• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk

Nicoline van der Sijs

Etymologica: Kokkels

13 november 2023 door Nicoline van der Sijs 1 Reactie

In de onlangs verschenen Canon van de Nederlandse Natuur van Dick de Vos hebben ook de kokkels een plaatsje gekregen. Iedereen kent deze schelpdieren wel, hetzij als gerecht, hetzij van de mooie schelpen op de Nederlandse en Vlaamse stranden. De officiële naam eetbare hartschelp verwijst naar beide gebruiksmogelijkheden. Die naam is een vertaling van de Latijnse naam cardium … [Lees meer...] overEtymologica: Kokkels

Jo en Joshua: een voetnoot bij de geschiedenis van de taalkunde

26 oktober 2023 door Nicoline van der Sijs Reageer

Het is altijd goed bij tijd en wijle even stil te staan bij de reuzen op wier schouders wij staan. De bovenstaande foto, die ik ontving van Gert Dirksen van Antiquariaat Paradox, vormt daartoe een mooie aanleiding. Op de foto staan Jo Daan en Joshua Fishman. Jo Daan was decennialang hoofd van de afdeling Dialectologie van wat tegenwoordig het Meertens Instituut heet. Een van … [Lees meer...] overJo en Joshua: een voetnoot bij de geschiedenis van de taalkunde

Etymologica: Recordveel

16 oktober 2023 door Nicoline van der Sijs 4 Reacties

Het weer is met stip het meest besproken fenomeen in de Lage Landen. Maar wie meent dat de meteorologische woordenschat dan wel uitputtend in onze woordenboeken zal zijn beschreven, komt van een koude kermis thuis. Hoewel het in weerberichten wemelt van recordveel neerslag, een recordzonnige zomer, recordweinig noordpoolijs, recordlage temperatuur en recordhoge luchtdruk, komt … [Lees meer...] overEtymologica: Recordveel

Etymologica: statiegeld

2 oktober 2023 door Nicoline van der Sijs Reageer

De nieuwe regelgeving rond statiegeld op blikjes en flesjes bracht een lezer tot de vraag waar het woord statiegeld eigenlijk vandaan komt. Een interessante vraag waarop het antwoord ingewikkelder blijkt dan verwacht. De Bataafse Republiek Het oudste citaat van statiegeld in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) dateert van 1919. Maar uit de historische kranten … [Lees meer...] overEtymologica: statiegeld

Nu online: De Digitale Pallas

15 september 2023 door Nicoline van der Sijs 2 Reacties

Russisch woordenboek uit 1790-1791 met 300 begrippen in 311 talen In de achttiende eeuw werd een ‘kat’ in het Sranantongo man-boesi-boesi genoemd. Althans, volgens het Russische vergelijkende woordenboek van alle talen en dialecten, dat in opdracht van de Russische keizerin Catharina de Grote werd samengesteld door de Pruisische geleerde Peter Simon Pallas. Dat … [Lees meer...] overNu online: De Digitale Pallas

Etymologica: Korenwolven en hamsters

4 september 2023 door Nicoline van der Sijs 2 Reacties

Afbeelding van de korenwolf in de Landbouw-courant van 16-11-1879 In augustus 2023 woedde binnen het Limburgse provinciebestuur een heftige discussie over de vraag of de korenwolf nog langer moet worden beschermd en tegen welke kosten. Van het knaagdier, dat in de Lage Landen alleen op de Limburgse lössgronden voorkomt, leven in het wild nog slechts tweehonderd exemplaren, … [Lees meer...] overEtymologica: Korenwolven en hamsters

Etymologica: Starnakel en straalbezopen

10 juli 2023 door Nicoline van der Sijs 7 Reacties

Waar komt het expressieve starnakel (zat, dronken, bezopen) ‘stomdronken’ vandaan? Dat is onduidelijk. Het wordt wel vergeleken met het Duitse sternhagelvoll met dezelfde betekenis, maar dat Duitse woord verschilt nogal van het Nederlandse woord en de herkomst van het Duitse woord is ook al onzeker. Nu er steeds meer bronnen beschikbaar komen, wordt het gemakkelijker om dit … [Lees meer...] overEtymologica: Starnakel en straalbezopen

