Als docente Italiaans aan KU Leuven (Faculteit Letteren – Campus Brussel) kende ik de naam en faam van SSLMIT in Triëst maar al te goed. Deze Opleiding tolk/vertaler ontstond in 1954 in een multiculturele stad in het uiterste noordoosten van Italië en zet sindsdien hoogopgeleide professionals op de Europese arbeidsmarkt.

Ook de afdeling Nederlands van SSLMIT was mij niet onbekend. Maar dat er zoveel studenten Nederlands studeerden, nu zelfs jaarlijks meer dan 100 studenten, dat wist ik niet! 

Nederlands in Italië, Nederlands in een Italiaanse opleiding voor vertalers en tolken: dat was de perfecte tegenhanger voor wat ik al vele jaren deed in de Faculteit Letteren van KU Leuven, namelijk  Italiaans geven in een Nederlandstalige opleiding voor vertalers en tolken. 

Dat er in dit geval sprake was van een interessante wederkerigheid was in theorie meteen duidelijk. Ook in de praktijk waren er al belangrijke stappen gezet: al meer dan 25 jaar lang Erasmusuitwisselingen met Triëst voor studenten van Campus Brussel en van Campus Antwerpen (KU Leuven), maar ook een interessante bidiplomering voor bachelorstudenten van Triëst en Antwerpen.

Op docentenniveau wilde ik graag mijn steentje bijdragen. In april 2019 vertrok ik voor het eerst met een Erasmusbeurs naar Via Filzi, het hoofdkwartier van SSLMIT.

Ik leerde er Dolores Ross en Paola Gentile persoonlijk kennen; twee vrouwen, twee generaties, twee moedertalen, gedrevenheid tot de tweede macht! Ik gaf lessen en lezingen over vertalingen, uit het Italiaans in het Nederlands*, uit het Nederlands in het Italiaans**, uit het Engels in het Italiaans en in het Nederlands***.

Maar als native speaker Nederlands was ik tevens een graag geziene gast in de Master conferentietolken. Dat was een heel nieuwe ervaring voor mij; ik geef al jaren met veel passie les aan tolkstudenten in België maar doe dat in de hoedanigheid van ‘docent vreemde talen’. 

Weliswaar was de focus op Nederlands niet nieuw voor mij want Nederlands is de spiltaal in mijn professionele context, niet alleen als lesgever maar ook als freelance tolk (wat ik als bijberoep doe). Maar gevaloriseerd worden als moedertaalspreker Nederlands in deze Italiaanse context, dat was en is nog steeds erg motiverend.

Ondertussen zijn we zes jaar verder, we hebben de vruchtbare samenwerking verstevigd en deze krachtenbundeling heeft mooie resultaten opgeleverd: de bidiplomering tussen Triëst en Antwerpen is verder geconsolideerd, de Erasmus-uitwisselingen draaien op volle toeren, op masterniveau komen Vlaamse studenten naar SSLMIT voor een Extended Master. Elisabeth Braem is een uitstekend voorbeeld: zij startte als bidiplomastudente op Campus Antwerpen, kwam na haar master in Antwerpen een jaar naar Triëst als Extended Master en is nu een jonge, volwaardige collega Nederlands in SSLMIT.

De vele voordelen van een gastdocentschap 

Na verschillende Erasmusuitwisselingen op docentenniveau ben ik nu voor het derde jaar op rij gastdocente bij de vakgroep Nederlands gedurende vier maanden. KU Leuven geeft mij die mogelijkheid, maar de Taalunie steunt deze samenwerking in de vorm van een gesubsidieerd gastdocentschap. 

Mijn bijdrage aan het programma van de vakgroep Nederlands is zeer gevarieerd en intens. Ik geef les in de drie bachelorjaren (taalbeheersing, spreekoefeningen, taal & cultuur, vertaling) en in de masterjaren ondersteun ik mijn collega’s voor de tolkvakken: gesprekstolken, consecutief en simultaan tolken.

De continuïteit van deze samenwerking biedt heel wat voordelen. 

De voornaamste meerwaarde zie ik op vlak van onderwijs en didactiek. De context van beide opleidingen is erg verschillend. In Vlaanderen hoeven aspirant-studenten geen ingangsexamen af te leggen bij de start van de Bacheloropleiding en een toelatingsproef bij de aanvang van de Master bestaat ook niet (wel voor een inschrijving in het Postgraduaat Conferentietolken). Om te kunnen starten in SSLMIT daarentegen moet je slagen voor een toelatingsproef en als je wil inschrijven voor de Master Tolken dan moet je opnieuw over de horde van een uitgebreide test geraken. Het gaat dus om heel verschillende situaties die en cours de route andere keuzes vragen, want beide opleidingen willen jonge professionals klaarstomen voor een veeleisende arbeidsmarkt. 

