In Nederland is een overleden schrijver, hoe beroemd ook, snel vergeten. Het werk wordt, misschien op één bestseller na, niet meer gelezen. In Italië is het oeuvre van Dino Buzzati (1906-1972) nog volop in de boekhandel aanwezig. Zeker in zijn geboortestad Belluno in het noorden van Veneto, waar ik voor enkele weken neerstreek, in de sporen van de schrijver. Het wielrennen … [Lees meer...] overDe Dolomiti van Dino Buzzati
De oorlogsjaren van Nescio en Belcampo
In Groots en onbekommerd, de biografie van Belcampo (Herman Schönfeld Wichers), komt de vriendschap met Nescio (Frits Grönloh) in de Amsterdamse jaren ter sprake. Vooral het wederzijds contact in de oorlog. In het pas verschenen Zingen in het donker, brieven uit de hongerwinter over de periode 13 augustus 1944 tot 5 juni 1945 van Nescio (J.H.F. Grönloh), wordt de context van … [Lees meer...] overDe oorlogsjaren van Nescio en Belcampo
‘Alle literaire bobo’s en kunstluizen kunnen me reet likken’
‘Liefdevolle aandacht voor tragische schrijvers is zó veel belangrijker dan literatuurwetenschap en zó veel boeiender om te lezen dan de meeste recensies,’ schrijft dichter, schrijver en essayist Jan Kostwinder (1960-2001) in een van de gebundelde brieven in Ben ik duidelijk? Hebben wij nog contact? (Uitgeverij Fragment). Zelf schreef hij zijn beste proza over tragische levens … [Lees meer...] over‘Alle literaire bobo’s en kunstluizen kunnen me reet likken’
Een vreemde tovenaar
Brieven van Frans Lodewijk Pannekoek aan Gerard Reve Zonder de vriendschap van Gerard Reve met Frans Lodewijk Pannekoek in hun Friese jaren zou waarschijnlijk slechts een enkele kunstverzamelaar van de etser en schilder Pannekoek hebben gehoord. Wat de beeldend kunstenaar betreft was dat misschien ook het beste geweest. In tegenstelling tot Reve, was FLP wars van het … [Lees meer...] overEen vreemde tovenaar
De oorlog van Jan Arends (1925-1974)
Vandaag, 13 februari, de honderdste geboortedag van de dichter, schrijver en huisknecht Jan Arends, ontving ik een verhelderend artikel van Erik Schaap over de oorlogsjaren van Arends, die zich in de oorlog in Amsterdam in een impulsieve bui blijkt te hebben aangemeld bij de Kriegsmarine, zo werd duidelijk uit het CABR-dossier van Arends in het Nationaal Archief. Maar even snel … [Lees meer...] overDe oorlog van Jan Arends (1925-1974)
Een nagekomen brief van Belcampo
Na verschijnen van de biografie Groots en onbekommerd is de schrijver Belcampo (Herman Pieter Schönfeld Wichers, 1902-1990) opnieuw tot leven gekomen. In het boek, maar ook in gesprekken die ik na lezingen en interviews met belangstellenden voerde. Weetjes, anekdotes, ontmoetingen. Onlangs ontving ik een brief die Belcampo op 11 januari 1984 stuurde aan Sandra Faneker. Als … [Lees meer...] overEen nagekomen brief van Belcampo
Het najagen van een illusie
(Schrijver Anton Valens (1964-2021) als beeldend kunstenaar) In de verhalenbundels Meester in de hygiëne (2004) en Dweiloorlog (2008) van Anton Valens is de schrijver te herkennen in de thuiszorghulp Bonne, die bovendien kunstschilder is. Het tekenen en schilderen komen geregeld ter sprake in gesprekken met de cliënten waar hij over de vloer komt. Tijdens het soppen, … [Lees meer...] overHet najagen van een illusie
De aanstekelijke woede van Jeroen Brouwers
(Briefwisseling 1968-1986, Jeroen Brouwers-Geert van Oorschot) Na de eerste lange brief van Jeroen Brouwers aan uitgever Geert van Oorschot in hun Briefwisseling 1968-1986 (Atlas Contact) reageert de uitgever op 3 januari 1969 met de woorden: ‘In ieder geval verheugt het mij bovenmate dat u vijanden durft te maken.’ Profetische woorden die het schrijverschap van … [Lees meer...] overDe aanstekelijke woede van Jeroen Brouwers
Sprongen in de verloren tijd
