een keurig heer is en die bovendien bekend is met de volkse gewoonte om … [Lees meer...] overFamilienamen, hoe spreek je ze uit: Ouwerkerk en De Quay
