Dit jaar wordt alweer de 24e Taalkundeolympiade georganiseerd voor leerlingen van de bovenbouw van het VWO. De Taalkundeolympiade bestaat uit uitdagende puzzels over de meest uiteenlopende oude en moderne talen en schriftsoorten. Het biedt leerlingen de gelegenheid om op een speelse manier kennis te maken met voor hen vaak onbekende aspecten van taalkunde. Alle … [Lees meer...] over24e Taalkundeolympiade
Taalkunde in het Handboek Didactiek Nederlands
Geregeld verschijnt op Neerlandistiek een bijdrage met de titel ‘Nieuw in het Handboek Didactiek Nederlands’. Het Handboek Didactiek Nederlands is een digitale vakdidactische publicatie die voortdurend wordt aangevuld met vakdidactische en vakinhoudelijke bijdragen over taalbeheersing, taalkunde en letterkunde. De beoogde lezers van het handboek zijn leraren en … [Lees meer...] overTaalkunde in het Handboek Didactiek Nederlands
Het nette komt door -ette
Achter het achtervoegsel 35 Mij zul je niet horen zeggen dat vroeger alles beter was. Met afgrijzen denk ik terug aan de keren dat ik op het trottoir midden in een hondendrol ben gaan staan. Natuurlijk overkwam me dat vooral als ik schoenen met een goed profiel droeg. In mijn ergernis over de uitwerpselen van honden stond ik zeker niet alleen. Meneer Thole uit Enschede … [Lees meer...] overHet nette komt door -ette
Taalvrouw
Niemand had zijn mond voorbij gepraat. Daarom was Frieda Steurs, directeur van het Instituut voor de Nederlandse Taal en hoogleraar aan de KU Leuven, volledig verrast door de academische zitting die in het geheim was georganiseerd ter gelegenheid van haar 65e verjaardag en daarmee van haar emeritaat aan die universiteit. Verguld was ze ook met het liber amicorum In … [Lees meer...] overTaalvrouw
Blij dat GLAD er is
Methodes Nederlands die een hoofdstuk wijden aan stijl gaan meestal niet voorbij aan barbarismen. Daarbij gaat het om ontleningen uit een andere taal die men in strijd acht met het Standaardnederlands. Vaak worden die barbarismen opgesplitst naar de taal waaruit het woord afkomstig is. Bij foutief geachte Duitse ontleningen spreken we van germanismen, terwijl vergelijkbare … [Lees meer...] overBlij dat GLAD er is
Smakelijk ette!
Achter het achtervoegsel 34 Hoewel ik al bijna twintig jaar vegetariër ben, weerhield dat mij er niet van om voor deze aflevering van Achter het Achtervoegsel mijn tanden eens in een vlezig onderwerp te zetten. De traditionele Nederlandse keuken staat internationaal niet erg hoog aangeschreven. Lange tijd bestond de avondmaaltijd bij het overgrote deel van de … [Lees meer...] overSmakelijk ette!
Bij de les
Met welk onderwerp het Instituut voor Nederlandse Lexicologie zich bezighield, komt duidelijk naar voren in de naam: de woordenschat van het Nederlands. Van 1967 tot 2016 stonden de werkzaamheden van dat instituut in het teken van de beschrijving van de Nederlandse woordenschat vanaf de 6e eeuw. Na meer dan anderhalve eeuw werd daar het Woordenboek der Nederlandsche … [Lees meer...] overBij de les
Bijzondere woorden uit 17e-eeuwse couranten
Op 12 mei 2022 kwam bij het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) het Couranten Corpus online. Het bevat een grote hoeveelheid afleveringen van dertien zeventiende-eeuwse kranten uit Delpher die vrijwilligers hebben gedigitaliseerd. Met het Couranten Corpus is het mogelijk om onderzoek te doen in 109.532 artikelen en 18.926.425 woorden. Maar het … [Lees meer...] overBijzondere woorden uit 17e-eeuwse couranten
Slaap zacht met -ette!
Achter het achtervoegsel 33 Tot de 20e eeuw – aldus het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) – komt het achtervoegsel -ette in principe alleen in leenwoorden voor. Verreweg de meeste -ette-woorden zijn ontleend aan het Frans, sommige uit het Engels en weer andere uit het Duits. Het WNT geeft daarbij twee voorbeelden van ontleningen aan het Engels: kitchenette en … [Lees meer...] overSlaap zacht met -ette!
De staart is eraf: -ette wordt -et
Achter het achtervoegsel 32 Om een beeld te krijgen van -ette-woorden door de eeuwen heen, vormen de Historische Woordenboeken online van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) een belangrijke bron. Tussen de meer dan 500.000 lemmata uit het Oudnederlands Woordenboek (ONW), het Vroegmiddelnederlands Woordenboek (VMNW), het Middelnederlandsch … [Lees meer...] overDe staart is eraf: -ette wordt -et
De voortreffelicke Ceneton, ofte ’t gheluckigh tooneelspeelen
Een zomerquiz Wie studie wil maken van Nederlandstalige toneelstukken uit voorbije eeuwen hoeft al lang niet meer stad en land af te reizen om exemplaren ervan in (universiteits)bibliotheken op te vragen. Zo zijn via Google Books talrijke gedigitaliseerde tragedies, blijspelen en kluchten gemakkelijk online te raadplegen. Nog prettiger voor onderzoekers is de Digitale … [Lees meer...] overDe voortreffelicke Ceneton, ofte ’t gheluckigh tooneelspeelen
Wie zijn deze taalkundigen?
Taal brengt mensen bij elkaar. Hetzelfde kan gezegd worden over taalkunde, zoals de bovenstaande foto mooi zichtbaar maakt. Op 4 juli 2023 bracht deze groep taalkundigen-op-leeftijd een bezoek aan het Singer Museum in Laren. De memorabele foto inspireerde tot een uiterst bescheiden zomerquiz met slechts twee vragen maar wel met twee prijzen, beschikbaar gesteld door … [Lees meer...] overWie zijn deze taalkundigen?
Alleen in -ette wil ik wonen
Achter het achtervoegsel 31 ‘’en in de geweldige ruimte verzonken de boerderijen verspreid door het land’’ Als de dichter Marsman zijn bekende gedicht ‘Herinnering aan Holland’ in 2023 had geschreven, zou hij in plaats van boerderijen misschien wel voor boerderettes hebben gekozen. In de late twintigste en vroege eenentwintigste eeuw verrezen er namelijk … [Lees meer...] overAlleen in -ette wil ik wonen
De geschiedenis van het woord [vul in]
Eind vorig jaar publiceerde journalist en taalhistoricus Ewoud Sanders het boek Met de paplepel. Daarin geeft hij aan de hand van Nederlandstalige jeugdverhalen van 1782 tot heden een overzicht van het beeld over joden dat kinderen vanaf de kleuterleeftijd ‘met de paplepel’ ingegoten hebben gekregen. Dat beeld is door de bank genomen niet positief. Sanders laat met zijn … [Lees meer...] overDe geschiedenis van het woord [vul in]
Achtergrondzangerettes
Achter het achtervoegsel 30 De Queen of Rock and Soul is niet meer: deze week werd bekend dat Tina Turner – de artiestennaam van Anna Mae Bullock – op 24 mei 2023 in het Zwitserse Küsnacht was overleden. Grote kans dat de necrologie van de 83-jarige rockdiva al geruime tijd op de planken lag. NRC pakte in elk geval al op dezelfde dag direct uit met een twee pagina’s … [Lees meer...] overAchtergrondzangerettes
eigenares, eigenaarster of eigenarette?
Het centraal schriftelijk eindexamen Nederlands omvat de domeinen leesvaardigheid en argumentatieve vaardigheden. Dat is vastgelegd in het examenprogramma dat sinds 2014 van kracht is. Bij het inrichten van de schoolexamens hebben scholen wel vrijheid. Ze kunnen ervoor kiezen om dezelfde onderdelen te examineren die aan bod komen in het centraal eindexamen, maar het is ook … [Lees meer...] overeigenares, eigenaarster of eigenarette?