(Laatste brood, literaire herinneringen van Guus Luijters) In literaire kringen hangt rond Guus Luijters (1943) nog altijd de vloek die Jeroen Brouwers eind jaren zeventig in zijn pamflet De Nieuwe Revisor (Tirade 250) over hem uitsprak: ‘Uit alles, alles, spreekt dezelfde kindse kinderachtige verkindsing.’ Jongensliteratuur van aardige jongens. Luijters c.s waren … [Lees meer...] overSprongen in de verloren tijd
De geur van heimwee
(De mierenkaravaan van Mariken Heitman) In de roman De mierenkaravaan probeerde hoofdpersoon ‘Kiek’ als kind te tekenen wat ze in haar hoofd had. Maar wat ze ook tekende, het leek in de verste verte niet op wat ze zag. Wat Kiek niet lukte met tekenen, lukt de schrijver van de roman wel met woorden. Heitman vindt de juiste woorden voor wat ze ziet, voelt en denkt. In … [Lees meer...] overDe geur van heimwee
Oude hoer is troef
(Vier Platen Test voor Vijftien Schrijvers) Begin jaren dertig ontwikkelde professor dr. David van Lennep een psychologische test op basis van vier afbeeldingen: de Vier Platen Test (VPT). Deze zou inzicht geven in de motieven en interesses van jongeren die op zoek waren naar een passend beroep. Van Lennep kreeg met de jaren steeds meer bedenkingen bij de objectiviteit en … [Lees meer...] overOude hoer is troef
Een gedoemd dichter
(Menno Wigman als vertaler en dichter) Van Nico Keuning Tien jaar geleden maakte ik een wandeling met Menno Wigman in het domein van zijn jeugd in Santpoort-Zuid. Hij vertelde dat hij op zijn zeventiende jaar kinderboekenschrijver wilde worden, of romanschrijver, of dichter. ‘In ieder geval had ik destijds zeker niet uitsluitend voor de poëzie gekozen.’ Maar een … [Lees meer...] overEen gedoemd dichter
Helemaal te gekke Titaantjes
(Hans Plomp 1944-2024) Op vrijdag 2 augustus kocht ik in Amsterdam weer eens Het Parool. Er stond een interview in met de schrijver en dorpskraker (Ruigoord) Hans Plomp. Plomp vertelt in het interview over liefde, vrienden, ziekte en dood. Vier dagen later, op 6 augustus overleed hij. Ik trok Het Amsterdams Dodenboekje (1970) uit de kast en herlas het ‘strooibiljet’ over … [Lees meer...] overHelemaal te gekke Titaantjes
Van Simon tot Gerard (Kornelis van het ) Reve
Ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van Gerard (Kornelis van het) Reve verscheen in 2023 bij De Bezige Bij de zeventigste druk van De Avonden. C.J. (Kees) Aarts werkt aan de bibliografie van de Volksschrijver. Straf monnikenwerk. Alleen al de drukgeschiedenis van De Avonden is met alle varianten in taal, foutieve verwijzingen naar omslagontwerpers en fotografen van de … [Lees meer...] overVan Simon tot Gerard (Kornelis van het ) Reve
Een en al literatuur
In memoriam Wim Hazeu (1940-2024) ‘Schrijversbiograaf Wim Hazeu overleden,’ luidde het bericht op nos.nl. De in literaire kringen – en vooral in de Vestdijkkring - alomaanwezige is nu voor altijd afwezig. Het is moeilijk voor te stellen, al was bekend dat het de laatste jaren niet goed ging met zijn gezondheid. Dat was ook de reden dat hij tijdens het Vestdijk-symposium op … [Lees meer...] overEen en al literatuur
Hanengekraai in een Kronkel
(Een verhaal van Belcampo door Carmiggelt verteld) Onlangs kreeg ik via een oud-lid van het voormalige Belcampo Genootschap, de exclusieve uitgave Groningen (1958) in handen, met cahiersteek. Belcampo schreef het verhaal in opdracht van Vroom & Dreesmann ter gelegenheid van de opening van een filiaal van V & D op de Grote Markt. We raakten aan de praat. De … [Lees meer...] overHanengekraai in een Kronkel
Nader Tot Hanny Michaelis
Door Nico Keuning Hanny Michaelis (1922-2007) was in de literatuur decennia lang vooral bekend als de ex-vrouw van Gerard Kornelis van het Reve. In de loop der jaren trad zij vanuit de achtergrond steeds meer naar voren. Niet alleen in haar commentaar op haar leven met de Volksschrijver, maar ook als dichteres en schrijver van het prachtige en onthullende … [Lees meer...] overNader Tot Hanny Michaelis
De vrije vlucht van het proefondervindelijke
Lucebert, 1924-1994 Als jongen viel Bertus Swaanswijk in Amsterdam al op door zijn uiterlijk. Zijn kleding en lange haren gaven hem iets exotisch, iemand van een andere wereld. Op straat werd hij nageroepen: ‘Hé jongens, daar komt Mozes!’ Iemand zag hem aan het werk als letter- en decoratieschilder en adviseerde hem een opleiding te volgen aan het Instituut voor … [Lees meer...] overDe vrije vlucht van het proefondervindelijke
Een sterk innerlijk vuur
Willem Witsen, een portret in brieven Jaren geleden bezocht ik op afspraak het Willem Witsenhuis, Oosterpark 82A in Amsterdam. Het atelier van Witsen (1860-1923) is in authentieke staat gebleven, met dank aan zijn tweede vrouw Marie Schorr. Ik herinner me de rode zware gordijnen aan de kant van het Oosterpark, de bruine wanden met schilderijen. Het decor van de man die de … [Lees meer...] overEen sterk innerlijk vuur
De zeggingskracht van Gerrit Krol (1934-2013)
In herinnering aan Gerrit Krol Het is 1978. Op schoot ligt De chauffeur verveelt zich (1973), van Gerrit Krol. De eerste roman die ik van deze schrijver lees. De roman is vol beelden, ideeën en gedachten. Geweldig, prachtig. Zoiets heb ik nog nooit gelezen. Ik loop naar het raam. Vanaf de zesde verdieping van de Bilderdijkkade in Amsterdam kijk ik neer op de gracht en de … [Lees meer...] overDe zeggingskracht van Gerrit Krol (1934-2013)
Belcampo en de kunst van hersenonderhoud
Over het verhaal ‘De achtbaan’ ‘De achtbaan’ is een van de drie verhalen in Liefde’s verbijstering (1953). Het verhaal is origineel, geestig en visonair, gezien de recente ontwikkelingen in de hersenchirurgie, de behandeling van PTSS, de toepassing van EMDR en de ontwikkelingen rond AI. Belcampo laat het verhaal rond 1950 beginnen. De medisch-historische aanloop doet, … [Lees meer...] overBelcampo en de kunst van hersenonderhoud
Een soort Tarzan in Denemarken
In de sporen van Belcampo (3) Een paar maanden na terugkeer van zijn zwerftocht van acht maanden door Frankrijk, Italië en de Balkan (De zwerftocht van Belcampo), vertrok Belcampo in de zomer van 1935 voor twee maanden naar Denemarken om daar liftend en lopend rond te trekken. Aan de hand van de brieven van 15 en 31 augustus aan zijn moeder is het spoor van de schrijver … [Lees meer...] overEen soort Tarzan in Denemarken
Een huis in Altea
In de sporen van Belcampo 2 Belcampo (Herman Pieter Schönfeld Wichers, 1902-1990) verbleef met enige regelmaat in Altea (Alicante, Spanje). Hij huurde er een huis en schreef er onder andere aan De filosofie van het Belcampisme (1972). In een brief van 20 maart 1970 schrijft ‘Amigo Herman’ aan zijn vriend Willem Bierens de Haan en diens vriendin Ike Verkerk in Aerdenhout, … [Lees meer...] overEen huis in Altea
‘Dit nummer gaat helemaal los op de dansvloer.’
Student en ChatGPT Tijdens een van mijn gastlessen Creatief Schrijven van het honoursprogramma aan de Hogeschool van Amsterdam kwam ChatGPT ter sprake. Een van de studenten, Stella, zei het programma te gebruiken voor het schrijven van de scriptie. ‘Als framework,’ lichtte ze toe. ‘Heel verstandig,’ zei ik. ‘Daarna kun je er je persoonlijke onderzoeksresultaten en … [Lees meer...] over‘Dit nummer gaat helemaal los op de dansvloer.’
Herenlandloper en levensgenieter
van Mézel naar Castellane. In de sporen van Belcampo (1) Als Belcampo (Herman Pieter Schönfeld Wichers, 1902-1990) in juni 1928 als jurist is afgestudeerd, dringt zijn vader, notaris in Rijssen, er bij hem op aan aansluitend de driejarige studie notarieel recht te doen. Na een innerlijke strijd van jaren tussen studeren, kantoorbaantjes, zakken en herkansen versus … [Lees meer...] overHerenlandloper en levensgenieter
