Van 26 tot en met 29 augustus 2025 vond in Brussel het 22ste Colloquium Neerlandicum plaats, georganiseerd door de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek (IVN). Het congres bracht bijna vierhonderd neerlandici uit alle hoeken van de wereld samen voor vijf  dagen vol lezingen, panelgesprekken en ontmoetingen. Dat Brussel, waar Nederlands, Frans en tal van andere talen elkaar kruisen, gekozen werd als locatie, was geen toeval. Het thema van het Colloquium – Nederlands in meertalige contexten – kreeg er een bijzonder levendige invulling. 

In dit verslag bundelen drie redactieleden hun indrukken en reflecties rond één centrale vraag: Wat boeit neerlandistiek anno ’25? De antwoorden daarop bleken veelzijdig en inspirerend.

Nederlands in beweging: taal als brug tussen academie, industrie en technologie

Binnen het brede programma kwamen verschillende perspectieven aan bod, waaronder ook de raakvlakken tussen academie en beroepspraktijk. Twee panelgesprekken vormden daarvoor een sprekend uitgangspunt: Interdisciplinair en toekomstbestendig (ver)taalonderwijs: Nederlands als sleutel tot samenwerking tussen industrie en academici en Nederlands vertalen wereldwijd: het beroepsprofiel van de professionele vertaler Nederlands in een meertalige en technologisch gedreven context. In beide sessies stond de vraag centraal hoe de kloof tussen het Nederlands als academische discipline en als beroepspraktijk kan worden overbrugd.

De panelgesprekken brachten vier duidelijke lijnen naar voren over de positie van het Nederlands en de neerlandistiek in de wereld van vandaag. Van de haven van Antwerpen tot e-commerceplatforms: bedrijven zoeken taalspecialisten die niet alleen vertalen, maar ook culturele bruggen slaan. Dat werd treffend geïllustreerd door Elisabeth Braem met haar voorbeelden van de projecten rond de havens van Triëste en Antwerpen, waar het Nederlands letterlijk ‘deuren opent’ in de internationale handel. Frieda Steurs wees bovendien op de economische meerwaarde van meertaligheid: in een wereld waarin 75% van de klanten websites in hun eigen taal verkiest, kunnen universiteiten het belang van talenonderwijs niet negeren. Daarnaast kwam naar voren dat culturele expertise van neerlandici onmisbaar blijft. Zoals Mia Ratinckx opmerkte, vereist internationale samenwerking een scherp inzicht in hoe processen per land kunnen verschillen. 

Tegelijkertijd staat de neerlandistiek voor de uitdaging om haar maatschappelijke relevantie scherper te positioneren in een tijdperk dat sterk gericht is op STEM-disciplines, een punt dat onderstreept werd door Paola Gentile en Lutgart Spaepen. Vaardigheden zoals kritisch denken, wendbaarheid en emotionele intelligentie zijn essentieel in een complexe en snel veranderende wereld, en het Nederlands kan daarbij een verbindende rol spelen tussen cultuur, economie en technologie. Tot slot werd benadrukt dat de omgang met technologie een proactieve houding vraagt. ‘Geen AI zonder taalspecialisten’, benadrukte Gys-Walt van Egdom. Automatisering vereist AI-geletterdheid en een actieve rol van taalspecialisten bij kwaliteitscontrole. ‘Garbage in, garbage out’ geldt ook voor AI: neerlandici kunnen zich profileren als kritische beoordelaars en betrouwbare adviseurs bij technologisch ondersteunde communicatie. Ook Bojana Budimir’s bijdrage past in deze lijn: in haar onderzoek vergelijkt ze vertalingen van A.L. Snijders door LLM’s (ChatGPT, Gemini, Claude) met menselijke vertalingen en toont zo de mogelijkheden en beperkingen van vertaaltechnologie.

Multimediale, meertalige en grensoverschrijdende perspectieven in de hedendaagse neerlandistiek

Tijdens het Colloquium bleek dat er ook belangstelling is voor de dialoog tussen het Nederlands en andere expressievormen – zoals muziek of fotografie. In de lezing De meertaligheid van muziek. Peter Benoit tussen Frans en Nederlands, bijvoorbeeld, lieten Kevin Absillis & Hannah Aelvoet zien hoe de muziek van de Vlaamse componist Peter Benoit zich verhield tot het Nederlands en het Frans in de negentiende eeuw – het tijdperk van de natiestaat vorming in Europa. Ook in de lezing van Sasha Richman, Fotobiografie van W.F. Hermans in meertalige context. Nederlands en fotografie, werd duidelijk hoe taal – en specifieker nog –  literatuur en beeld samen nieuwe betekenissen scheppen in het werk van W.F. Hermans. De grenzen tussen taal en andere vormen van artistieke expressie worden dus in de neerlandistiek van vandaag verruimd, wat nieuwe vormen van kennis en onderzoek voortbrengt.