Over hijgende herten en de wondere wereld der naamvallen

3 juli 2023 door Nicoline van der Sijs 1 Reactie

Afgelopen weekend vierden we dat Het Boek der Psalmen in 1773, op de dag af 250 jaar geleden, als nieuw gezangboek in de Hervormde Kerk werd geïntroduceerd. Dat werd tijd, want de kerkgangers zongen nog steeds uit het kerkboek dat Petrus Dathenus in 1566 had samengesteld, ook al stond de kwaliteit daarvan al sinds de verschijning ter discussie. Een van de criticasters, de … [Lees meer...] overOver hijgende herten en de wondere wereld der naamvallen

Biks

8 mei 2023 door Nicoline van der Sijs 5 Reacties

Een paardenmeisje vertelt in de krant: ‘Terwijl Tess helpt bij de les, gaan Florine en ik bixen. Met een karretje, volgeladen met brokken die op samengeperste korrels hout lijken, gaan we alle stallen af. De paarden happen de bix direct uit mijn handen.’ Een ander zegt: ‘Ze lieten hun biks staan, dan weet je dat er iets loos is’. Iedereen met een … [Lees meer...] overBiks

Etymologica: Groente

10 april 2023 door Nicoline van der Sijs 8 Reacties

Het kabinet wil de btw op groente en fruit verlagen of afschaffen, maar onderzoeks- en adviesbureau SEO beweerde op 31 maart dat dit praktisch onuitvoerbaar is, omdat het niet mogelijk zou zijn precies te bepalen welke producten vallen onder groente en fruit. Dit leidde tot veel hoongelach. Laten we ons niet in de politiek mengen maar eens bekijken waar de begrippen voor … [Lees meer...] overEtymologica: Groente

Etymologica: Mandelig, een Fries-Saksische rechtsterm

20 maart 2023 door Nicoline van der Sijs 10 Reacties

In koopcontracten blijken veel woningen een mandelige muur, schutting of grond te hebben, of andere mandeligheden. Voor makelaars en notarissen is mandeligheid een vertrouwde term, maar de gemiddelde Nederlander of Vlaming heeft geen idee wat ermee wordt bedoeld. Hulpvaardige notarissen bieden hun cliënten op internet uitleg: mandeligheid slaat op gemeenschappelijk eigendom van … [Lees meer...] overEtymologica: Mandelig, een Fries-Saksische rechtsterm

In memoriam Jaap Engelsman (9-6-1954 – 13-3-2023)

19 maart 2023 door Ewoud Sanders en Nicoline van der Sijs 1 Reactie

Op 13 maart 2023 is vertaler Jaap Engelsman op 68-jarige leeftijd in zijn slaap overleden in zorginstelling Ritzema Bos. Hier woonde hij de laatste jaren, terwijl hij in toenemende mate gekweld werd door de ziekte Parkinson. Onze nauwe samenwerking met Jaap begon in de jaren tachtig: hij stond met ons aan de basis van het Matthias de Vries-genootschap, waarin lexicografen en … [Lees meer...] overIn memoriam Jaap Engelsman (9-6-1954 – 13-3-2023)

Vijfhonderd jaar Nederlandse Wat & Hoe-gidsen

10 maart 2023 door Nicoline van der Sijs Reageer

Van oudsher worden er binnen de Lage Landen veel talen gesproken, want de ligging aan de Noordzee vormt een knooppunt van handel, cultuur en industrie. Kennis van vreemde talen wordt hier dan ook al eeuwen belangrijk geacht voor handelaren, diplomaten, kunstenaars en voor iedereen die zijn wereldbeeld verlangde te vergroten. Die vreemde talen moesten worden geleerd. Als … [Lees meer...] overVijfhonderd jaar Nederlandse Wat & Hoe-gidsen

