Dichteres en actrice Maud Vanhauwaert, die in 2018 en 2019 stadsdichter van Antwerpen was, opende op 28 januari 2021 de digitale, 34e editie van de HSN-conferentie. Zij nam haar toehoorders mee op een poëtische middagwandeling onder de bijzondere titel Het stad in mij. Onderweg toonde zij een slinger met kleurrijke vlaggetjes. Op het eerste vlaggetje stond een Nederlandse … [Lees meer...] overJantje zag eens een hangende pruim
Hij/zij/het brengt ons Sint-Nicolaas
Tijdens de herfstvakantie bracht ik een bezoek aan de tentoonstelling ‘Ruud de Wild, Songbonk. Reis langs de mooiste Nederlandse liedjes’ in het Huis van het Boek, vroeger Museum Meermanno-Westreenianum geheten. Wie Ruud de Wild kent als radio-deejay, verwacht misschien een overzicht van zeventig jaar popliedjes, maar niets is minder waar. Garrelt Verhoeven, hoofdconservator … [Lees meer...] overHij/zij/het brengt ons Sint-Nicolaas
Matthias de Vries aan het woord (2020)
Ter gelegenheid van de 202e geboortedag van Matthias de Vries op 9 november stelt het Instituut voor de Nederlandse Taal de pdf-versie van het boek Matthias de Vries aan het woord (2020) gratis ter beschikking. Op 9 november 2020 was het precies tweehonderd jaar geleden dat de Nederlandse taal- en letterkundige Matthias de Vries werd geboren. Daarom vierde het Instituut voor … [Lees meer...] overMatthias de Vries aan het woord (2020)
Heilig en veilig: barbette
Achter het achtervoegsel (23) De eerste christenen waren hun leven niet zeker. Machthebbers zagen in de aanhangers van deze nieuwe godsdienst een bedreiging voor hun positie en voor de stabiliteit in hun rijk. Vele gelovigen stierven een gruwelijke dood als martelaar. Enkelen van hen verwierven de status van heilige. Schilderijen en heiligenbeelden hielden de gedachte aan … [Lees meer...] overHeilig en veilig: barbette
neerLanDIstIek Is eCht onMIsbaar Voor eLke taaL- en VIsLIefhebber UIt CaLLantsoog
De eerste letter van een zin, een eigennaam, een naam van een instelling, een aardrijkskundige naam en een naam van een taal schrijven we alle met een hoofdletter: “De schrijver van deze bijdrage, die Roland heet en werkzaam is bij het Instituut voor de Nederlandse Taal, wil graag naar Uppsala om zich verder te bekwamen in het Zweeds.” O-benen Helaas is het niet … [Lees meer...] overneerLanDIstIek Is eCht onMIsbaar Voor eLke taaL- en VIsLIefhebber UIt CaLLantsoog
Het plusje in het Vroegmiddelnederlands Woordenboek
Een paar maanden geleden startte Martine Mussies op Jong Neerlandistiek een artikelenreeks over de bij velen tot de verbeelding sprekende (zee)meermin. In het tweede deel van De (zee)meermin, een ongrijpbaar fabeldier? doet zij verslag van haar speurtocht naar meerminnen in de middeleeuwse literatuur. De oudste Nederlandse attestaties trof ze aan in het Glossarium Bernense uit … [Lees meer...] overHet plusje in het Vroegmiddelnederlands Woordenboek
Struinen in Streuvels
Op 3 oktober 2022 is het 151 jaar geleden dat Stijn Streuvels, het pseudoniem van Frank Lateur (1871-1969), werd geboren. Lange tijd publiceerde deze Vlaamse schrijver, die was opgeleid tot en werkzaam was als bakker, elk jaar een boek. Een van zijn beroemdste werken is zonder twijfel De vlaschaard uit 1907, waarin Streuvels het generatieconflict tussen boer Vermeulen en zijn … [Lees meer...] overStruinen in Streuvels
Samen Lezen
Het nuttige met het aangename verenigen. Dat is wat elke leraar nastreeft. Een leuke les – bepaald niet saai dus – waar een leerling ook nog eens iets van opsteekt. Grote kans dat die zich niet alleen de les zelf beter herinnert, maar ook dat het geleerde beter beklijft. Lezerscollectief Een mooi voorbeeld was Sagaam – ik heb er een aantal … [Lees meer...] overSamen Lezen
Etymologica: Kaesijoleert?