Talen zijn geen eilanden en dat geldt ook voor het Nederlands. De lezingen over vertaling en circulatie van literatuur die gegeven werden tijdens het Colloquium tonen hoe verrijkend het contact is tussen het Nederlands en andere talen. In de lezing van Claudia Zeller, Meertaligheid in vertaling, werd aangetoond dat er een paradigma verandering gaande is in de vertaalwetenschap: vertalers proberen vandaag de dag steeds vaker de meertaligheid van een tekst te behouden, in plaats van ze weg te werken, zoals het vaak gebeurt in de traditionele vertaalwetenschap waar eentaligheid de norm is.  Aan de hand van twee vertaalcasussen, Het boek ik (1951) van Bert Schierbeek en Festival (2024), door Mia You, toont Zeller dat de vertaalwetenschap in de neerlandistiek zich richting een ‘post monolinguale identiteit’ ontwikkelt. Ook in Socialistische transnationaliteit en de transfer van Nederlandstalige literatuur stond het contact van het Nederlands met andere talen centraal: in deze panel werd getoond hoe politieke systemen en ideologische kaders de ontvangst van Nederlandse literatuur in Oost- en Centraal-Europa bepaalden in de tweede helft van de twintigste eeuw. Hieruit blijkt dat de neerlandistiek geboeid is door vragen naar macht, ideologie en de positie van het Nederlands in mondiale stromen van vertaling en receptie.

Meertaligheid en transnationale perspectieven blijken productief te zijn voor letterkundig onderzoek binnen de neerlandistiek dat bijdraagt aan een genuanceerde geschiedschrijving. In De interculturele Tweede Wereldoorlog. Dola de Jongs En de akker is de wereld problematiseert Laurens Ham de Nederlandse herinnering van de Tweede Wereldoorlog aan de hand van de ‘on-nederlandse’ roman En de akker is de wereld (1947), een roman over twee Nederlandse emigranten die gedurende de oorlog naar Maghreb vertrekken samen met zes kinderen van verschillende nationale achtergronden. Ook Oana Ciuraru laat in haar lezing De keerzijde van de medaille: naoorlogse Belgische en Franstalige Congolese literatuur ecokritisch lezen dat de dialoog tussen de Nederlandstalige literatuur en de Franstalige literatuur uit België en Congo productief is voor meer grip op de rol die België speelde bij ontwikkelen van de atoombom en voor een genuanceerder begrip van de naoorlogse modernisering van dit Europese land die gepaard ging met de exploitatie van zijn oud-kolonie – Congo. De lezing van Jihie Moon past ook in deze lijn : in haar Nederlandse koloniale geschiedenis en multidirectional memory werd aangetoond hoe het Nederlandse literaire discours en herinneringscultuur de nationale kaders beginnen te doorbreken, door aandacht te besteden aan onderbelichte aspecten van de geschiedenis van Nederlands-Indië, zoals onder andere, de njai-cultuur. Dat maakt dat de geschiedenis van Nederlands-Indië beter geïntegreerd kan worden in een netwerk van groepen wereldwijd die een (post)koloniale geschiedenis delen. Wat de hedendaagse neerlandistiek boeit, is dus ook hoe wij vergeten of verzwegen verhalen beter kunnen begrijpen door de Nederlandse literatuur en cultuur in meertalige dialogen te zetten

Uit dit alles blijkt dat de neerlandistiek anno 2025 wordt geboeid door grensoverschrijding: tussen talen, media, disciplines en culturen. Het vakgebied zoekt naar manieren om het Nederlands te begrijpen in dialoog met de Ander en ziet daarin niet alleen een wetenschappelijke, maar ook een maatschappelijke opdracht. In Brussel werd helder: wat de neerlandistiek vandaag boeit, is de kracht van meertaligheid om nieuwe inzichten, verbindingen en toekomstperspectieven te openen.

