Een lezer vroeg me naar de etymologie van het Scheveningse woord sibbediksie ‘gezag, toezicht’: “Ik heb al bij latinisten geïnformeerd, Latijnse en Franse woordenboeken geraadpleegd, zonder resultaat. Sibi dictus? Kunt u dit raadsel oplossen?” Ik ga mijn best doen. Sibbediske Van dit sibbediksie had ik nooit gehoord, maar Scheveningse bronnen vermelden het woord … [Lees meer...] overEtymologica: Sibbediksie
Artikel
Praten over baksels en kooksels
Kun je een boek waarin wordt uitgelegd hoe je in een vreemde taal vraagt of er een apotheek in de buurt is, of kunt klagen dat de man in kamer twaalf verschrikkelijk snurkt, 'vrolijk' noemen? In het Sranantongo zeg je 'wan apteiki de ini a birti?' en 'a man ini kamra twarfu e snorku no hel', en het boek waarin dat in staat Sranantongo. Surinaams voor reizigers en thuisblijvers … [Lees meer...] overPraten over baksels en kooksels
‘Die historie van Meluzine’ (Gheraert Leeu, Antwerpen 1491) : capittels [86]-[88]
Die wonderlike, vreemde ende schone historie van Melusinen zoals gedrukt door Gheraert Leeu te Antwerpen in 1491. Kritische editie met reproductie van het unieke exemplaarKBR Brussel Inc B 1369,in combinatie met de proza-versie van Je(h)an d’Arras, bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve. Amsterdam 2025 Bibliotheek van Middelnederlandse … [Lees meer...] over‘Die historie van Meluzine’ (Gheraert Leeu, Antwerpen 1491) : capittels [86]-[88]
Verlangen naar liefde en God, in 1783 en 2024
Nader tot de romans van Lucky Fonz III en Mr. Rhijnvis Feith Eeuwen scheiden Van de goden vervuld (2024) van Lucky Fonz III en Julia (1783) van Mr. Rhijnvis Feith, maar wat de tijd scheidt, kan de lezer bij elkaar brengen. Daar is bij beide romans ook alle aanleiding toe. De tijd heeft de afstand tussen beide romans onlangs aanzienlijk verkleind. De roman van Feith is … [Lees meer...] overVerlangen naar liefde en God, in 1783 en 2024
Waarom casus in het meervoud ‘casussen’ is
De lezers van Gevleugelde woorden zullen wel weten dat het meervoud van ‘politicus’ politici is. En het meervoud van ‘musicus’ musici. En van ‘cyclus’ cycli. En van ‘stimulus’ stimuli. Maar er zijn ook Latijnse woorden die een meervoud krijgen dat er verdacht Nederlands uitziet. Eén ‘casus’, twee casussen. Eén ‘campus’, twee campussen. Eén ‘cursus’, … [Lees meer...] overWaarom casus in het meervoud ‘casussen’ is
De biologische definitie van ‘vrouw’
Omdat ik in contact sta met allerlei mensen, sta ik ook in contact met mensen die de beslissing van het Britse Hooggerechtshof toejuichen dat de begrippen vrouw en geslacht ('woman' en 'sex') voor een bepaalde wet 'biologisch' moet worden opgevat. Ik heb niet zo'n duidelijke opvatting over die beslissing – als ik het goed begrijp gaat het over een interpretatie van wat de … [Lees meer...] overDe biologische definitie van ‘vrouw’
Geheime prenten bij een verboden tekst
Toen de Maastrichtse journalist en dichter Theodoor Weustenraad, 43 jaar jong, overleed aan cholera, was zijn epische gedicht in Maastrichts dialect Percessie van Scherpenheuvel nog niet af. Hoewel in afschrift wijdverbreid en bewonderd, verscheen de Percessie pas in druk in 1931. Waarom duurde het 82 jaar voordat het gedicht het licht mocht zien? En waarom moesten de … [Lees meer...] overGeheime prenten bij een verboden tekst
En weg was het boek, terug in de vergetelheid
Over Een honger van Jamal Ouariachi Jamal Ouariachi gaat zich in deze, nu tien jaar oude, roman op kundige wijze (aanvankelijk weet hij de aandacht wel vast te houden) te buiten aan ontelbare literaire kunstoefeningen van een of andere schrijfcursus voor middelbare scholieren: meervoudige vertelstructuur, verknipte verhaallijnen, ontwrichting van de chronologie, … [Lees meer...] overEn weg was het boek, terug in de vergetelheid
Wat wijzen betekent
"Deze schoenen bewaar ik in het magazijn, maar die liggen hier in de winkel." Zo'n zin is in het dagelijks leven niet te begrijpen zonder dat de spreker wijst – met zijn vinger, met zijn wenkbrauwen of met zijn blik. Alleen is er iets vreemds aan de hand: het magazijn is waarschijnlijk verder weg dan de winkel, hoe kan hij dan naar de eerste verwijzen met deze en naar de andere … [Lees meer...] overWat wijzen betekent
Even voor de mensen thuis. Wat is een contourennota?
