Waar je maar moeilijk aan ontsnapt, ook als beroepstaalkundige, zijn gevoelens van vertedering of ergernis als je mensen zich anders hoort uitdrukken dan je gewend bent. Er is een aanzienlijke hoeveelheid onderzoek naar ‘attitudes’, voor het Nederlands – bijvoorbeeld van mijn naaste collega’s Laura Rosseel en Stef Grondelaers. Vooroordelen over West-Vlaams, Limburgs, Brabants, … [Lees meer...] overWaarom Nederlanders voor Vlamingen vaak als kleuters klinken
Artikel
Luidkeels hahahaënd
Wouter Godijn is zo’n vertrouwde verschijning in de Nederlandse literatuur dat ik over zijn boeken heen begin te kijken. Dus begin ik bij zijn recentste bundel poging een luchtig gedicht te schrijven (2022) opnieuw, aan de buitenkant. Dan is het gelijk hommeles met de flaptekst, een tekstsoort waarin ChatbotGPT al jaren ondergronds actief is en die hier net iets te opzichtig … [Lees meer...] overLuidkeels hahahaënd
Drie beledigingen voor de prijs van een!
* dit stuk bevat sterk taalgebruik * Mongolen wonen in Mongolië. Het is een van de slagzinnen van Wout, een jongeman van tweeëntwintig die als vrijwilliger werkt op de logistieke dienst van een Oost-Vlaams ziekenhuis. De zin komt telkens bovendrijven wanneer ik jongelui elkaar achteloos mongool hoor toeroepen. Een lichte belediging is het niet, mongool. Dat blijkt uit de … [Lees meer...] overDrie beledigingen voor de prijs van een!
Een wonderbaarlijke voorspelbaarheid
Voornamendrift 105 We hebben een naam om gekend te worden. Die naam moet ons onderscheiden van de ander. Daarom hebben we niet allemaal dezelfde voornaam. Maar als iedereen een eigen unieke naam zou hebben is dat ook niet werkbaar. Dat zijn precies de twee uitersten waartussen het aantal verschillende voornamen dat we hebben zal liggen: allemaal dezelfde voornaam, of … [Lees meer...] overEen wonderbaarlijke voorspelbaarheid
#IkLeesCouperus: de sprookjes van Couperus, voor alle fantasy-fans
In het Couperus-jaar 2023, honderd jaar na zijn overlijden, wil ik meer van Couperus’ werk (her)ontdekken en belichten, in de hoop dat vele lezers volgen. Ik deel maandelijks een leeservaring. Doe mee, lees mee en deel je ervaringen ook: #IkLeesCouperus. In de Facebook-groep ‘Leraar Nederlands’ is deze vraag al talloze keren gesteld: ‘Welke Nederlandse literatuur raad ik … [Lees meer...] over#IkLeesCouperus: de sprookjes van Couperus, voor alle fantasy-fans
Etymologica: genomen en goedgeefs
Op deze etymologiemaandag komen de herkomst en betekenisontwikkeling van twee Nederlandse bijvoeglijke naamwoorden aan de orde: genomen in de betekenis ‘bedrogen’ en goedgeefs ‘geneigd tot geven’. Genomen De betekenis ‘bedrogen’ heeft het bijvoeglijk naamwoord genomen pas recent gekregen, en het komt met name voor in de vaste verbinding zich genomen voelen. Die … [Lees meer...] overEtymologica: genomen en goedgeefs
Poëzievertaalgeheimtip
De tip is: verknal het niet in de laatste regel. Verknallen kun je het beter in de eerste regel. Dat scheelt de lezer weer werk. En met een eerste verknalde regel zadel je die niet-verder-lezer op met de knagende vraag: ben ik misschien te vroeg gestopt met lezen? Had ik het misschien toch moeten uitlezen? Die eerste tegen de … [Lees meer...] overPoëzievertaalgeheimtip
Ontdekking foto van Nederlands-Indische schrijfster Dé-Lilah
Tot nog toe was van de Indische schrijfster Dé-Lilah, pseudoniem van Lucy van Renesse-Johnston, slechts één foto bekend. Onlangs vonden onderzoekers Rick Honings, Nick Tomberge en Olf Praamstra – verbonden aan het Leiden University Centre for the Arts in Society (LUCAS) – in de Leidse Digital Collections een fotoalbum met een tweede foto waarop de schrijfster te zien is. Het … [Lees meer...] overOntdekking foto van Nederlands-Indische schrijfster Dé-Lilah
Familienamen, hoe spreek je ze uit: Lavreysen
Hij was onlangs weer eens in ’t nieuws, wielrenner Harrie Lavreysen, en niet zomaar, want op de Europese kampioenschappen baanwielrennen 2023 heeft ie drie keer goud gewonnen. Ook zijn naam trekt mijn aandacht want ik zie dat hier iets bijzonders aan de hand is met de relatie tussen spelling en uitspraak. Harrie Lavreysen (14 maart 1997) is afkomstig uit Luyksgestel, een … [Lees meer...] overFamilienamen, hoe spreek je ze uit: Lavreysen
Een ’toxische’ verandering?