Nederlandse geschiedenis in transnationaal en multiperspectief

Een opvallend kenmerk van dit Colloquium, zeker in vergelijking met drie jaar geleden, was de duidelijke gerichtheid op een benadering van de neerlandistiek vanuit een transnationaal en multiperspectivistisch perspectief. Deze koerswijziging werd reeds zichtbaar tijdens de eerste keynotelezing op de tweede dag, waarin de beroemde dichter Alfred Schaffer een inspirerende bijdrage leverde. Hij sprak over hoe de Zuid-Afrikaanse literatuur, hoewel voornamelijk zichtbaar in het Engels en Afrikaans, door jongere generaties auteurs zoals Ronelda S. Kamfer en Wamuwi Mbao thema’s als kolonialisme, racisme, gender en klasse blijft verkennen, telkens met sterke politieke implicaties. Tevens benadrukte hij dat deze thema’s resoneren in de Nederlandstalige literatuur en dat een dialoog in meertalige context cruciaal is om relevantie te behouden.

Op woensdag volgde een reeks lezingen onder de noemer “Multiperspectiviteit in taal- en cultuuronderwijs over het Nederlandse en Belgische koloniale verleden en zijn doorwerkingen.” Van de vroege ochtend tot de late namiddag werden verschillende invalshoeken gepresenteerd. Zo kwamen onder meer een vergelijking van Indonesische en Nederlandse geschiedenisboeken (1948–2022), een discoursanalyse over de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog in de Canon van Nederland en een vergelijkende studie van Belgische en Congolese geschiedenisboeken (1945–2015) aan bod. Deze bijdragen maakten duidelijk hoe de (post)koloniale geschiedenis van Nederland en België en de representatie daarvan door de tijd heen evolueerden, wat bijzonder boeiend was om waar te nemen.

Daarnaast bood de lezing over de Indonesische geschiedenis en bronnenonderzoek veel inspiratie aan onderzoekers met belangstelling voor archiefmateriaal en historiografie. Zo gaf promovenda Júlia Kemendi een bevlogen presentatie over het tijdschrift De Huisvrouw in Indië/Indonesië en de discursieve verschuivingen tijdens de dekolonisatieperiode. Eveneens prikkelend was de lezing van Rick Honings over Beets en het kolonialisme, die nieuwsgierigheid wekte naar de waardevolle collecties in Leiden. De persoonlijke archieven van Beets – bestaande uit brieven, reisdocumenten en familiecorrespondentie – werpen nieuw licht op het koloniale denken in de negentiende eeuw. Zij tonen zowel zijn betrokkenheid bij de afschaffing van de slavernij als zijn complexe banden met Nederlands-Indië.

Dit alles illustreert hoe de neerlandistiek anno 2025 zich niet alleen verdiept in taal en literatuur, maar ook nadrukkelijk kiest voor een interdisciplinaire benadering waarin historische, culturele en maatschappelijke verbanden centraal staan.

Toekomst voor de neerlandistiek: nieuwe steun en perspectieven

Tijdens dit Colloquium deelden de Taalunie en de IVN via een presentatiesessie het nieuws over aanvullende subsidies, wat bij veel opleidingen, docenten en onderzoekers grote verwachtingen heeft gewekt. De Taalunie kondigde aan de steun voor de internationale neerlandistiek verder te zullen versterken en samen te werken met uiteenlopende partners zoals docenten, onderzoekers, vertalers en tolken om zo de toekomst van het Nederlands voor te bereiden. Daarbij werd benadrukt dat het Nederlands veel meer is dan een communicatiemiddel: het draagt cultuur, identiteit en economische waarde in zich, en het strategisch versterken ervan is nauw verbonden met de ontwikkeling van de gehele samenleving. Tot slot, verheugden wij, redactieleden van Mondiaal Neerlandistiek, ons erop elkaar in het echt te ontmoeten! Samen aan tafel zitten is een gelegenheid die wij niet vaak krijgen, omdat we uit verschillende hoeken van de wereld komen. We hebben genoten van de gesprekken over het boeiende heden en de veelbelovende toekomst dit project. De gesprekken met collega’s die daar interesse voor hebben geven ons vertrouwen dat Mondiaal Neerlandistiek een steeds groter podium zal worden en dat neerlandici van over de hele wereld het zullen blijven gebruiken om hun onderzoekswerk, onderwijsactiviteiten en allerlei andere projecten rond de Nederlandse taal en/of cultuur onder de aandacht te brengen.