De invloed van het Nederlands op de Noord-Amerikaanse talen

5 januari 2023 door Nicoline van der Sijs 1 Reactie

In 2009 werd herdacht dat vierhonderd jaar eerder, in 2009, Henry Hudson met zijn VOC-schip voor anker ging bij Manhattan. In zijn kielzog landden Nederlandse kolonisten op het eiland en stichtten de stad Nieuw-Amsterdam. Al in 1664 namen de Engelsen het gebied over van de Nederlanders. Zij transformeerden de landbouwgrond tot de huidige wereldstad New York. Maar er bleven … [Lees meer...] overDe invloed van het Nederlands op de Noord-Amerikaanse talen

Etymologica: Vuurwerk te land, te water en in de lucht

2 januari 2023 door Nicoline van der Sijs 4 Reacties

Na iedere onrustige jaarwisseling klinkt de roep om een algemeen vuurwerkverbod, en volgen er pleidooien voor een door de overheid georganiseerde vuurwerkshow. Daarmee keren we terug naar de oorsprong van het vuurwerk: toen dat in de zestiende eeuw zijn intrede deed in de Lage Landen, waren het de adel en de overheden die feestjes opluisterden met kunstvuurwerk om de bevolking, … [Lees meer...] overEtymologica: Vuurwerk te land, te water en in de lucht

Chattie

28 december 2022 door Nicoline van der Sijs 5 Reacties

Op het Meertens Instituut moesten we vroeger altijd een beetje gniffelen als er weer een bobo van het Hoofdbureau langskwam om ons te vertellen dat de digitalisering ‘revolutionaire nieuwe inzichten’ in ons onderzoek ging bieden (en dat we zo snel mogelijk zoveel mogelijk geld hiervoor binnen moesten zien te slepen). Natuurlijk gebruikten we de computer als hulpmiddel, maar dat … [Lees meer...] overChattie

Etymologica: Moraalridder

26 december 2022 door Nicoline van der Sijs Reageer

Columnisten en commentatoren karakteriseren Nederland vaak als een land van moraalridders die met opgeheven vingertje anderen de maat nemen. Moraalridders – het is geen compliment. Dat bleek wel uit de ophef die onlangs ontstond toen zanger Gordon tijdens een tv-uitzending de kritiek op het WK voetbal in Qatar vanwege schending van de mensenrechten afdeed als … [Lees meer...] overEtymologica: Moraalridder

Etymologica: Patta’s

5 december 2022 door Nicoline van der Sijs 7 Reacties

Sommige woorden worden eerst gebruikt door jongeren in hun zogenaamde straattaal, en stijgen vervolgens in aanzien en bekendheid doordat een deftig woordenboek als Van Dale ze opneemt. Dat geldt bijvoorbeeld voor de benaming patta’s voor (sport)schoenen, die Van Dale in 2005 aan zijn bestand heeft toegevoegd als: pata ‘linnen of canvas sportschoen’, een leenwoord uit het … [Lees meer...] overEtymologica: Patta’s

Etymologica: Polkadot en polkahaar

14 november 2022 door Nicoline van der Sijs Reageer

Jurkjes, rokken, truien, pumps en zelfs nagellak met polkadots zijn in de Lage Landen zeer geliefd, en dat is, ondanks de jaarlijks veranderende modegrillen, al lang het geval: al in 1947 verschenen er advertenties voor ‘jurken met polkadot’, ‘strikdasje met polka-dot’ en ‘polkadot pyjama’s’. De naam voor het vrolijke stippelpatroon komt, gezien het tweede deel dot ‘stippel’, … [Lees meer...] overEtymologica: Polkadot en polkahaar

Welke talen gebruik jij?

28 oktober 2022 door Nicoline van der Sijs Reageer

Oproep aan docenten en studenten in het hoger en universitair onderwijs in Nederland en België van alle vakgebieden Help mee door een enquête over talen massaal in te vullen en studenten op te roepen massaal goede voorbeeld te volgen! Waar gaat het om? Een consortium van onderzoekers in Nederland en België heeft een enquête opgesteld over de talen die in … [Lees meer...] overWelke talen gebruik jij?

Etymologica: Kiekeboe!

