Jong Neerlandistiek presenteert de winnaar van de schrijfwedstrijd 'neologisme'. Stel je voor dat je iemand leert kennen die je aantrekkelijk vindt en je voelt de behoefte om een stapje verder te gaan. Alleen bij de gedachte om hierover te praten, voel je je wat ongemakkelijk. Hoe weet je eigenlijk zeker of jouw verlangen wederzijds is? Nou, daar komt passend taalgebruik … [Lees meer...] overConsentelligentie
Artikel
Poëtische klanken
Deze week begint de jaarlijkse cursus voor bachelorstudenten Nederlands in Groningen over literatuur in Nederland vanaf 1930. Om de geschiedenis een beetje tot leven te brengen, maak ik in hoorcolleges veel gebruik van historisch beeld- en geluidsmateriaal. We kijken naar schokkende en schokkerige filmbeelden van het Jordaanoproer in 1934, luisteren naar een opname uit 1930 van … [Lees meer...] overPoëtische klanken
Inclusie in de schoolpraktijk: de ramadan
Ik kom regelmatig op scholen om workshops te geven over o.a. diversiteit en inclusie en merk dat scholen het soms lastig vinden om verschillende groepen te bedienen of te zorgen voor ‘sense of belonging’. Echter, ik heb me de afgelopen maand laten verrassen door mooie initiatieven die, mijns inziens, inclusie stimuleren. Iftars op scholen Van basisscholen tot in het hoger … [Lees meer...] overInclusie in de schoolpraktijk: de ramadan
De stalenros
In de Facebookgroep Leraar Nederlands plaatste op 10 april iemand een kindergedicht met daarbij een paar regels begeleidende tekst. Daarin kwam de volgende zin voor: Uiteraard viel me de woordgroep "de stalenros" op. Mijn eerste gedachte was deze: de schrijver kende het woord ros voor "paard" niet, daardoor herkende ie de beeldsprakige woordgroep "stalen ros" niet en heeft … [Lees meer...] overDe stalenros
Postkoloniale taalkunde buiten de Verenigde Staten
Ik heb nu wel zo'n beetje gezegd wat ik te zeggen heb over de boeken Decolonizing linguistics en Inclusion in linguistics. Eén aspect wil ik er nog wel uitlichten, dat niet zozeer te relateren is aan een individueel artikel, maar aan de samenstelling van deze bundels als geheel. En dat is dat de blik op het leven zo Amerikaans is. Als de hele wereld nu maar één groot Amerika … [Lees meer...] overPostkoloniale taalkunde buiten de Verenigde Staten
De duistere woede van het verwante bloed
Deze jaren brengt uitgeverij Nijgh & Van Ditmar de bekendste boeken van F. Bordewijk opnieuw uit. Binnenkort verschijnt zijn meesterwerk Rood Paleis, waarover ik vorige maand iets vertelde in het radioprogramma De Taalstaat. In 2017 was het de beurt aan Karakter uit 1938. Deze eerste collegeweek van de laatste onderwijsperiode staat enigszins in het teken van deze … [Lees meer...] overDe duistere woede van het verwante bloed
Afko’s in Beatrijs
Op zaterdag 27 januari 2024 vond aan de Universiteit Leiden de finale plaats van de 24e Taalkundeolympiade, georganiseerd door het Leiden University Centre for Linguistics (LUCL). Meer dan honderd leerlingen uit 4, 5 en 6 vwo die zich via een voorronde hadden gekwalificeerd, kregen vier uur de tijd om in een grote collegezaal vijf uitdagende opgaven over oude en moderne talen … [Lees meer...] overAfko’s in Beatrijs
Eens een heks, altijd een heks
Het heksbeeld in een reeks sagen uit de 19e en 20e eeuw Hoewel heksen nooit hebben bestaan, kan iedereen zich ongetwijfeld iets bij hen voorstellen. Heksbeelden lopen echter nogal uiteen, afhankelijk van de verhalen, boeken en films waarmee iemand bekend is. Het was in het Europa van de middeleeuwen niet anders, zelfs tot laat in de vijftiende eeuw: mensen erkenden het … [Lees meer...] overEens een heks, altijd een heks
Discriminatie, taalkunde en de ‘gemeenschap’