Op de Bondgenotenlaan in Leuven wandelde ik toevallig voorbij een winkel met natuurlijke schoonheidsproducten. Voor de ingang van de winkel stond zo’n vouwbaar krijtbord en mijn oog viel erop vanwege de volgende slogan: “I like my products like my people: not toxic.” De humor in deze zin komt voort uit het feit dat er gespeeld wordt met twee interpretaties van toxic: producten … [Lees meer...] overEen ’toxische’ verandering?
Hoe beoordeel je een argumentatie?
Het probleem – Wat is een goed betoog? Is dat een tekst met een leuke inleiding, een standpunt, drie argumenten voor, een weerlegd tegenargument en een conclusie? Nee. Het aantal argumenten zegt namelijk niets over de kwaliteit van de argumentatie. Zelfs niet als alle argumenten valide zijn. Ik kan heel veel goede redenen (en dus argumenten) hebben om morgen met vakantie … [Lees meer...] overHoe beoordeel je een argumentatie?
Het toilet van Couperus
Op 16 juli 2023 is het precies 100 jaar geleden dat Louis Couperus (1863-1923) overleed. Deze Nederlandse schrijver schreef poëzie, romans, reisverslagen en columns. Hij was een van de eerste vertegenwoordigers van het literaire naturalisme. Tot zijn bekendste werken behoren Eline Vere (1889), De Stille Kracht (1900), De boeken der kleine zielen (1901) en Van oude menschen, de … [Lees meer...] overHet toilet van Couperus
Etymologica: Mandelig, een Fries-Saksische rechtsterm
In koopcontracten blijken veel woningen een mandelige muur, schutting of grond te hebben, of andere mandeligheden. Voor makelaars en notarissen is mandeligheid een vertrouwde term, maar de gemiddelde Nederlander of Vlaming heeft geen idee wat ermee wordt bedoeld. Hulpvaardige notarissen bieden hun cliënten op internet uitleg: mandeligheid slaat op gemeenschappelijk eigendom van … [Lees meer...] overEtymologica: Mandelig, een Fries-Saksische rechtsterm
In memoriam Jaap Engelsman (9-6-1954 – 13-3-2023)
Op 13 maart 2023 is vertaler Jaap Engelsman op 68-jarige leeftijd in zijn slaap overleden in zorginstelling Ritzema Bos. Hier woonde hij de laatste jaren, terwijl hij in toenemende mate gekweld werd door de ziekte Parkinson. Onze nauwe samenwerking met Jaap begon in de jaren tachtig: hij stond met ons aan de basis van het Matthias de Vries-genootschap, waarin lexicografen en … [Lees meer...] overIn memoriam Jaap Engelsman (9-6-1954 – 13-3-2023)
Schaduwdansen met Nijhoffs Pierrot, tot de dood erop volgt
Aan de melancholieke clown Pierrot [2] heeft Martinus Nijhoff een gedicht gewijd in zijn debuutbundel De Wandelaar (1916), en in de ‘Clowneske Rapsodie’ Pierrot aan de lantaarn vinden we deze hypochonder nogmaals, nu in dialoog met zijn optimistische tegenhanger Harlekijn. Gedicht en Rapsodie zijn geschreven in 1916. Pierrot aan de lantaarn is niet in De Wandelaar opgenomen, … [Lees meer...] overSchaduwdansen met Nijhoffs Pierrot, tot de dood erop volgt
de voordelen van de elektrische bakfiets
Waarom gedichten van Gerda Blees lezen? "Je zou niet zeggen dat ik voor mijn taalbeheersing wordt geprezen", schrijft Gerda Blees in gedicht 33 van haar bundel Week. Het is een bundel die 41 gedichten lang is – zo lang als een zwangerschap, gemeten in weken. Dat het gedichten zijn, in Week, is in eerste instantie eigenlijk alleen duidelijk doordat er, behalve Week en … [Lees meer...] overde voordelen van de elektrische bakfiets
Journalist bij RTV Drenthe: ‘Ik krijg heel vaak de vraag of ik niet naar Hilversum moet’
Jeanine Hofsteenge, journalist bij RTV Drenthe Wat kun je eigenlijk worden met zo’n studie Nederlands, en hoe? Daar willen we graag zoveel mogelijk antwoorden op, voor alle huidige studenten, studiekiezers, en andere nieuwsgierige meelezers. In de toekomstrubriek van Jong Neerlandistiek verzamelen we interviews met afgestudeerden die een interessante baan hebben … [Lees meer...] overJournalist bij RTV Drenthe: ‘Ik krijg heel vaak de vraag of ik niet naar Hilversum moet’
