Culturele vergelijking van Nederlandse en Koreaanse uitdrukkingen

‘Doe maar normaal/gewoon, dan doe je al gek genoeg’ (hierna ‘Doe-no’) is een van de meest typisch Nederlandse uitdrukkingen. Toen ik deze uitdrukking tegenkwam, bracht dat direct de vergelijking met de Koreaanse uitdrukking ‘Als je stil blijft zitten, kom je tenminste in het midden terecht’ (een letterlijke vertaling van Koreaanse uitdrukking “가만히 있으면 중간은 간다.”; hierna ‘Alstil’) in mijn gedachten. Ik wist al dat dit fenomeen voortkwam uit mijn leerstrategie. Ik ben iemand die nieuwe talen gemakkelijker leert door ze te vergelijken met talen die ik al ken. Ik verbind bijvoorbeeld het Nederlandse woord ‘appel’ in mijn hoofd meteen met het Engelse woord ‘apple’. Desalniettemin, hoe langer en dieper ik nadacht over deze twee uitdrukkingen, hoe meer ik me afvroeg hoe en waarom ze in mijn hoofd met elkaar verbonden waren, ondanks dat ze niet precies hetzelfde zijn en geen één-op-één relatie vormen, zoals ‘appel’ en ‘apple’.

Waarom roept ‘Doe-no’ ‘Alstil’ bij me op? 

De reden waarom ik ‘appel’ en ‘apple’ met elkaar kon verbinden, was omdat ze equivalenten van elkaar zijn, zowel qua inhoud als qua vorm. Dit betekent dat de ene kan worden geïnterpreteerd als de andere. Kunnen ‘Doe-no’ en ‘Alstil’ echter op dezelfde manier worden begrepen? Laten we eerst de betekenis van de twee uitdrukkingen bekijken.

(1) Doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg.

: Gedraag je volgens de Nederlandse norm. Niet opvallen en/of overdrijven.

(2) Als je stil blijft zitten, kom je tenminste in het midden terecht.

: Als je iets niet goed weet, doe niets en blijf stil zodat je geen fout maakt en tenminste niets slechts gebeurt. Kort gezegd, niet overdrijven en/of opvallen.

Het lijkt erop dat de twee uitdrukkingen min of meer dezelfde boodschap overbrengen: niet overdrijven. Hoe zit het dan met de vorm? Zoals je kunt zien in bovenstaande uitdrukkingen (1) en (2), bestaan ze allebei uit twee delen. De eerste delen fungeren als een voorwaarde voor de tweede delen. Ze zijn niet 100% hetzelfde qua grammaticale vorm, omdat de eerste delen van (1) en (2) respectievelijk een imperatieve en een voorwaardelijke zin zijn. Echter, als we (1) nader bekijken, kunnen we zien dat het eerste deel van (1) lijkt op een voorwaardelijke bijzin, net als die van (2). Er zijn een paar redenen die ik hiervoor kan aanvoeren (Reuneker, 2022, p. 25). Ten eerste bestaat (1) uit twee delen, wat normaal voorkomt in een voorwaardelijke zin. Ten tweede bevat (1) het woord ‘dan’, wat automatisch de eerste en de tweede delen inhoudelijk verbindt. Ten slotte is het eerste deel van (1) niet assertief, wat betekent dat het eerste deel op zichzelf geen complete betekenis heeft zoals een imperatief normaal gesproken zou hebben. Het eerste deel krijgt pas volledige betekenis als het tweede deel erbij komt. Natuurlijk weet ik dat de meeste mensen alleen het eerste deel zeggen of zelfs iets korter (bijv. ‘Doe normaal!’). Maar ik neem aan dat dit automatisch het tweede deel oproept.

Het waren dus de inhoudelijke en formele overeenkomsten van ‘Doe-no’ en ‘Alstil’ die een rol speelden bij het denken aan ‘Alstil’ wanneer ik aan ‘Doe-no’ dacht. Daarna volgen vervolgvragen: Dit is toch iets anders dan de relatie tussen ‘appel’ en ‘apple’? Zijn er dan misschien redenen waarom andere woorden zijn gebruikt voor ‘Doe-no’ en ‘Alstil’? Ik wil antwoorden vinden op basis van het feit dat de taal een cultuur weerspiegelt.