Limonette, de tweede kwaliteit limonade
Achter het achtervoegsel 29 In de zesde aflevering van deze rubriek (juni 2021) dook Cefas van Rossem in de wereld van likorette, een ‘zoete likeurachtige drank’. Het achtervoegsel -ette geeft in dat woord aan dat de alcoholhoudende drank wel lijkt op likeur maar het vanwege een gering alcoholpercentage niet zo mag heten. In deze aflevering zijn we van de blauwe … [Lees meer...] overLimonette, de tweede kwaliteit limonade
Reize door het Canonland
Vorig jaar werd de literaire canon van 2022 gepresenteerd. De lijst was samengesteld door “professionele lezers en liefhebbers van de Nederlandstalige literatuur binnen en buiten het Nederlandse taalgebied”. Bijna de helft van hen was docent Nederlands. Anders lag dat bij de literaire canon die precies twintig jaar eerder wereldkundig werd gemaakt. Hierin hadden alleen leden … [Lees meer...] overReize door het Canonland
De eerlijke vinderette
Achter het achtervoegsel 28 Onbevangen een boek lezen is er voor een etteloog niet bij. De sensor voor oude en nieuwe ette-woorden staat altijd aan, want op elke bladzijde kan zomaar een ette-woord opduiken. Dat ondervond ik een paar weken geleden tijdens het lezen van De eerlijke vinder van de Belgische schrijver Lize Spit. In dat boekenweekgeschenk kwamen maar liefst … [Lees meer...] overDe eerlijke vinderette
Het toilet van Couperus
Op 16 juli 2023 is het precies 100 jaar geleden dat Louis Couperus (1863-1923) overleed. Deze Nederlandse schrijver schreef poëzie, romans, reisverslagen en columns. Hij was een van de eerste vertegenwoordigers van het literaire naturalisme. Tot zijn bekendste werken behoren Eline Vere (1889), De Stille Kracht (1900), De boeken der kleine zielen (1901) en Van oude menschen, de … [Lees meer...] overHet toilet van Couperus
Literaire ontwikkeling toetsen
Mijn jongste dochter is bezig aan haar laatste schoolexamenperiode voordat op 11 mei 2023 het Centraal Schriftelijk Eindexamen begint. Dat er hard geleerd wordt, is ons wel duidelijk. Verspreid over woonkamer, studeerkamer en slaapkamer liggen er lesboeken, woordenboeken, aantekeningenschriften, samenvattingen en proefvertalingen. Duitse, Engelse en Nederlandstalige romans zijn … [Lees meer...] overLiteraire ontwikkeling toetsen
Bungalette
Achter het achtervoegsel 27 Op 28 januari 2023 vond aan de Universiteit Leiden de finale plaats van de 23e Taalkundeolympiade – niet te verwarren trouwens met de Olympiade Nederlands, waarvan de finale nog plaats moet vinden. Meer dan honderd leerlingen uit 4, 5 en 6 vwo die zich via een voorronde gekwalificeerd hadden, maakten die dag zes … [Lees meer...] overBungalette
Vragen over ’t aapenland
Praten over historischeletterkundefragmenten (2) Op 16 februari 2021 plaatste ik op Neerlandistiek een bijdrage met de titel Praten over historischeletterkundefragmenten. Geïnspireerd door en in navolging van het succesvolle Pratenoverromanfragmenten – een initiatief van Hans Goosen – pleitte ik er in dat stuk voor op vergelijkbare wijze historische letterkunde te … [Lees meer...] overVragen over ’t aapenland
Op je voeten -lette
Achter het achtervoegsel 26 Met lage temperaturen en winterse neerslag zijn dichte schoenen een goede manier om uw voeten warm en droog te houden. Toch zijn er ook mensen die zich daaraan niets gelegen laten liggen en – weer of geen weer – hun tenen niet de hele dag opsluiten. Maar veruit de meeste mensen reserveren hun open schoenen voor de warmere periodes van het jaar. Om … [Lees meer...] overOp je voeten -lette
Docent of leerling? Over forensische taalkunde
Leerlingen hebben niet altijd zin, tijd of de vaardigheid om zelf een opdracht te maken. Voor deze groep is internet een uitkomst. Over de meest uiteenlopende onderwerpen zijn daar betogen, beschouwingen of werkstukken te vinden. Ook boekverslagen liggen er voor het oprapen. Niet zo verstandige leerlingen plukken deze kant-en-klare schrijfsels van anderen ongewijzigd van het … [Lees meer...] overDocent of leerling? Over forensische taalkunde
