Meer en meer groeit het besef dat niet iedereen zich goed voelt in de binaire hokjes man of vrouw en dat gender niet zozeer een tweedeling is, maar een spectrum. Voor wie zich ergens in het midden bevindt, voldoen de traditionele voornaamwoorden hij of zij niet. Welke woorden gebruiken we beter wel om naar non-binaire personen te verwijzen? Er zijn verschillende opties in … [Lees meer...] overDe leesbaarheid van non-binaire voornaamwoorden
Artikel
Avontuurlijk lijden
In zijn recent verschenen boektitels lijdt Atte Jongstra goedgemutst. Dankzij de ‘methode Jongstra’ hoeft de lezer zich niet te beklagen. Of het nu om een roman gaat als Cholerastad (2022) of om essays zoals nu gebundeld in Hemelwortels (2023), altijd weer worden obscure boekenkasten omgekeerd en de wonderlijkste afbeeldingen (al dan niet uit de collectie … [Lees meer...] overAvontuurlijk lijden
Het ie in ieder, iemand, iets en meer
Dat woorden als ieder, iemand en iets niet slechts door toeval op elkaar lijken zullen de meeste sprekers wel aanvoelen. Het ie dat ze gemeen hebben was vroeger een woord op zich: het is de Nederlandse evenknie van Duits je ‘ooit’ en eigenlijk een vorm van eeuw. Levenstijd We beginnen bij het Germaans, de voorloper van onze … [Lees meer...] overHet ie in ieder, iemand, iets en meer
Een onmisbaar ingrediënt in de studentenkeuken: itakru
Het is voor iedere wetenschapper belangrijk om in contact te staan met jonge mensen met frisse ideeën, maar niemand kan het zo weinig missen als de taalkundige. Want onder jongeren borrelt het, en verandert er van alles, en als je studenten hebt, en je neemt af en toe de tijd om met ze te praten, raak je op de hoogte van wat er allemaal verandert. En zo heb ik geleerd dat … [Lees meer...] overEen onmisbaar ingrediënt in de studentenkeuken: itakru
‘Die historie van Jason’ : capittel [5]
© British Library Board, Ms. BL add. 10290, fol. 106v Die historie van Jason, Kritische editie van het unieke handschrift Londen BL add. 10290 in combinatie met de Franse brontekst van de vertaler: een anonieme druk [Brugge, ca. 1476 ?] bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve capittel [5] Hoe Jason bevacht een wonderlic reuse, ghenoemt Corfus, ende in een camp … [Lees meer...] over‘Die historie van Jason’ : capittel [5]
De poëtica van Frits (1)
Op de eerste dag van de tien dagen die De Avonden; een winterverhaal vullen, ontwaakt Frits van Egters vier maal uit een akelige droom, maakt hij een ochtendwandeling, ontbijt hij met zijn ouders, observeert hij hen genadeloos, verprutst hij eerst de ochtend en daarna de middag, bekijkt hij zich in spiegels, pest hij een buurman, wordt het motief ‘kaalheid’ … [Lees meer...] overDe poëtica van Frits (1)
Mariken en de Vrije Wil
Gerrit Kalff noemde Die waerachtige ende Een seer wonderlijcke historie van Mariken van nieumeghen een “mirakelspel”. Bovendien prees hij de realistische tekening van de karakters: ‘De verdienste van dit stuk ligt in zijne levensvolheid en den nationalen stempel, dien het draagt. ... [Wij worden] te midden van het volksleven verplaatst. ... [H]et drinkgelag in Den Boom is … [Lees meer...] overMariken en de Vrije Wil
Portret van de artiest als een jonge illegaal
'De oorlog van Gerrit Kouwenaar' is de ondertitel van Wiel Kusters' boek over Gerrit Kouwenaar Morgen wordt het voor iedereen maandag. Het boek speelt zich voor een belangrijk deel af tijdens de Tweede Wereldoorlog, tijdens die oorlog was Kouwenaar een half jaar opgesloten door de Duitsers vanwege medewerking aan een illegaal blad, maar toch dringt zich bij lezing van dit rijke … [Lees meer...] overPortret van de artiest als een jonge illegaal
‘Die historie van Jason’ : capittel [4]
