Vandaag, op de honderdste geboortedag van Gerard Reve, verschijnt bij Uitgeverij De Buitenkant een bijzondere uitgave: een cassette met daarin de werkversies van de klassieker Op weg naar het einde. “Ik kan me de haren wel uit het hoofd rukken, dat ik niet veel meer heb bewaard,” schrijft Gerard (Kornelis van het) Reve in de brief waarmee hij Johan Polak versies van de ‘Brief uit Amsterdam’ te koop aanbiedt. Reve heeft de teksten in een groene omslag gebundeld en er nietjes doorgeslagen. Eerder verkoopt hij op dezelfde manier de manuscripten van ‘Brief uit Amsterdam’ aan Polak die later ook de ‘Brief uit Gosfield’, de ‘Brief uit Schrijversland’ en de ‘Brief in een fles gevonden’ tegen betaling in zijn bezit krijgt.

Het archief van Johan Polak bevat vijf mappen waarin zich meer dan 400 pagina’s manuscripten, kladjes, typoscripten, kopij, drukproeven etc. bevinden van de brieven die Reve in Tirade publiceert en die eind 1963 in boekvorm worden verzameld onder de titel Op Weg Naar Het Einde. De bundel betekent een doorbraak in Reves schrijverschap en maakt een einde aan zijn literaire impasse; drie jaar later verschijnt het tweede brievenboek Nader Tot U.

Johan Polak (1928-1992) was niet alleen een gerenommeerde Amsterdamse uitgever en boekhandelaar, maar vooral ook een verzamelaar van bijzondere boeken en handschriften die slechts enkelen mochten bekijken. Hoogtepunt in de Polak-collectie zijn de handschriften van Gerard Reve. Deze documenten geven een unieke inkijk in Reves schrijverschap en zien nu voor het eerst het daglicht zodat een groter publiek er kennis van kan nemen.

De cassette, die vandaag verschijnt in een eenmalige oplage van 1000 exemplaren, bevat de werkversies van de brieven uit ‘Op Weg Naar Het Einde’; alleen de manuscripten van de ‘Brief uit Edinburgh’ ontbreken, waarschijnlijk omdat Reve ze nooit aan Polak heeft aangeboden. Een inleiding van Wiljan van den Akker en Koen Hilberdink is als een apart cahier opgenomen.

Werkversies van ‘Op weg naar het einde’, Uitgeverij De Buitenkant, cassette met vijf delen plus een cahier.