Als L.A. te Winkel en Matthias de Vries een spellingregeling ontwerpen voor wat later bekend zou worden als het Woordenboek der Nederlandsche Taal, kennen zij een groot belang toe aan de uitspraak. In De grondbeginselen der Nederlandsche spelling uit 1863 formuleren zij als hoofd- en grondregel van de spelling de zogeheten Regel der Beschaafde Uitspraak: Stel in uw schrift … [Lees meer...] overEtymologica: Kaesijoleert?
Eten met -ette
Achter het achtervoegsel 21 Samen éten op feestdagen is een groot goed, maar samen kókkerellen op feestdagen is een nog groter goed. Als kind – we spreken over de jaren zeventig – kon je me dan ook geen groter plezier doen dan met fonduen. Kleine stukjes vlees aan een lange vork prikken en die garen in kokendhete olie, was voor mij je van het. Behalve dan wanneer je die … [Lees meer...] overEten met -ette
De verleden tijd van stofzuigers
Achter het achtervoegsel (19) Van alle huishoudelijke klusjes vind ik stofzuigen niet de vervelendste. Zeker niet nu wij recent een nieuwe stofzuiger hebben aangeschaft met een vermogen van maar liefst 550 Watt. Of ze nu op parket liggen of op de vloerbedekking, pluisjes, broodkruimels en zandkorrels zijn geen partij voor deze krachtpatser. In dat opzicht doet de fabrikant … [Lees meer...] overDe verleden tijd van stofzuigers
Van Cd-Rom Middelnederlands naar Corpus Middelnederlands
Als iemand op het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) zich jarenlang vol enthousiasme heeft ingespannen om de studie van het Middelnederlands te vergemakkelijken, dan is dat Dirk Geirnaert geweest. Dozen vol met diskettes en alfa- en betaversies van de Cd-rom Middelnederlands die hij achterliet toen hij in oktober 2021 met pensioen ging, zijn daar de stille getuigen van. … [Lees meer...] overVan Cd-Rom Middelnederlands naar Corpus Middelnederlands
Voyant Tools: snel (eigen) teksten analyseren
En weer gooide corona roet in het eten. Slechts een paar dagen voordat op 19 en 20 november 2021 de 35eeditie van de HSN Conferentie zou plaatsvinden, moest het evenement toch nog worden afgeblazen. Frustrerend en teleurstellend voor organisatie, sprekers en deelnemers die zich verheugd hadden om hun kennis en kunde van het onderwijs Nederlands uit te dragen respectievelijk bij … [Lees meer...] overVoyant Tools: snel (eigen) teksten analyseren
Nieuw in Trefwoord
In Trefwoord, het digitale tijdschrift voor lexicografie en lexicologie, is het volgende artikel verschenen: Noordegraaf, Jan, Een woordenlijst van het Jersey Dutch. Over James B.H. Storms en zijn Jersey Dutch vocabulary Nieuwe bijdragen voor Trefwoord over lexicografische onderwerpen zijn welkom. U kunt uw artikel opsturen naar het redactieadres: Rob Tempelaars … [Lees meer...] overNieuw in Trefwoord
Het ‘modern lemma’ maakt het verleden toegankelijk
Voor de uitgave van tien voorredes bij taalkundige werken uit het begin van de achttiende eeuw heb ik ontelbare uren doorgebracht in de Nijmeegse universiteitsbibliotheek. Daar bevond zich namelijk een exemplaar van het indertijd nog niet geheel affe Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT). Het zoeken in de papieren versie van dit grootste woordenboek ter wereld was … [Lees meer...] overHet ‘modern lemma’ maakt het verleden toegankelijk
Twee Taalportalen, voor onderwijs en onderzoek
Onderwijs aan iedereen, voor jongens en meisjes en voor kinderen uit alle rangen en standen. Daarvoor pleitte pedagoog en onderwijshervormer Jan Amos Komensky (Moravië, 1592–Amsterdam, 1670), beter bekend onder zijn gelatiniseerde achternaam Comenius. Middelbare scholen in Capelle aan den IJssel, Hilversum, Leeuwarden, Naarden, Stadskanaal en Amsterdam-Slotervaart eren zijn … [Lees meer...] overTwee Taalportalen, voor onderwijs en onderzoek
Van Ensignette tot Haponette