Door onze intense samenwerking is er dus sowieso een wederzijdse verbreding van de horizon, zowel voor de docenten als voor de studenten.

Op didactisch vlak is dit zeer duidelijk. Ik deed al aan co-teaching met mijn Italiaanse collega Giovanni Bevilacqua uit Brussel in het kader van onze tolkvakken. Maar ik leerde aan SSLMIT om heel frequent samen les te geven. De gradatie van samenwerking kan van les tot les verschillen. 

Dit zijn een paar voorbeelden:

• Les gesprekstolken – rollenspel waarbij de studenten tolken in en uit het Nederlands.
• Les met de student-lesgever Extended Master, een interessant format met drie partijen: de Italiaanse studenten, de Nederlandstalige student-lesgever en de Nederlandstalige docente Italiaans.
• Lessen simultaan en consecutief tolken: in de functie van lector en/of hoofdlesgever met een collega als extra ondersteuning.
• Online les met collega Bevilacqua uit Brussel zowel voor de Italiaanse als voor de Vlaamse studenten: op deze manier garandeert het gastdocentschap ook internationale samenwerking tijdens de lessen.

Voor elk van deze voorbeelden was er een win-winsituatie voor alle betrokken partijen:

• Studenten reageren enthousiast.
• Collega’s zijn tevreden; we herhalen de verschillende formats regelmatig.
• Voor mij persoonlijk was deze vorm van samenwerken leerrijk en boeiend. Het vraagt extra flexibiliteit maar deze manier van lesgeven is als een vitaminekuur voor de eigen onderwijservaring.

Maar ook op praktisch en administratief vlak is de meerwaarde van onze samenwerking groot:

het reilen en zeilen van de afdeling heeft geen geheimen meer voor mij, ik kan dus sneller inspelen op uurroosters en vragen van de administratie en ik kan ondersteunen bij de praktische organisatie.

Studenten en collega’s in Triëst kennen mij ondertussen en dat werkt drempelverlagend. Vanuit mijn perspectief kan ik hen beter opvolgen en/of helpen indien nodig. Bij een kortstondig en eenmalig verblijf zou dit absoluut niet het geval zijn.

Brug naar het bedrijfsleven

In deze positieve dynamiek groeide het idee om studenten Nederlands ook in contact te brengen met het bedrijfsleven. Als docente Italiaans geef ik op Campus Brussel al verschillende jaren het vak ‘Professionele communicatie’ in de Master Meertalige Communicatie. Ik heb in het verleden ook drie jaar voor een Belgisch bedrijf gewerkt op de afdeling ‘Logistiek’ en was daar medeverantwoordelijk voor de oprichting van een filiaal in Bologna.

Ik vroeg me af welke band Nederlands kon scheppen tussen Triëst, Vlaanderen, Nederland en het internationale bedrijfsleven. Het antwoord op die vraag lag voor de hand: in de drie regio’s spelen de havens een cruciale rol als economische motor en als potentiële arbeidsmarkt voor meertalige professionals. Samen met senior EU-expert Lutgart Spaepen diende de vakgroep een projectaanvraag in bij de Taalunie en hun goedkeuring gaf ons een extra elan. Via een pilootproject tussen de universiteiten en de  havens van Antwerpen-Zeebrugge en Triëst willen wij aantonen dat taal (in casu het Nederlands) de toegangspoort is naar de meest essentiële vaardigheden die nodig zijn voor de samenleving van vandaag: kennis, inzicht, communicatieve vaardigheden en zeker ook kritisch en probleemoplossend denken. En dat zijn precies de competenties die door de bedrijfswereld naar waarde geschat worden. 

Er is dus nog werk aan de winkel maar ik hoop met mijn verhaal alvast andere vakgroepen in de wereld te inspireren. Het onderwijs van het Nederlands biedt immers talloze mogelijkheden en gastdocentschappen vormen daarin een belangrijke versnelling.

Master Tolken – Letteren KU Leuven – Campus Antwerpen

Postgraduaat Conferentietolken – Letteren KU Leuven – Campus Brussel

Sezione di neerlandese – SSLMIT – UniTS

Voorbeelden

*E. FERRANTE L’amica geniale

**P. ASPE De Midasmoorden

***T. PARKS -The Medici Money/La fortuna dei Medici/Het Medicigeld