Ik ben nu al een eind gevorderd in het tweetal boeken Decolonizing linguistics en Inclusion in linguistics. Bij mijn bespreking van het eerste hoofdstuk benoemde ik al iets dat me behoorlijk dwars is gaan zitten: het grote geloof in de community. De mensen waarom het gaat als je streeft naar meer inclusiviteit in de wetenschap, bevinden zich in de visies van de auteurs allemaal … [Lees meer...] overDiscriminatie, taalkunde en de ‘gemeenschap’
24 paar ogen, een glimlach en een gereedschapskist
Nul ervaring in het onderwijs en daar stond ik dan… 24 paar ogen staarden naar mijn zenuwachtige glimlach. Ik kon hen bijna horen denken: gaat zíj́ ons inspireren, uitdagen en iets bijbrengen dit jaar? Mijn hoofd draaide overuren. De dagen daarvoor had ik al bedacht wat ik zou kunnen zeggen, maar op dat moment leek dat niet meer zo gepast, spontaan of grappig. Toen zette ik de … [Lees meer...] over24 paar ogen, een glimlach en een gereedschapskist
Een avondje AVRO
Karel van het Reve herbeschouwen? Vele jaren geleden nam ik een studente een mondeling tentamen af over de jaren zestig en zeventig. Pratend over hip en happenend Nederland merkte ze wat beschroomd op: ‘Wij waren een beetje een uitzondering. Mijn vader was een saaie accountant op een stom kantoor in Breda’. Ik was even stil en kon haar toen geruststellen: Nederland zat in … [Lees meer...] overEen avondje AVRO
Etymologica: heermoes
Van alle onkruid waar ik als beginnend volkstuinder mee te maken krijg, is heermoes de vervelendste. Als je even niet op de tuin geweest bent, staat er weer een serie kerstboompjes op het pad. Je kunt ze heel gemakkelijk wegtrekken, maar ze komen even gauw weer terug. Het woord heermoes wordt overigens door de spellingcorrector van m’n computer niet herkend. Wij op de … [Lees meer...] overEtymologica: heermoes
Kreupeltaalkunde
Er is in de taalkunde, en in veel menswetenschappen, de laatste decennia betrekkelijk veel aandacht voor het feit dat mensen een lichaam hebben. Mensen verzetten zich tegen de gedachte dat ons denken zich in een platoonse abstracte wereld bevindt, ver weg van ons vlees en bloed. Toch heeft in ieder geval in wat ik allemaal gelezen heb, het idee van embodied cognition (denken in … [Lees meer...] overKreupeltaalkunde
Behoort verhalen vertellen tot de menselijke universalia?
Het laatste boek van Theo Meder moet het ultieme boek worden over Volksverhalen en Vertelcultuur in Nederland, van de steentijd tot nu. En dit dan ook nog in een internationale context. Maar wat weten we over het vertellen van volksverhalen in verschillende culturen? Worden overal dezelfde soort verhalen verteld? Of komen bepaalde verhalen in sommige culturen minder aan bod? … [Lees meer...] overBehoort verhalen vertellen tot de menselijke universalia?
Een valkuil en een reddingsboei
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen (4.9) In deze reeks vertellen onderzoeker Eline Zenner en taalliefhebber Jan Hautekiet het verhaal van de ‘verenglishing’ van het Nederlands in Vlaanderen. Een overzicht van de afleveringen in de aangroeiende reeks vind je hier. In dit stukje komen recente discussies aan bod over de positie van het Engels in het hoger … [Lees meer...] overEen valkuil en een reddingsboei
Het eerste kwart: Clark Accord, Bingo!
Het ging daarbij dan ook nog eens over mensen waarover je niet zo vaak leest. Wie kent de bingosubcultuur waarin vooral sommige Surinaamse vrouwen zich aan het begin van deze eeuw onderdompelden? De vrouwen over wie Accord schrijft hebben hun leven op geen enkele manier onder controle. Ze worstelen met schulden, ze worstelen met onbetrouwbare mannen, ze worstelen met elkaars … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Clark Accord, Bingo!
Ferguut alla bolognese
Toen mij ter ore kwam dat een Italiaan een kritische editie van ‘onze’ Ferguut bezorgd had, was ik ontroerd, verbaasd en verwonderd tegelijk. Ontroerd omdat Die riddere metten witten scilde de Alpen overgestoken was en nu in Bologna gelezen werd – want wie leest er in Amsterdam nog de Ferguut? Verbaasd, want wie haalt het per l’amor di Dio in zijn hoofd om voor Bolognese … [Lees meer...] overFerguut alla bolognese
De vrije vlucht van het proefondervindelijke
Lucebert, 1924-1994 Als jongen viel Bertus Swaanswijk in Amsterdam al op door zijn uiterlijk. Zijn kleding en lange haren gaven hem iets exotisch, iemand van een andere wereld. Op straat werd hij nageroepen: ‘Hé jongens, daar komt Mozes!’ Iemand zag hem aan het werk als letter- en decoratieschilder en adviseerde hem een opleiding te volgen aan het Instituut voor … [Lees meer...] overDe vrije vlucht van het proefondervindelijke
Het smerige schip van de taalwetenschap
Ik heb het boek Decolonizing linguistics nu uitgelezen. Ik heb over een aantal hoofdstukken apart geschreven - de hoofdstukken die ik oversloeg waren naar mijn smaak over het algemeen te Amerikaans, bijvoorbeeld omdat ze allerlei suggesties deden over het onderwijs die alleen in een Amerikaans systeem passen, naar ijn idee. Wat me alles bij elkaar opvalt is dat het … [Lees meer...] overHet smerige schip van de taalwetenschap
“Wat is dat?” als indirecte taalhandeling
Bij de paasbult van dit jaar stond ik als vrijwilliger in een kraampje om hapjes en drankjes te verkopen. Het meeste kostte een grijpstuiver, maar ranja was gratis en dat stond ook zo op de prijslijst. Verder hadden we een paar schaaltjes met chocolade-eitjes neergezet, waar iedereen zich van mocht bedienen, ook gratis, al stond dat nergens aangegeven. De interactie met … [Lees meer...] over“Wat is dat?” als indirecte taalhandeling
Tom America dicht Van Agt
Ik herinner me precies wanneer ik Dries van Agt – op grote afstand weliswaar – voor het eerst in het echt zag. Ergens tweede helft jaren zeventig liep ik na mijn pianoles de trappen af van het Nijmeegse cultureel centrum De Lindenberg en zag ik ophef en rumoer bij de grote zaal (‘Aula’ noemden ze die geloof ik). Ik keek naar binnen en zag Van Agt achter een spreekgestoelte … [Lees meer...] overTom America dicht Van Agt
Johan Derksen als Groot Schrijver
Ik heb net Sander Bax' interessante literatuurgeschiedenis Schrijversmythen gelezen waarin hij onder andere uiteenzet hoe het beeld van de Grote Schrijver die geheel en al autonome literatuur bedrijft – literatuur die op zichzelf staat, een ding is, en waarbij de Grote Schrijver alleen verantwoordelijk is voor de kwaliteit van het gebodene, niet voor de inhoud ervan. Zodat … [Lees meer...] overJohan Derksen als Groot Schrijver
Nacht, trottoir – als a-tal
Het a-tal, ook wel bekend als a-tautogram, a-saga of a-spraak is een OuLiPoliaanse exercitie avant la lettre, hoewel niet vaak beoefend als poëzie. In Opperlandse taal- en letterkunde uit 1981 (het roze, behapbare boek) wordt het ook wel een eiouij-lipogram genoemd. Het oudst bekende voorbeeld, Paaschmaandag (een a-saga), dateert uit 1841 en is van J. Bosscha. Battus neemt … [Lees meer...] overNacht, trottoir – als a-tal
Andreas Burnier, Een tevreden lach
Dit was, en is nog steeds, eens een krachtig debuut, een literair werk van bijna zestig jaar oud maar van elke pagina spat de kracht nog af. Zo queer als wat. Of het een roman is, weet ik niet; en dat doet er ook niet toe. Ik citeer instemmend wat blurb van Xandra Schutte: Autobiografie, schelmenroman, feministisch schotschrift, mystiek traktaat, – Een tevreden … [Lees meer...] overAndreas Burnier, Een tevreden lach
Historische taalkunde en syntaxis na het kolonialisme
Stel dat we ervan overtuigd zijn dat het belangrijk is om het vak te 'dekoloniseren', dat wil zeggen minder vanzelfsprekend alleen te laten gaan over witte mensen met hun witte taal, wat betekent dat dan in de collegezaal? Ook daarop proberen hoofdstukken in het boek Decolonizing linguistics een antwoord te geven. Twee van die hoofdstukken gaan over deeldisciplines waaraan … [Lees meer...] overHistorische taalkunde en syntaxis na het kolonialisme