27 juni 2022 door Nicoline van der Sijs Reageer

Ik kijk graag naar Vlaamse televisieprogramma’s, maar kan daarbij mijn beroepsdeformatie niet uitzetten, dus taalbijzonderheden vallen me automatisch op. Zo ging ik laatst rechtop zitten toen een moeder in een Vlaamse serie om een hoekje tegen haar dochtertje riep: ‘Koekoek!’ In Nederland zeggen we dan ‘Kiekeboe!’ Dit regionale verschil was nieuw voor me, en maakte me … [Lees meer...] overEtymologica: Kiekeboe!

Welke talen gebruik jij?

16 juni 2022 door Nicoline van der Sijs 2 Reacties

Oproep aan docenten en studenten in het hoger en universitair onderwijs in Nederland en België van alle vakgebieden Help mee door een enquête over talen massaal in te vullen en studenten op te roepen massaal goede voorbeeld te volgen! Waar gaat het om? Een consortium van onderzoekers in Nederland en België heeft een enquête opgesteld over de talen die in Nederland en … [Lees meer...] overWelke talen gebruik jij?

Couranten Corpus staat online

18 mei 2022 door Nicoline van der Sijs Reageer

Dit nieuwe corpus maakt duizenden 17e-eeuwse kranten goed toegankelijk Wilt u uit de eerste hand weten wat er in het Rampjaar 1672 gebeurde? Bent u benieuwd in welke jaren er wolvenplagen waren? Of zoekt u de oudste advertenties voor een geneesmiddel ‘voor alle Qualen op de Borst, Benaeutheden, Hoest en Sinckingen’? Dan kunt u te rade gaan in … [Lees meer...] overCouranten Corpus staat online

Etymologica: de Oekraïense graanschuur

4 april 2022 door Nicoline van der Sijs 2 Reacties

De oorlog in Oekraïne brengt, zo melden de kranten al enige tijd, ook de wereldvoedselvoorziening in gevaar, omdat Oekraïne ‘de graanschuur van Europa’ is. Waar komt de omschrijving ‘graanschuur van Europa’ eigenlijk vandaan? En waarom heet Oekraïne zo? Sicilië Het metaforische gebruik van graanschuur voor een graanproducerend gewest is al heel oud en volgens de … [Lees meer...] overEtymologica: de Oekraïense graanschuur

Etymologica: prinsessenbonen

14 februari 2022 door Nicoline van der Sijs 4 Reacties

Voor sperzieboontjes bestaan in Nederland en Vlaanderen veel verschillende benamingen. Een daarvan is prinsessenbonen. Waarom heten de boontjes zo? Waar komt dat prinsessen- vandaan en wat wordt ermee bedoeld? De herkomst van de peulvruchten Om de herkomst van een naam te achterhalen is het handig eerst inzicht te hebben in de herkomst en ontwikkeling van het benoemde. … [Lees meer...] overEtymologica: prinsessenbonen

Volgende »

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Sextus Propertius • Cynthia blijft

Zij heeft beloofd te blijven. Hij mag van afgunst barsten!
Ik win: mijn smeken heeft haar overtuigd.
Haar geile vriend mag al zijn leedvermaak vergeten.
Mijn Cynthia vertrekt niet meer op reis.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • Twitter
  • YouTube

Agenda

8-9 december 2023: De eerste gedrukte boeken in België

8-9 december 2023: De eerste gedrukte boeken in België

2 december 2023

➔ Lees meer
13 december 2023: Bazarow.LIVE

13 december 2023: Bazarow.LIVE

1 december 2023

➔ Lees meer
12 december 2023: Evenement Hij/zij/hen/huh? Gender in boekvertalingen

12 december 2023: Evenement Hij/zij/hen/huh? Gender in boekvertalingen

26 november 2023

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1922 Toon Cohen
➔ Neerlandicikalender

Media

Maak de wereld beter

Maak de wereld beter

2 december 2023 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Een dwaze maagd van Ida Simons

Een dwaze maagd van Ida Simons

30 november 2023 Door Vlogboek Reageer

➔ Lees meer
Creatief Schrijven Nederlands

Creatief Schrijven Nederlands

28 november 2023 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • Twitter
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2023 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact