Het Huygens Museum in Voorburg presenteert samen met de Universiteit Gent een nieuwe tentoonstelling over de geschiedenis van het Nederlandse hofdicht. De unieke historische tuin die Constantijn Huygens zelf ontwierp, inspireerde hem tot het schrijven van een van de beroemdste gedichten uit de Nederlandse literatuur, waarin hij reflecteert op de relatie tussen mens, tuin en natuur. 400 Jaar later fotografeert Juul Hondius diezelfde tuin vanuit het perspectief van het klimaatdebat. De tentoonstelling overbrugt de historische afstand en roept de vraag op: wat is de natuur ons waard?

Voor informatie over de tentoonstelling en openingstijden van het museum kunt u contact op met het secretariaat via secretariaat@huygensmuseum.nl  /  070 – 3872311 of met de directie via directie@huygensmuseum.nl

De jeugdjaren van het hofdicht

Op Hofwijck, in de schaduw van iepen en tussen lanen van dennen, ontweek dichter, componist en diplomaat Constantijn Huygens (1596-1687) de drukte van de Haagse politiek. Maar zijn tuin is veel meer dan alleen een plek van rust en ontspanning. De tuin belichaamt een veelzijdig mens- en natuurbeeld. De tuin als een ordelijk lustoord, een getemde wildernis.

Rond het midden van de zeventiende eeuw verrijzen er in de Nederlandse Republiek overal buitenhuizen. Stedelijke burgers investeerden hun rijkdom, vergaard door handel en politieke functies, in mooie ‘buitens’ omgeven door lommerrijke tuinen. Verschillende dichters besloten om over die tuinen te schrijven. Zo ontstonden de eerste ‘hofdichten’.

In de tentoonstelling Vers uit de tuin. Constantijn Huygens over mens, tuin en natuur, presenteert het Huygens Museum de jeugdjaren van het hofdicht. De Nederlandse tuingedichten zijn uitzonderlijk. Nergens in Europa zijn er zoveel gedichten over tuinen geschreven. Ze geven inzicht in hoe er gedacht werd over de tuin als door de mens gecontroleerde natuur. Ook etaleren de gedichten de goede smaak van de tuinbezitters en welk praktisch nut de natuur voor de mens kan hebben. In de tentoonstelling tonen we de vroegste voorbeelden van deze opmerkelijke poëzie.

Herinrichting van de natuur. De tamme wildernis

Naast de poëzie is er aandacht voor de invloed van de mens op de inrichting van de natuur. Het zeer diverse landschap van de omgeving van Den Haag, met de talloze buitenhuizen, was ooit woeste natuur, maar werd al sinds de middeleeuwen ingepolderd en ontgonnen. Huygens en andere bezitters van landhuizen drukten hun stempel op het landschap en creëerden er lustoorden voor rijke burgers.

De beroemde kaart van de gebroeders Cruquius uit 1712, in de collectie van het Huygens Museum, toont onder het buitenhuis van Huygens. Hierop is te zien dat Hofwijck er in 1712 al heel anders bij lag dan bij de aanleg in 1641. Het landschap was voortdurend in verandering en is dat nog steeds.

Fotografisch drieluik. Juul Hondius. Dapes Inemptea (gratis maaltijden)

Gelijktijdig presenteren we een speciaal voor deze tentoonstelling gemaakt fotografisch drieluik, Dapes Inemptae, van Juul Hondius (Ens, 1970). Hij schudt ons wakker en haalt het klimaatdebat naar Hofwijck. De leuzen van de activisten zijn anders dan je zou verwachten. We moeten ‘boom aen boom staen’, het spandoek schreeuwt ‘Gratis maaltijden’ en de activisten heten Eva en Adam. Verliezen we het aardse paradijs? In het gedicht Vitaulium Hofwijck van Constantijn Huygens weerklinken liefde en angst voor de natuur. In de foto’s van Hondius wordt die tweespalt pijnlijk. De beelden roepen tegenstrijdige gevoelens op en stellen ons de gewetensvraag: wat is de natuur mij waard?

Tuinen van faam en vrees

Het werk van Juul Hondius gaat ook een interactie aan met het onderzoeksproject ‘Tuinen van faam en vrees’ van Caroline Baetens (Universiteit Gent en FWO-Vlaanderen en gastconservator van de tentoonstelling Vers uit de Tuin). Zij onderzoekt hoe de zeventiende-eeuwse Nederlandse tuingedichten tegenstrijdige verlangens naar voren brengen ten aanzien van de natuur. Dichters bezingen enerzijds de rust, veiligheid en schoonheid van de groene omgeving en anderzijds het verlangen naar controle over de natuur.

Baetens: “In het zeventiende eeuwse hofdicht is die zorgzaamheid voor de natuur vaak onlosmakelijk verbonden met een gevoel van menselijke superioriteit: de natuur wordt pas mooi als ze door de mens wordt geordend en beheerst.”

Vanuit deze hofdichten kunnen we ook nadenken over onze eigen interactie met de natuur,  vandaag. Welke gevoelens overheersen er als we in de aarde en aan de planeet werken? Kweken we alleen liefde voor de natuur of planten we ook machtszucht in onze tuin.

Publicatie: De vindingrijke wereld van Constantijn & Christiaan.

Gelijktijdig met de tentoonstelling verschijnt de (her)uitgave van Huygens en Hofwijck. De vindingrijke wereld van Constantijn & Christiaan. De auteurs, historicus en econoom Kees van der Leer en de hortulanus van Hofwijck Henk Boers, beschrijven hoe de veelzijdige dichter-musicus-diplomaat Constantijn Huygens er omstreeks 1640 in slaagde zijn buitenplaats Hofwijck aan te leggen als een aards paradijs. En hoe later de wetenschapper Christiaan Huygens op Hofwijck verbleef en er inspiratie opdeed voor zijn wereldberoemde ontdekkingen. Huygens en Hofwijck is uitgebreid met een hertaling van het originele hofdicht door Dr. Ton van Strien.

Dr. Ad Leerintveld, oud-voorzitter Vereniging Hofwijck en kenner van leven en werken Constantijn Huygens over deze nieuwe publicatie:‘”De sleutel van mijn hart, is die van deze tuin”, zegt Constantijn Huygens in zijn gedicht Hofwijck. In dit rijk geïllustreerde boek poetsen de auteurs deze sleutel op. Wie de geschiedenis van de buitenplaats en het gedicht kent, kent de hele Huygens.’

Kees van der Leer & Henk Boers, Huygens en Hofwijck, De vindingrijke wereld van Constantijn en Christiaan, hardcover, Nederlands, ISBN 9789462499119, Uitgegeven door Walburg Pers. Winkelprijs € 39,99

Vers uit de moestuin. Schooltuinenproject in Hofwijck

Om de voedselrijke geschiedenis van Hofwijck te eren, is het Huygens Museum een schooltuinen-project gestart in samenwerking met een basisschool uit Voorburg. Vanaf de opening van de tentoonstelling tot en met het oogstseizoen in het najaar gaan schoolkinderen in Hofwijck historische groenten verbouwen, op vier grote tuinbedden die volgens de zeventiende-eeuwse maten zijn aangelegd in de gereconstrueerde tuin van Constantijn Huygens. We zijn benieuwd of het hen lukt om samen met de vrijwilligers van het Huygens Museum gratis maaltijden te oogsten.

De teksten in deze tentoonstelling zijn geschreven door gastconservatoren Caroline Baetens en Prof. dr. Kornee van der Haven van de vakgroep Letterkunde aan de Universiteit Gent (België).

Het Huygens Museum werkte voor dit project samen met de Universiteit Gent, de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte Universiteit Gent en Fonds Wetenschappelijk Onderzoek – Vlaanderen.

We werden voor de realisatie ondersteund door de Stichting Gillis Hondius Foundation, Cultuur&Co, Erfgoedpodium Leidschendam-Voorburg, het Mondriaanfonds, de Faculteit Letteren & Wijsbegeerte en het Bijzonder Onderzoeksfonds van de Universiteit Gent.