In de sporen van Willem Frederik Hermans Parijs is mooi als het regent. Door de regen verdwijnen de kleuren uit het straatbeeld. Het decor is grijs, zwart-wit als op foto’s en in films uit de jaren vijftig. Af en toe duikt er iemand met een paraplu op uit het trapgat van een metrostation. Een buitenstaander. Op de stoep liggen plassen. Auto’s passeren met slissende banden … [Lees meer...] overEen buitenstaander in Parijs
De student stelt zelf de leeslijst samen
Onlangs, tijdens een boekpresentatie bij uitgeverij Prometheus in Amsterdam, sprak ik met een aantal schrijvers over – hoe kan het ook anders – lezen en schrijven. Schrijvers zijn lezers. Wij hink-stap-sprongen van het ene boek naar het andere in een sfeer van leeftijdloze geestdrift en herkenning. Ja, zei ik met enige ironie, het lezen heeft ons veel gebracht. Schrijven … [Lees meer...] overDe student stelt zelf de leeslijst samen
Poëzie en dreiging van trekkers en landbouwmachines
De zomer komt er aan. Op het land wordt gewerkt met landbouwmachines. Mariken Heitman geeft in haar roman Wormmaan prachtige beschrijvingen van beestachtige machines met klauwen, messen en scharen die het land bewerken. Haar beschrijvingen roepen herinneringen op aan de ‘agrarische cyclus’ van Armando en aan gedichten van H.H. ter Balkt over de schoonheid van … [Lees meer...] overPoëzie en dreiging van trekkers en landbouwmachines
In Memoriam Jeroen Brouwers
Ter nagedachtenis van Jeroen Brouwers, schrijver, essayist en polemist, een terugblik op zijn geruchtmakende roman Bezonken rood die leidde tot een verhitte polemiek met Rudy Kousbroek, een pennenstrijd die duurde tot en met de vijftigste druk in maart 2020, een jubileumeditie met een ‘eenmalige nawoord’ van Brouwers, waarin hij na veertig jaar opnieuw uithaalt naar de dan al … [Lees meer...] overIn Memoriam Jeroen Brouwers
Reis naar de hel
(Arthur Rimbaud, 1854-1891) Wie door het provinciale Charleville slentert kan zich goed voorstellen dat de jonge, driftige, onrustige en intelligente Arthur Rimbaud al op zestienjarige leeftijd (op uitnodiging van Paul Verlaine) vertrok naar het echte leven in Parijs. ‘Ik wil hier weg!’ Al op de middelbare school droomde hij van ontdekkingsreizen. ‘Poète et explorateur’ … [Lees meer...] overReis naar de hel
Een veel te kleurrijk boek
Een van de eerste lessen die een schrijver van zijn of haar redacteur leert is: gebruik niet te veel adjectieven. M. Vasalis leerde het van Simon Vestdijk en Hella S. Haasse volgde in deze het advies op van neerlandicus A.L. Sötemann. De dichter of schrijver dient het gebruik van bijvoeglijke naamwoorden te beperken, evenals herhaling van hetzelfde woord. Sholeh Rezazadeh lapt … [Lees meer...] overEen veel te kleurrijk boek
Terug naar Santpoort-Zuid
(In herinnering aan Menno Wigman en F. Starik) Vandaag, 1 februari, is het vier jaar geleden dat de dichter Menno Wigman (1966-2018) overleed. Op de begrafenis op Zorgvlied was ‘iedereen’ van de literaire grachtengordel aanwezig om afscheid te nemen van de jonggestorven dichter, die evenals de door hem bewonderde Rainer Maria Rilke, slechts 51 jaar was geworden. Toen we … [Lees meer...] overTerug naar Santpoort-Zuid
Sociaal pedagogisch biograaf
Verhalen van Anton Valens (1964-2021) Na het overlijden vorig jaar van de schrijver Anton Valens (57) ben ik op grond van enkele necrologieën en aanbevelingen in schrijverskringen met een inhaalslag begonnen. Inmiddels heb ik vier boeken van Valens gelezen. Een ontdekking. In tegenstelling tot veel andere schrijvers ligt in zijn werk het accent niet bij hem zelf, maar … [Lees meer...] overSociaal pedagogisch biograaf
De paardenstaart van Angela K. (slot)
Na de moord op Sheila slaat de hoofdpersoon in De weg naar Sacramento op de vlucht. Aan het eind van de epiloog verwoordt Krol het recht dat zijn loop zal krijgen, als rechtvaardiging: wie iemand vermoordt moet daarvoor evenredig gestraft worden: ‘Het recht. Een lange, lange geweerloop, waarin een kogel voortsuist. Eenmaal afgeschoten is hij niet meer tegen te houden; hij kent … [Lees meer...] overDe paardenstaart van Angela K. (slot)
De paardenstaart van Angela K. (2)
Een echte Krol-roman Krol is een schrijver met een geweten. De kerk en God, Goed en Kwaad, nemen in zijn werk een belangrijke plaats in. Als jongen uit een Nederlands Hervormd gezin, heeft hij zijn verhouding moeten bepalen tot de kerk en haar gemeenschap. Die gemeenschap was hem al gauw te klein. Hij wilde – man van de wereld – niet tot een, maar tot dé … [Lees meer...] overDe paardenstaart van Angela K. (2)
De paardenstaart van Angela K. (1)
Over de tweelingroman van Gerrit Krol ‘Een boek, eenmaal geschreven, is niet voorgoed onveranderlijk,’ schrijft Harry Mulisch in Voer voor psychologen (1961). Mulisch doelt op de context van het boek die verandert met elk nieuw boek van de schrijver. Elk nieuw boek zet het vorige in een ander licht. In die zin is in een groeiend oeuvre sprake van ‘voorlopigheid’ van wat de … [Lees meer...] overDe paardenstaart van Angela K. (1)
Pays BAH
In de context van uitzendingen over zeventig jaar televisie kwam uiteraard de geruchtmakende aflevering van 4 januari 1964 van het programma Zo is het toevallig ook nog ’s een keer in beeld. Korte tijd later kreeg ik van een cursist Biografisch Schrijven bij wijze van cadeau een opmerkelijke uitgave over deze legendarische VARA-aflevering: Pays BAH (Eerste druk, 30 januari … [Lees meer...] overPays BAH
Bevrijd van de stad en de pest
Pelgrimage naar het graf van Albert Camus ‘In tegenstelling tot zoveel andere Provençaalse plaatsjes was Lourmarin niet overspoeld door de vooruitgang, of door toeristen,’ schrijft Herbert R. Lottman in Camus, A biography (1979). Veertig jaar later is er in het dorp in de Vaucluse op enkele fraai gerestaureerde huizen na, nog steeds weinig van de nieuwe tijd te merken. Of … [Lees meer...] overBevrijd van de stad en de pest
Insula Dei in de polder
In mijn boek Het geheim van de Ventoux. Literaire dwaalwegen van een wielrenner (Walburg Pers) zijn naast de ritten in het buitenland vijf hoofdstukken ‘Fietsnotities’ opgenomen. Van november tot april reed ik vanuit mijn woonplaats week om week hetzelfde rondje: Rondje Bergen aan Zee en Rondje Schermer. Een van die ritjes bracht mij in het polderdorp Grootschermer. Ik liep de … [Lees meer...] overInsula Dei in de polder
Op de oceaan met Sint Brandaan
Het uitzicht vanaf de kust van Iveragh in Ierland is adembenemend; de baai, de hemel en het schiereiland Dingle aan de overkant wisselen voortdurend van licht en kleur. Verder gebeurt er niets. Op heldere dagen gloort in het westen het blauw op de golven van de Atlantische Oceaan. Er gaat een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit van deze weidsheid. Stil en ledig zover het oog … [Lees meer...] overOp de oceaan met Sint Brandaan
‘Een sympathieken man’
Het is raadselachtig waarom iemand die je al heel lang kent en die je al vele malen over van alles hebt gesproken, pas na vele jaren - als bij toeval - vertelt dat hij in zijn jeugd ‘naast Nescio’ heeft gewoond. De persoon in kwestie was jarenlang mijn achterbuurman in het dorp H.: Arjan (Adriaan) Timmermans, bioloog en zoon van dokter J.M. Timmermans, de huisarts van … [Lees meer...] over‘Een sympathieken man’
Echt een engel
Van Willem Brakman ken ik het verhaal ‘Engel’ uit de bundel Zes subtiele verhalen (1978). Een verhaal over een engel die als een reclamestuntman na een mislukte act uit de lucht tuimelt en neerkomt in het park tussen enkele verzorgingsflats. ‘Tik van een vliegtuig gekregen zeker,’ mompelt de onderdirecteur. De verschijning van de engel van Brakman is in de context van de … [Lees meer...] overEcht een engel
