De Koninklijke Bibliotheek van België (KBR) bewaart het oudste geïllustreerde handschrift in het Nederlands, de Rijmbijbel van Jacob van Maerlant. Deze 13de-eeuwse codex is dankzij de beroemde auteur, maar ook omwille van het uiterst luxueuze karakter van het handschrift en het hoge artistieke niveau van de verluchting, een absoluut topstuk.
Vanaf 23 mei is het te bewonderen in het KBR museum en op 24 mei wordt een gloednieuwe publicatie voorgesteld waarin het handschrift wordt gekaderd en geïllustreerd. In de maanden die daarop volgen organiseert KBR ook verschillende lezingen, workshops en een spoken word voorstelling.
De Rijmbijbel in een notendop
De 13de-eeuwse dichter Jacob van Maerlant is een van de bekendste en meest productieve Middelnederlandse auteurs. Hij stelde zich tot doel om de kennis die in het Latijn voorhanden was, beschikbaar te stellen in de volkstaal. Zevenhonderdvijftig jaar geleden schreef Maerlant, in verzen, de allereerste bewerking in het Nederlands van de verhalen uit de Bijbel. Hij steunde voor deze ‘Rijmbijbel’ op verschillende bronnen die soms al goed bekend waren in kerkelijke en intellectuele kringen, maar nu ook beschikbaar werden voor wie het Latijn niet machtig was.
Meer dan 150 miniaturen
We weten niet altijd wie de opdrachtgevers waren van Maerlants teksten, maar het is zeker dat zijn werk in hogere kringen circuleerde, zoals aan het Hollands grafelijk hof. De ‘Rijmbijbel’ sprak een gecultiveerd en bemiddeld publiek aan: enkele van de overgeleverde manuscripten zijn bijzonder kostbaar. Een van deze luxehandschriften werd in Maerlants eigen tijd en vermoedelijk nog tijdens zijn leven vervaardigd. Het boek in het bezit van KBR (ms. 15001) dateert uit het laatste kwart van de 13de eeuw en kan doorgaan voor het oudst bekende geïllustreerde handschrift in het Nederlands. Met zijn 159 miniaturen is het manuscript meteen de rijkst geïllustreerde ‘Rijmbijbel’ die bewaard is gebleven.
Geheimen onthuld
De experten van KBR en verschillende Vlaamse en Nederlandse universiteiten onthullen de geheimen van het handschrift in het boek ‘De Rijmbijbel van Jacob van Maerlant: Het oudste geïllustreerde handschrift in het Nederlands’. Kenners geven hun relaas over verschillende onderwerpen: het leven en werk van Jacob van Maerlant, de restauratie en de voormalige bezitters van de Rijmbijbel … Het boek bevat ook een afbeelding van elke miniatuur, de bijbehorende tekst in oorspronkelijk en hedendaags Nederlands én een korte toelichting die de lezer wegwijs maakt in de Bijbelse geschiedenis.
Hoogtechnologisch monnikenwerk
Meer dan een kwarteeuw geleden werd vastgesteld dat schilfers van het bladgoud in de Rijmbijbel loskwamen. De geplande restauratie werd echter uitgesteld omdat de toen gangbare technieken niet adequaat bleken. Dankzij de steun van het Fonds Pastoor Manoël de la Serna van de Koning Boudewijnstichting kon KBR in 2014 een conservatiebehandeling opstarten met inzet van aangepaste technologie. Om een zorgvuldige voorstudie mogelijk te maken, werd het handschrift volgens zeer hoge kwaliteitseisen volledig gedigitaliseerd. Door de consolidering die na een grondige analyse van de beelden werd uitgevoerd, kan het manuscript opnieuw worden tentoongesteld aan een publiek. De gecombineerde aanpak van digitalisering en consolidatie zorgt ervoor dat de bewaring, de studie en de valorisatie van dit uitzonderlijk handschrift uit het Belgisch patrimonium duurzaam worden gegarandeerd.
De Rijmbijbel in het KBR museum
Ter gelegenheid van de verschijning van het boek ‘De Rijmbijbel van Jacob van Maerlant: Het oudste geïllustreerde handschrift in het Nederlands’ staat deze codex centraal in het KBR museum. De focus van de nieuwe selectie handschriften, boeken en prenten die er vanaf 23 mei zullen te zien zijn, ligt op het werk van Jacob van Maerlant en op Bijbelse boeken, verhalen en miniaturen uit de middeleeuwen en de renaissance. Het dertiende-eeuwse Maerlanthandschrift van KBR krijgt het uitzonderlijk gezelschap van de ‘Rijmbijbel’ uit het Huis van het boek en de ‘Spiegel historiael’ uit de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Een unieke kans om deze verluchte Middelnederlandse topstukken samen te ontdekken!
Het boek ‘De Rijmbijbel van Jacob van Maerlant: Het oudste geïllustreerde handschrift in het Nederlands’ verschijnt bij Amsterdam University Press en ligt vanaf 22 mei in de shop van KBR en in de boekhandel.
Bent u graag aanwezig op de boekvoorstelling in KBR op 24 mei 2023?
Ontdek het programma en schrijf u in vóór 15 mei 2023.
Wat is KBR en KBR-museum en waar vind ik het?