Waarom zijn de twee uitdrukkingen anders in het woordgebruik, ook al brengen ze ongeveer dezelfde boodschap over? 

Laten we de belangrijke woorden stuk voor stuk bekijken. Ten eerste zou een vergelijkbaar deel van ‘doe’ in ‘Doe-no’ in ‘Alstil’ ‘blijven zitten’ zijn. Dit is al een groot verschil. Bij ‘Doe-no’ kun je tenminste iets ‘doen’, terwijl je volgens ‘Alstil’ niets kunt ‘doen’, behalve ‘blijven zitten’ (let op, dit is geen ‘zitten’; bij ‘zitten’ doe je wel iets met je lichaam). Kortom, ‘Doe-no’ is actiever dan ‘Alstil’. Bijna 15 jaar geleden was Barack Obama op bezoek in Korea voor de G20 topconferentie in Seoul. Bij de persconferentie kregen alleen de Koreaanse journalisten de kans om vragen te stellen. Maar er was niemand die een vraag stelde. Iedereen hield zich aan de ‘Alstil’ uitdrukking. Ze bleven stil zitten. Na de conferentie werd dit in negatieve zin beroemd (EBS, z.d.). ‘Koreanen kunnen geen vragen stellen’. Als Koreaan ken ik de reden goed. We zijn bang om fouten te maken, met andere woorden om als dom gezien te worden. Echter, dat ligt anders in Nederland. Je kunt doen wat je wilt zolang het gedrag de norm volgt. Dit wil zeggen dat het een luchtige manier is om mensen aan te moedigen zichzelf te zijn, zonder de behoefte te voelen om op een negatieve of ontwrichtende manier op te vallen. Ik denk dat dit idee goed terug te zien is in de Nederlandse vrij- en openheid voor de legalisatie van homohuwelijk, euthanasie, abortus en softdrugs.

Ten tweede kan ‘genoeg’ in ‘Doe-no’ worden gezien als een equivalent van ‘het midden’ in ‘Alstil’. De twee woorden zijn inhoudelijk vergelijkbaar omdat ze allebei matigheid (niet meer, niet minder) impliceren. Toch klinken ze heel anders en kunnen we dit ook aanduiden met het verschil tussen de culturen. Het is al bekend dat het collectivisme sterker is in Azië dan in het Westen (Pattanayak, 2024; Hong, 2013). Voor Koreanen, voor wie de relaties tussen mensen belangrijk zijn, is het van belang om te weten waar ze staan. Daarom gebruikt ‘Alstil’ het woord ‘het midden’ in plaats van ‘genoeg’, want met het woord ‘genoeg’ kun je niet bepalen waar je je bevindt. In Nederland is het individualisme, met andere woorden, het zelf belangrijker dan de relaties tussen andere willekeurige mensen. Daarom denk ik dat ‘genoeg’ is gebruikt omdat je al weet wat genoeg voor jou is en je dat niet hoeft te vergelijken met anderen.

Kan ‘Doe-no’ nog steeds als typisch Nederlands worden beschouwd?

Ik kwam tijdens dit onderzoek naar deze uitdrukkingen een aantal andere interessante uitdrukkingen tegen die daarmee verband houden. ‘Doe maar gek, want er zijn er al gewoon genoeg’ of ‘Als je alleen maar stil blijft zitten, kom je niet eens in het midden terecht’ (een letterlijke vertaling van Koreaanse uitdrukking “가만히만 있으면 중간도 못간다”). Het lijkt erop dat de tijd van ‘Doe-no’ en ‘Alstil’ voorbij is. Beide waren op een gegeven moment een wijze les, maar zijn nu uitspraken die mensen inperken (zie Teni, 2018; HaNs De LeeNheer, 2024, 꼰블리, 2020). Bij ‘Doe-no’ vraagt men zich af wat ‘normaal’ is en wie dat heeft gedefinieerd. Bij ‘Alstil’ vragen mensen zich af waarom ze stil moeten blijven in plaats van iets met overtuiging te doen. Het is interessant dat zulke nieuwe (omgekeerde) uitdrukkingen zijn gecreëerd, zowel in Nederland als in Korea, ondanks dat de twee culturen heel anders zijn. De maatschappij en de wereld zijn blijkbaar steeds aan het veranderen met een ‘nieuw normaal’. Interessant genoeg wordt dit ook gereflecteerd in de taal. Nu wil ik jullie vragen: kan ‘Doe-no’ nog steeds als typisch Nederlands worden beschouwd?