Domweg ongelukkig in de Kolenkitbuurt
Multatuli geldt als taalvernieuwer. Vernieuwer van de literatuur, de taal van het geschreven woord. Niet voor niets begint de moderne letterkunde met Max Havelaar (1860), dat in de oorspronkelijke vorm nog steeds heel goed te lezen is. Geen mooischrijverij, maar vertelkunst zonder opsmuk. Geëngageerde literatuur; de schrijver wil het hoofd en het hart van de lezer raken in zijn … [Lees meer...] overDomweg ongelukkig in de Kolenkitbuurt
Wij zijn het verhaal
De afgelopen week las ik twee boeken, die ondanks de onderlinge verschillen toch vooral veel overeenkomsten hebben als het gaat om originaliteit, humor en stijl: het recent verschenen Wij zijn licht, van Gerda Blees en de pas verschenen achtste druk van Stijloefeningen (1947) van Raymond Queneau. Na een tamelijk stroeve inleiding van vertaler Rudy Kousbroek opent … [Lees meer...] overWij zijn het verhaal
Een fotoshoot aan zee
Door Nico Keuning Peter Terrin (1968) begon naar eigen zeggen met schrijven na het lezen van Willem Frederik Hermans’ De donkere kamer van Damokles, een boek dat zijn leven heeft veranderd. Een tijd lang hing het portret van Willem Frederik Hermans boven de schrijftafel van de Vlaamse schrijver. ‘Vanaf zijn spijkertje aan de muur werd Hermans zijn symbolische meelezer, die … [Lees meer...] overEen fotoshoot aan zee
Naar schemerige serieuze doelen
Door Nico Keuning De dichter en essayist Max de Jong (1917-1951) is in juni zeventig jaar geleden overleden. Dat verklaart waarom mij, als auteur van de biografie Altijd het tinnef om je heen (2000), onlangs gevraagd werd of ik nog gedichten van Max in mijn archief had; men is bezig met de uitgave van de Verzamelde gedichten. Het bekendste gedicht van De Jong is Heet van de … [Lees meer...] overNaar schemerige serieuze doelen
Zout, zilt, schuimkoppen, briesende golven
Door Nico Keuning 26 januari is de sterfdag van Johnny van Doorn. Dertig jaar gelden overleed hij op 46-jarige leeftijd vrij plotseling aan kanker. In de monografie Oorlog en pap (2009) toon ik zijn ontwikkeling van dichter-performer tot schrijver. Als Johnny the Selfkicker schoot hij als een vuurpijl de Nederlandse literatuur in met de onnavolgbare geluidsexplosies van zijn … [Lees meer...] overZout, zilt, schuimkoppen, briesende golven
Kasteelheer tussen boekentorens
Kasteelheer tussen boekentorens(In memoriam Martin Ros, 1937-2020) Door Nico Keuning Martin Ros was decennia lang ‘onderdirecteur’ van uitgeverij De Arbeiderspers. Hij zat in de redactie van het tijdschrift Maatstaf en geldt als medeoprichter van de befaamde reeks Privé-domein, de boekengalerij van (auto)biografieën en egodocumenten. Gedenkwaardig zijn de onnavolgbare … [Lees meer...] overKasteelheer tussen boekentorens
‘Alles zonder ethisch of aesthetisch gelul’
Brief in een tijdschrift gevonden (Epiloog) (Over Het Boek Van Violet En Dood van Gerard Reve) Door Nico Keuning Op 7 september 1994 stuurt Gerard Reve vanuit Machelen een brief plus het zevende hoofdstuk van wat later Het Boek Van Violet En Dood zal heten naar Bert de Groot, uitgever van L.J. Veen. Op dat moment denkt Reve nog aan Zelf kamperen, als titel voor de … [Lees meer...] over‘Alles zonder ethisch of aesthetisch gelul’
Het verdwenen graf
Brief in een tijdschrift gevonden (3) (Over Het Boek Van Violet En Dood van Gerard Reve) Door Nico Keuning De jaartallen ‘1996-1992’ op het graf van Jean-Luc, zouden – zij het in omgekeerde volgorde – ook kunnen verwijzen naar de jaren van het ontstaan van Het Boek Van Violet En Dood. In juni 1992 is Jean-Luc verongelukt en begraven. Een maand later, op 15 juli … [Lees meer...] overHet verdwenen graf