De Oudsaksische Heliand in het Nederlands
In de eerste helft van de negende eeuw voltooide de dichter van de Oudsaksische Heliand zijn werk, dat hij in opdracht van Lodewijk de Vrome (778-840) had geschreven. Zijn verhaal over Jezus Christus en zijn blijde boodschap was bedoeld voor de Saksische bevolking, die in de decennia daarvoor door een proces van christianisering was gegaan. De hertog van de Saksen, Widukind … [Lees meer...] overDe Oudsaksische Heliand in het Nederlands
Pornografie in geleerde jas
Garrelt Verhoeven noemt zichzelf een boekenjutter, en hij lijkt me een hele goeie. Boekenjutters zijn niet actief op zoek naar bepaalde boeken, net dat éne exemplaar dat nog ontbreekt in hun verzameling, maar ze struinen de boekenkusten af – de antiquaren, de boekenmarkten, of zelfs Marktplaats – om precies dat ene boekje op te pakken waarnaar ze niet op zoek waren maar dat van … [Lees meer...] overPornografie in geleerde jas
Literaire ontwikkeling toetsen
Mijn jongste dochter is bezig aan haar laatste schoolexamenperiode voordat op 11 mei 2023 het Centraal Schriftelijk Eindexamen begint. Dat er hard geleerd wordt, is ons wel duidelijk. Verspreid over woonkamer, studeerkamer en slaapkamer liggen er lesboeken, woordenboeken, aantekeningenschriften, samenvattingen en proefvertalingen. Duitse, Engelse en Nederlandstalige romans zijn … [Lees meer...] overLiteraire ontwikkeling toetsen
Een internationaal boek met Nederlandse en Vlaamse hoofdrolspelers
Nu de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek onlangs een miljoen euro per jaar heeft toegezegd gekregen van de Nederlandse minister voor OCW, wil het bestuur misschien overwegen ergens een klein monumentje op te richten voor Henny Moolenburgh Ekkel. Het hoeft misschien niet meteen een bronzen tijdschrift te zijn – maar een tegeltje aan de wand van de nieuwe directeur is … [Lees meer...] overEen internationaal boek met Nederlandse en Vlaamse hoofdrolspelers
Het eerste bedrijf van Vondels ‘Lucifer’ – de wortels van het kwaad
Het toneelstuk Lucifer (1654) van de toen 67-jarige Joost van den Vondel (1587 -1679) is een schitterende uitbeelding van de verborgen, duistere wortels van de condition humaine: jaloersheid, begeerte en hebzucht. Een ietwat vreemde uitspraak misschien voor een toneelstuk dat zich afspeelt in … de hemel. Maar zoals in de betere … [Lees meer...] overHet eerste bedrijf van Vondels ‘Lucifer’ – de wortels van het kwaad
Hap-snap
Ik ben inmiddels bijna tweehonderd bladzijden lang verdiept, nou ja: serieus aan het lezen in de tweede, vermeerderde druk van Een pic-nic in proza (1900), een bloemlezing – ingeleid (en naar ik aanneem ook samengesteld) door iemand die zich ‘Dr. B.’ noemt, en die waarschijnlijk F. Buitenrust Hettema is – van proza uit de Nieuwe gids, na de eerste druk … [Lees meer...] overHap-snap
Welk wijf?
"Ik lees geen boeken van mensen aan wie ik een hekel had" zei Jo Daan (1910-2006) toen haar in een tv-uitzending ooit werd gevraagd naar haar oordeel over Het Bureau, de roman van J.J. Voskuil waarin zij werd geportretteerd als Dé Haan. In deel 2 van de verzamelde dagboeken van Voskuil, Captulatie, komt Jo Daan regelmatig voor. Vaak genoeg om te kunnen vaststellen dat … [Lees meer...] overWelk wijf?
Hoge Landen, Lage Landen: wat hebben het rockduo ‘The Proclaimers’ en Nederland met elkaar te maken?
Wist je dat Schotland veel historische banden heeft met de Lage Landen? Ik niet. Totdat ik vorige juli naar de ALCS Zomercursus ging die werd gesponsord door de Taalunie. Dit was het eerste jaar dat de cursus liep en het was een megahit! De cursus, die een week duurde, stond open voor mensen van alle leeftijden en alle niveau’s spreekvaardigheid. De cursus strekte zich uit over … [Lees meer...] overHoge Landen, Lage Landen: wat hebben het rockduo ‘The Proclaimers’ en Nederland met elkaar te maken?