Confuc (12) - Confucius, wat zou u doen als u geroepen werd om een land te besturen? - De taal goed gebruiken. Als de taal niet goed gebruikt wordt, zeggen de woorden niet wat ze moeten zeggen. Dan blijven de dingen die gedaan moeten worden ongedaan. De wekelijkse persconferentie van de ministerraad lijkt op een act voor elf journalisten en één … [Lees meer...] overEven voor de mensen thuis. Wat is een contourennota?
De kleine pink en de grootste prutser ooit
Het was ergens verderop in 2023, de Algemene Politieke Beschouwingen van 20 september. GroenLinks en Partij van de Arbeid waren voorzichtig bezig, een vorm van samengaan uit te proberen en in de Tweede Kamer voerde Jesse Klaver (GroenLinks) namens beide fracties gezamenlijk het woord. Geert Wilders koos voor een aanval op de niet aanwezige nummer 1 van de kandidatenlijst, Frans … [Lees meer...] overDe kleine pink en de grootste prutser ooit
Werk aan Wikipedia!
Goed idee, onlangs, van een paar Britse wetenschappers: laten we als wetenschappers in deze lastige tijden ons richten op Wikipedia. Laten we met zijn allen proberen Wikipedia zo goed mogelijk te maken, laten we het (nog meer!) voor zien van alle informatie die we hebben, zodat onze medeburgers er ook gratis over kunnen beschikken. De Wikipedia wordt maandelijks 15 miljard … [Lees meer...] overWerk aan Wikipedia!
Frida Vogels
De enige die van mij hield was de poes. Ziek en met haar laatste krachten verliet ze het huis en kwam toch terug. Ik heb haar zien sterven. Wat een mens mist, is een poezenluikje. Daarom gaat het vaak mis tussen mensen en is de muziek de enige een troost. Schrijven is muziek maken, muziek spelen is schrijven. De poes, daar werd ik vrolijk van. … [Lees meer...] overFrida Vogels
Wouden zijn bossen
Maar wilden zijn barbaren ‘Wouden zijn bossen.’ Zo werd ik in de tweede klas door mijn docent Nederlands verbeterd. Om enigszins ontwikkeld over te komen moest je volgens hem de juiste verleden tijd van ‘willen’ gebruiken. Daar was ik wel gevoelig voor – sindsdien heb ik altijd ‘zij wilden’ en nooit meer ‘zij wouden’ gezegd. Ontwikkeling is één ding, échte wijsheid is … [Lees meer...] overWouden zijn bossen
Wat is er mis met opscheppers?
Het lijkt een universele wet: mensen hebben een hekel aan zelfverheffing, pochen, eigen roem, opschepperij. Ga naar een feestje en begin hoog op te geven over je eigen talenten, en wat je allemaal gepresteerd hebt in dit leven, In de loop van de avond zullen de mensen je allemaal beginnen te haten. Waarom eigenlijk? Dat vragen de Franse onderzoekers Valentin Weber en Hugo … [Lees meer...] overWat is er mis met opscheppers?