Achter het achtervoegsel 17 Dat Cefas van Rossem en ik niet de enige twee zijn die gecharmeerd zijn van het achtervoegsel -ette, zal na de voorgaande zestien afleveringen van deze rubriek inmiddels wel duidelijk zijn. Vooral commerciële naamgevers hadden en hebben een duidelijke voorliefde voor dit palindromische suffix, dat verkleint, vertedert en verleidt. Zo maakten we … [Lees meer...] overVan Ensignette tot Haponette
Het juiste, andere woord
Schrijfvaardigheid is een onderdeel dat in elke lesmethode Nederlands te vinden is. Vaak wordt daarbij een onderscheid gemaakt tussen wat je en hoe je iets moet schrijven. Bij het wat gaat het dan om de wijze waarop je van een bouwplan tot een tekst komt. Welk onderwerp kies je, wat is de hoofdgedachte van je tekst, wat bespreek je in de inleiding, de kern en het slot, welke … [Lees meer...] overHet juiste, andere woord
Etymologica: Er zijn meer hondjes die Luna heten
Een van de lastigste opgaven voor aankomende ouders is het bedenken van een naam voor hun kind. Als het geslacht al bekend is, valt ongeveer de helft van de namen af, maar daarmee zijn de keuzemogelijkheden nog steeds zeer aanzienlijk. Kies je voor een lange of korte naam, een traditionele of hippe naam, een Nederlandse of buitenlandse naam? Vernoem je je kind naar een … [Lees meer...] overEtymologica: Er zijn meer hondjes die Luna heten
Van retinette naar flexilette
Achter het achtervoegsel 16 In 2012 las Nederland massaal de oorlogsroman De donkere kamer van Damokles (1958) van Willem Frederik Hermans. Leden van de openbare bibliotheek kregen van de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) een exemplaar van het boek cadeau. Met allerlei activiteiten probeerde de CPNB zowel jonge als oude … [Lees meer...] overVan retinette naar flexilette
Ich hauo “Oudnederlands” gescriuen!
Enkele weken geleden was ik in de Rotterdamse Doelen aanwezig bij een heel bijzonder concert. Het jazzfolktrio Under the surface bracht daar integraal het album Miin triuwa ten gehore. Optredens in het buitenland waren door corona niet mogelijk en dat bracht de zangeres en tekstschrijver van het gezelschap – Sanne Rambags – ertoe op zoek te gaan naar de wortels van het … [Lees meer...] overIch hauo “Oudnederlands” gescriuen!
Past u precies!
Achter het achtervoegsel 15 Het is geen toeval dat juist bij benamingen voor bustehouders het achtervoegsel -ette zo populair is geweest. Geen enkel ander in het Nederlands gebruikt suffix drukt zo goed het verfijnde – of beter gezegd het geraffineerde – karakter ervan uit. In januari-aflevering van deze rubriek kondigde ik al aan dat het overvloedige materiaal mij noopte … [Lees meer...] overPast u precies!
Corpus Oudnederlands Online!
Wie na de recente publicaties over het Oudnederlands op Neerlandistiek (zie hier en hier) nog meer te weten wil komen over de oudste fase van onze taal, kan zijn hart ophalen. Deze week heeft het Instituut voor de Nederlandse Taal het Corpus Oudnederlands online heeft gezet. Daarmee hebben liefhebbers van het Oudnederlands naast het Oudnederlands Woordenboek (ONW) de Inleiding … [Lees meer...] overCorpus Oudnederlands Online!
Alle hens aloud?
Etymologica Ludo Permentier is een van de twee vaste columnisten van het Instituut voor de Nederlandse Taal. Hij schrijft over woorden en uitdrukkingen die hem in het leven van alledag opvallen. Op 25 november 2021 luidde de titel van zijn bijdrage Alle hens aan dek. Aanleiding voor dat stuk was een uitspraak van de Belgische premier Alexander De Croo dat het in de … [Lees meer...] overAlle hens aloud?
Podcasts over taal
Eindexamenkandidaten moeten in woord en geschrift kunnen aantonen dat ze de Nederlandse taal passief (lezen en luisteren) en actief (schrijven en spreken) in voldoende mate beheersen. Als we op examenblad.nl de Syllabus Centraal Examen 2022 voor het vwo en voor de havo raadplegen, dan is duidelijk dat aan leesvaardigheid (Domein A) veruit het meeste gewicht … [Lees meer...] overPodcasts over taal