© British Library Board, Ms. BL add. 10290, fol. 106v Die historie van Jason, Kritische editie van het unieke handschrift Londen BL add. 10290 in combinatie met de Franse brontekst van de vertaler: een anonieme druk [Brugge, ca. 1476 ?] bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve capittel [4] Hoe Jason ontfanghen was vander conighinne, ende hoe zij e[lc]anderen ondersaghen … [Lees meer...] over‘Die historie van Jason’ : capittel [4]
Neerlandistiek en Japanse oesters
Gisteren waren de Groningse studenten Nederlands van mijn onderzoeksatelier over de literaire en culturele verbeelding van het Waddengebied in het Zeehondencentrum in Pieterburen. Dat centrum huisvest namelijk het Werelderfgoedcentrum Waddenzee, dat vanaf 2025 een eigen grote locatie heeft in het buitendijkse gebied van Lauwersoog. Wij vormden een klankbordgroep voor de … [Lees meer...] overNeerlandistiek en Japanse oesters
Familienamen, hoe spreek je ze uit: Van Groeningen, Van Deutekom
voor R. Ik mag graag kijken naar ’t Nederlands elftal als ’t bezig is ’t Wilhelmus mee te zingen. Vooral bij de vierde regel, “Blijf ick tot inden doet”, let ik goed op: zingen ze ‘doet’ of ‘dood’. Of ze dat doen is te zien aan ’t tuiten van de lippen. Dat gebeurt immers als je ‘doet’ zegt. En de meesten doen dat, voorzover ze al meezingen. Dat doet staat in de tekst als … [Lees meer...] overFamilienamen, hoe spreek je ze uit: Van Groeningen, Van Deutekom
Ongeveer
Waarom zeggen mensen dingen als 'op dit feestje verwacht ik ongeveer 70 bezoekers?' Daarover gaat een intrigerend nieuw artikel (drukproef) in het tijdschrift Linguistics and Philosophy. Het probleem zit erin dat ongeveer een vaag woord is en we ervan uitgaan dat mensen in gesprekken altijd zo precies mogelijk proberen te zijn. Als iemand op de thermometer kijkt en je vraagt … [Lees meer...] overOngeveer
Fokke & Sukke vieren het 104e lustrum van ‘Trou moet blycken’
De Reynaert en de Europese geografie
In het boek van Frits van Oostrom De Reynaert. Leven met een meesterwerk is te lezen dat Jan de Putter als historicus “geregeld met recht bezwaar maakt tegen al te literaire interpretaties van het verhaal” (p. 400). Vanuit mijn eigen ‘schuttersputje’, het beeld is ook te vinden in Van Oostroms boek, wil ik het vuur openen op de recente interpretatie van Paul Wackers van de … [Lees meer...] overDe Reynaert en de Europese geografie
De hakken uit het zand
Met beide voeten of met beide benen ergens op of in staan wekt vertrouwen, want het betreft mensen van wie als het ware beweerd wordt dat dezen in of door de praktijk geschoold zijn. Is het rond het jaar 2000 dat er talig een duidelijke stap in de ontwikkeling ervan gezet wordt? Premier Kok zegt in 2001 volgens de Handelingen (sprekend over noodvaccinaties): “Door de … [Lees meer...] overDe hakken uit het zand
Waar is de waanzin? Over poëzie en psychose van Micha Hamel
Is daar iemand, Micha Hamel ‘Doe jij nog wel eens aan psychose?’, vroeg de redacteur toen hij mij voorstelde om Micha Hamels nieuwe dichtbundel te recenseren. ‘Ja’, luidde mijn antwoord, want inderdaad, in 2007 had ik in real life aan psychose gedaan, en sindsdien heb ik daarover vele teksten gepubliceerd, en werk en schrijf ik regelmatig in de driehoek van … [Lees meer...] overWaar is de waanzin? Over poëzie en psychose van Micha Hamel
Leve Couperus!
Het Louis Couperus Genootschap is met afstand de grootste aan een bepaalde schrijver gewijde vereniging. Dat heeft natuurlijk van alles te maken met het betoverende proza van de schrijver: zijn mooie zinnen, zijn rijke psychologische inzicht, zijn wervelende verhalen en verslagen. Maar het komt ook door de mensen die er achter dat genootschap zitten, en achter het museum dat … [Lees meer...] overLeve Couperus!
‘Be jemig Peter, wa bin de weer gek!’