Snoeihard
Tweemaal hetzelfde woord maar met een totaal verschillende inhoud Om even warm te lopen eerst een korte stop in het Fries-Groningse grensgebied. Het is werkelijk ruim bekend: als je dáár met autochtonen spreekt, dan kan het gebeuren dat hetzelfde woord voor de één zelfs de tegengestelde inhoud heeft als voor de ander.Het is hier een open deur, maar neem nu wat uitgesproken … [Lees meer...] overSnoeihard
Jos Joosten als probeerder
In de vorige eeuw was het heel gebruikelijk dat literatuurcritici en hoogleraren in de letterkunde van tijd tot tijd een bundel uitbrachten van hun verspreid verschenen artikelen. Garmt Stuiveling en Albert Westerlinck, Kees Fens en Paul de Wispelaere, Hugo Brems en Wiel Kusters: allemaal hebben ze een rijtje van dat soort boeken op hun naam. En wie zelf weinig of niet aan … [Lees meer...] overJos Joosten als probeerder
Zo op een kier was het goed
'Een keuze uit eigen werk', staat op het omslag van Vonne van der Meers bundel De verhalen uit 1997. In boekvorm waren er op dat moment twee verhalenbundels van de schrijver verschenen: het debuut Het limonadegevoel & andere verhalen in 1985 en Nachtgoed uit 1993. Die bundels zijn allebei bijna integraal opgenomen in De verhalen. Uit Limonadegevoel is het verhaal 'Rook' … [Lees meer...] overZo op een kier was het goed
Een fijne collega met hart voor de zaak en oog voor mensen
In Memoriam Prof. Dr. Cor van Bree (1932 – 2025) Toen Cor van Bree op 25 september 1997 zijn afscheidscollege gaf, was hij vanaf zijn student-assistentschap in 1956 vier decennia aan de Leidse universiteit werkzaam geweest: eerst als (doctoraal)-assistent, vervolgens als wetenschappelijk (hoofd)medewerker en ten slotte vanaf 1982 als hoogleraar historische taalkunde … [Lees meer...] overEen fijne collega met hart voor de zaak en oog voor mensen
Wij zijn de universiteit
Terwijl de rampzalige consequenties van het radicaal-rechtse beleid voor het Nederlandse onderwijs iedere dag duidelijker worden (zomaar een voorbeeld: gisteren kondigde het Onderwijsmuseum in Dordrecht aan dat het zijn deuren moest sluiten), en de Amerikaanse wetenschap ons laat zien wat ons voorland is – voor zover we dat al niet aan bijvoorbeeld Hongarije konden aflezen –, … [Lees meer...] overWij zijn de universiteit
Een empathische poëzietolk
Tekstportret: Michiel van Kempen In de serie Tekstportretten laat Jan Renkema iemand poseren in zijn tekstatelier, ter gelegenheid van een bijzondere aanleiding. Onlangs nam hoogleraar Nederlands-Caraïbische Letteren, Michiel van Kempen, afscheid van de Universiteit van Amsterdam. Inderdaad, de Kempen Ik was een paar jaar oud, en ging mee naar de familie … [Lees meer...] overEen empathische poëzietolk
Etymologica: Plaintjes in het dictee
Onlangs gaf ik een dictee aan een groep die ik momenteel Nederlands als tweede taal onderwijs. Het was geen dictee van het bizarre type dat NPO2 vroeger uitzond, met praktisch ongebruikte woorden als przewalskipaard, crapaudtje en konterfeitsels, maar een dictee dat liet zien in hoeverre de cursisten de Nederlandse klank-teken-koppeling onder de knie hadden. … [Lees meer...] overEtymologica: Plaintjes in het dictee
Dialect rond het IJsselmeer
Het IJsselmeer is een interessant dialectgebied. In de jaren dertig van de vorige eeuw trok het al de aandacht van dialectonderzoekers: enerzijds komen drie van de belangrijkste dialectgroepen van ons taalgebied er samen, het Fries, het Nedersaksisch (de groep dialecten van Groningen tot de Veluwe) en het Hollands (waar we het Utrechts ook toe rekenen). Tegelijkertijd is er, … [Lees meer...] overDialect rond het IJsselmeer
‘Die historie van Meluzine’ (Gheraert Leeu, Antwerpen 1491) : capittels [84]-[85]
Die wonderlike, vreemde ende schone historie van Melusinen zoals gedrukt door Gheraert Leeu te Antwerpen in 1491. Kritische editie met reproductie van het unieke exemplaarKBR Brussel Inc B 1369,in combinatie met de proza-versie van Je(h)an d’Arras, bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve. Amsterdam 2025 Bibliotheek van Middelnederlandse … [Lees meer...] over‘Die historie van Meluzine’ (Gheraert Leeu, Antwerpen 1491) : capittels [84]-[85]
Wat zou Thomas hiervan vinden?
Over een lezing over Het archief Microsoft Teams haperde een beetje, maar toen ik eenmaal ‘binnen’ was, zag ik het spreekgestoelte en daarachter een groot scherm waarop reclame voor een literair festival gemaakt werd. In de chat zeiden mensen dat het geluid het niet deed. Zo gaat het eens in de twee weken op woensdagavond. Sinds een paar jaar volg ik namelijk elk … [Lees meer...] overWat zou Thomas hiervan vinden?