Bron

EBS. (z.d.). Geraadpleegd op 2 juni, van https://www.ebs.co.kr/free/subtitles/lifelong/onair/view/lect/183242

HaNs De LeeNheer, [@HansDeLeenheer]. (2024, 11 februari). “Doe maar normaal” is dus letterlijk zeggen “doe maar gemiddeld”. Niet aan mij besteed dus. [X], X. Geraadpleegd op 2 juni 2024, van https://x.com/HansDeLeenheer/status/1756578970605088860

Hong, T. (2013, 18 augustus). The Differences between Western and Chinese Culture. University of Norringham. Geraadpleegd op 2 juni 2024, van https://blogs.nottingham.ac.uk/chinesestudies/2013/08/18/the-differences-between-western-and-chinese-culture/

Mazouni, F. A. (2024, 18 januari). Doe normaal: behind the Dutch concept and mentality. DutchReview. Geraadpleegd op 2 juni 2024, van https://dutchreview.com/culture/doe-normaal-a-dutch-concept-and-term/

Pattanayak, A. (2024, 20 mei). Asian Culture vs Western Culture: Differences & Similarities. Fly Homes. Geraadpleegd op 2 juni 2024, van https://fly.homes/blog/culture/asian-culture-vs-western-culture/

Reuneker, A. (2022). Connecting conditionals: a corpus-based approach to conditional constructions in Dutch. Leiden University.

Stuart. (2021, 29 november). Doe Normaal – How to Be ‘Normal’ Like the Dutch. Accidentally Dutch. Geraadpleegd op 2 juni 2024, van https://accidentallydutch.com/guides-to-holland/doe-normaal-like-the-dutch

Tegeltjeswijsheid [@tegeltjeswijs]. (2024, 19 maart). Doe maar gek want er zijn er al gewoon genoeg [X]. X. Geraadpleegd op 2 juni 2024, van https://x.com/tegeltjeswijs/status/1770041971945406682

Teni. (2018, 13 maart). Waarom de “doe maar normaal” mentaliteit me frustreert. Fitbeauty. Geraadpleegd op 2 juni 2024, van http://fitbeauty.nl/waarom-de-doe-maar-normaal-mentaliteit-frustreert/

꼰블리 (2020, 11 april). 가만히 있으면 성장하지 못합니다. DailyImpact. Geraadpleegd op 2 juni 2024, van http://www.dailyimpact.co.kr/news/articleView.html?idxno=58198

오주한 (2021, 9 april). 가만히 있으면 중간은 간다. Skydaily. Geraadpleegd op 2 juni 2024, van https://www.skyedaily.com/news/news_view.html?ID=127793

차현진 (2020, 26 oktober). 가만히만 있으면 중간도 못간다. 한국일보. Geraadpleegd op 2 juni 2024, van https://www.hankookilbo.com/News/Read/A2020102609470004571

Hyunji Oh studeerde in 2020 af aan de afdeling Nederlands van de Hankuk University of Foreign Studies. In 2023 behaalde ze een MA in Nederlandkunde (met een specialisatie in taalkunde) aan de Universiteit Leiden. Momenteel werkt ze bij de Nederlandse ambassade in Seoul. Haar interesses liggen voornamelijk op het gebied van Nederlandse taalkunde, met speciale aandacht voor Nederlands als tweede taal.