De Brabantse boer in 1792 verdedigd Een kritische reactie op het vertoog van Jacob Eduard de Witte, ‘over den staat des landmans, in de Majorye van ’s Bosch’, liet niet lang op zich wachten. Zijn ‘afkeerige schetz van den boer’, te vinden in het eerste deel van diens Dichtkundige en prozaische mengelschriften (1791), wekte grote ergernis en vormde de … [Lees meer...] over‘Be jemig Peter, wa bin de weer gek!’
Achtergrondzangerettes
Achter het achtervoegsel 30 De Queen of Rock and Soul is niet meer: deze week werd bekend dat Tina Turner – de artiestennaam van Anna Mae Bullock – op 24 mei 2023 in het Zwitserse Küsnacht was overleden. Grote kans dat de necrologie van de 83-jarige rockdiva al geruime tijd op de planken lag. NRC pakte in elk geval al op dezelfde dag direct uit met een twee pagina’s … [Lees meer...] overAchtergrondzangerettes
Chatbot fraudeert bij het eindexamen Fries
Nadat ik eerder de eindexamens Nederlands (havo en vwo) en vwo-Frans door chatbots heb laten maken – voor beide slaagden de chatbots ruimschoots – leek het me interessant om het ook nog eens met Fries te doen. Voor Fries is er veel minder elektronisch leesbaar materiaal voorhanden, en aangezien kunstmatige intelligentie afhankelijk is van heel veel voorbeelden, is te … [Lees meer...] overChatbot fraudeert bij het eindexamen Fries
Ton Broos ontsluit pamflettenarchief Universiteit van Michigan
Een ingewikkelde prent met vier panelen in een Nederlands pamflet uit 1672 toont de gruwelijke dood van Johan de Witt en zijn broer Cornelis. Johan leidde de Nederlandse Republiek tijdens wat vandaag de dag bekend staat als de Gouden Eeuw. Door hun politieke opponenten beschuldigd van een ernstige militaire nederlaag, werden doodgeschoten, en daarna in stukken gescheurd en … [Lees meer...] overTon Broos ontsluit pamflettenarchief Universiteit van Michigan
Een huis in Altea
In de sporen van Belcampo 2 Belcampo (Herman Pieter Schönfeld Wichers, 1902-1990) verbleef met enige regelmaat in Altea (Alicante, Spanje). Hij huurde er een huis en schreef er onder andere aan De filosofie van het Belcampisme (1972). In een brief van 20 maart 1970 schrijft ‘Amigo Herman’ aan zijn vriend Willem Bierens de Haan en diens vriendin Ike Verkerk in Aerdenhout, … [Lees meer...] overEen huis in Altea
Een woord waar bloed aan kleeft
Er zijn nog mensen die onbekommerd het woord neger gebruiken, maar zij zijn ofwel gevoelloos of in het geheel niet geïnformeerd (of allebei, in dat geval presenteren ze programma's bij de omroep Ongehoord Nederland). Ik denk niet dat ik atypisch ben, als witte man van in de vijftig, die als kind heeft geleerd dat dit n-woord de neutrale term was om te verwijzen naar mensen van … [Lees meer...] overEen woord waar bloed aan kleeft
Hakken, voeten, poten in het zand, op de grond en in de klei
Het zou over de Nederlandse steun aan Oekraïne gaan in februari in de Tweede Kamer maar het begon met de Nederlandse taal. Thierry Baudet (FVD) tekende protest aan tegen een kort welkom door de voorzitter na voorafgaande vertaling in het Oekraïens in de richting van de ambassadeur en de minister van Buitenlandse Zaken van dat land, als bezoekers aanwezig. Dit zei zij volgens de … [Lees meer...] overHakken, voeten, poten in het zand, op de grond en in de klei
Een getraumatiseerd dubbeltalent
Opeens stond de honderdjarige Hans Keilson in de belangstelling. The New York Times prees zijn romans Komedie in mineur en In de ban van de tegenstander, boeken van een halve eeuw oud. Meesterwerken, volgens die krant, en de Nederlandse pers pikte de lofprijzingen voor Keilson op. Zo verscheen hij als gast in De Wereld Draait Door, en mocht hij voor het eerst in zijn leven naar … [Lees meer...] overEen getraumatiseerd dubbeltalent