Voornamendrift 108

Je wilt als ouders geen traditionele vernoemingsnaam voor je kind kiezen en ook geen hypenaam. Dan zou je kunnen kiezen voor een wat minder bekende oudere voornaam. Dat verbindt met de Nederlandse taal en cultuur en je bent (hopelijk) toch een beetje origineel. Om die namen op het spoor te komen selecteerde ik voornamen die in de 19^e eeuw (tussen 1820 en 1880) nog niet heel veel werden gegeven (maar wel gemiddeld meer dan twee keer per jaar), terwijl ze – in tegenstelling tot de meeste vernoemingsnamen – daarna minstens vijf keer populairder werden.  

Ik onderzocht dat voor vier perioden van 25 jaar (1921-1945, 1946-1970, 1971-1995, 1996-2020), waarbij een geselecteerde naam werd ingedeeld in de periode waar het hoogste percentage werd behaald. Want ook deze namen kenden een beperkte periode van populariteit in de afgelopen eeuw en waren feitelijk ook modieus, maar met een historische basis. Hieronder staan de resulterende voornamen. Het zijn heel verschillende lijstjes die we – zoals bij alle modenamen – moeiteloos met een periode associëren.

Tussen 1921-1945 zijn het bij de vrouwen nog traditionele namen die geleidelijk populariteit verwierven in de 19^e eeuw maar rond 1970 grotendeels weer verlaten zijn. Enigszins modieus werd de spelling op -tha. De heiligverklaring van Theresia van Lisieux leidde in 1925 zelfs tot een katholieke hype rond haar voornaam. Bij de mannen zijn het de korte roepnamen Leo en Frits, terwijl Bernhard en Leopold geïnspireerd zijn door de Nederlandse en Belgische koningshuizen, maar na 1945 liep hun populariteit snel terug.

Grotere verandering zien we tussen 1946-1970 met bij de vrouwen veel Franse namen. Hier staan  oude bekenden zoals Marianne en Jacqueline, maar er kwamen ook nieuwe modenamen zoals Yvonne, Odette en Angelique (de gelijknamige film kwam uit in 1964). Bij de mannen is er een gevarieerd beeld met buitenlandse invloed van klassieke namen zoals André, Eugène, John, Henry en Ernest. Opmerkelijk zijn de katholieke namen in deze periode. Jozef en Aloysius werden gedurende de 19^e eeuw in toenemende mate populair, maar Robertus, Vincentius, Marcellus en Clemens werden dat pas na 1950, mogelijk als een gevolg van het bisschoppelijk mandement van 1954. Robert, Vincent en Marcel werden overigens gelijktijdig breed populair.

In de periode 1971-1995 zijn Esther, Judith en Mirjam opvallende bijbelse keuzen van ouders. Het zijn namen die in de 19^e eeuw vooral door joodse ouders werden gekozen (of door Zeeuwse gereformeerde ouders die perse geen naam van een katholieke heilige wilden geven). De opleving van de Franse namen Stephanie, Melanie en Leonie op -ie past in een toenemende voorkeur voor vrouwennamen op -ie of -y, die ook in de roepnamen al lang gaande was met bijvoorbeeld Nelly, Corry, Willy (die in de 19^e eeuw nog niet bij de burgerlijke stand werden opgegeven). Bij de mannen is het een aanzienlijk langere en gevarieerde lijst namen. We zien de opkomende voorkeur voor korte, éénlettergrepige namen, met de al oudere Bart, Frank, Paul, Roel en Rik, die na 1996 sterk doorzet. Daarnaast de Franse namen Michel, Vincent, Christian, Leon, Emile, en het Fries/Groningse Onno, Menno en Remko. Er wordt ook teruggegrepen naar eerder minder gangbare Germaanse namen zoals Richard, Robbert, Rutger, Roeland, Diederik, of het klassieke Alexander/Sander. Het is ook een periode waarin namen op -el met bijbelse herkomst populair werden: Michael (ook in Engelse uitspraak), Michel (Frans), Michaël, Daniël, en wat later Samuël en Gabriël (ook Rafaël maar die naam werd in de 19e eeuw nauwelijks gegeven). En wat minder herkenbare heiligen/bijbelse roepnamen Jeroen < Hieronymus, Jasper < Caspar en Joris < Gregorius, terwijl Sebastiaan inspiratiebron was voor de nieuwe modenamen Sebas en Bas die in de 19^e eeuw niet opgegeven werden.

In de afgelopen 25 jaar hebben de nodige topnamen een historische en internationale basis met Emma, Julia (Julie), Sophie (Sofia), Eva en Anne bij de meisjes en Lucas bij de jongens. Friese namen zijn populair met de meisjesnamen Femke, Fenna, Fenne, Imke, Yfke en de jongensnamen Hidde, Fedde, Melle, Jelte, Jelmer, Tieme, Teije. Jelle staat hier niet bij omdat die naam in de 19^e eeuw al flink populair was in Friesland en de latere landelijke toename relatief beperkt was. De meeste voornamen met voorgeschiedenis hebben nu niet meer dan twee lettergrepen, met uitzondering van Charlotte (maximaal rond 2000),  Elise/Elisa/Eliza, Rosalie (Rosa) en Emilia. Bij de jongens valt qua lengte Maximilaan op met een top rond 2000 (samen met modenaam Max), maar dat staat los van de huidige populariteit van autocoureur Max Verstappen. Daarnaast zijn het de oudtestamentische namen Ruben, Levi, Job, Tobias, Nathan, Joël, Aaron, Samuël en Gabriël waar naar teruggegrepen wordt.

Het zijn doorgaans de hoger opgeleide ouders die een voorkeur voor deze voornamen hebben. Ze hechten aan een naam met een aan Nederland verbonden historische, joods/christelijke of Fries-Groningse achtergrond, waarbij ook Franse namen – van oudsher geassocieerd met de elite –  tot de mogelijkheden behoren. Daarbij is er nauwelijks sprake van geografische verschillen, de ouders wonen doorgaans door heel Nederland.

Ten slotte kunnen we nog wat specifieker kijken naar de naamgeving in het vorige jaar 2022. In de onderstaande tabel staat de top-30 van voornamen in 2022 die tussen 1820 en 1880 gemiddeld meer dan twee keer per jaar gegeven zijn. Er is verder geen eis gesteld aan de verhouding van de populariteit tussen 2022 en toen. Naast de hierboven besproken namen (in blauw) verschijnen dan ook een aantal nog steeds vrij veel gegeven vernoemingsnamen (in zwart) zoals Maria en Jan die nu echter aanzienlijk minder populair zijn dan in de 19^e eeuw. Naast de rangorde in deze lijst (van 1 tot 30) wordt ook de rang in de volledige lijst van 2022 gegeven. Daaruit is het aandeel van deze voornamen in de totale naamgeving af te lezen; de missende rangen worden ingenomen door modenamen van na 1900.

• Omdat de besproken namen in de 19^e eeuw al gegeven werden wordt hun populariteit in de Nederlandse voornamenbank vanaf 1790 gegeven.