| Subject: | Neder-L, no. 9508.a |
| From: | Ben Salemans |
| Reply-To: | Elektronisch tijdschrift voor de neerlandistiek |
| Date: | Mon, 7 Aug 1995 00:42:30 MET |
| Content-Type: | text/plain |
********************* *-------------------------- Neder-L, no. 9508.a -----------ISSN-0929-6514-* | ************************************************************ | | * Neder-L, elektronisch tijdschrift voor de neerlandistiek * | | ************************************************************ | | | | Onderwerpen in dit bulletin: | | ============================ | | (1) Col: 9508.01: Column Coppen: Linguistisch Miniatuurtje XXVI: | | "Mag ik even?" | | (2) Med: 9508.02: Aankondiging vierde Bert van Selm-lezing door prof.dr.| | Cor van Bree over de lotgevallen van de Codex | | Argenteus | | (3) Lit: 9508.03: Boekaankondiging: GLUC Groningen series on Language | | Use and Communication | | (4) Lit: 9508.04: Eerste nummer verschenen van reeks Cahiers voor | | Nederlandse Letterkunde | | | | Informatie over Neder-L: | | ======================== | | Algemene informatie opvragen over Neder-L: stuur mail naar | | listserv@nic.surfnet.nl met daarin de boodschap: GET NEDER-L INFO | | Abonnement nemen op Neder-L: stuur mail naar listserv@nic.surfnet.nl | | met als boodschap: SUB NEDER-L | | Oude Neder-L-bulletins opvragen: stuur mail naar listserv@nic.surfnet.nl| | met daarin een boodschap als: GET NEDER-L LOG9206 | | (resultaat: logboek met Neder-L-artikelen van juni '92 wordt gestuurd)| | Gopher-toegang tot Neder-L: alle oude en nieuwe Neder-L-bulletins zijn | | via Gopher in te zien op gopher.nic.surfnet.nl, in de directory | | SURFnet informatie/LISTSERV archieven (nic.surfnet.nl)/NEDER-L | | WWW-toegang tot Neder-L: | | http://www.nic.surfnet.nl/nlmenu/tijdschriften/tijdschriften.html | | Neder-L wordt ook verspreid via de Internet newsgroup bit.lang.neder-l | | Bijdrage voor Neder-L opsturen: stuur mail naar neder-l@nic.surfnet.nl | | (dit geldt ook voor Internet-gebruikers die bijdragen willen leveren) | *-------------------------- --------------------------* *********************
(1)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Tue, 01 Aug 1995 15:59:46 +0100 (MET)
From: Peter-Arno Coppen <U250005@VM.UCI.KUN.NL>
Subject: Col: 9508.01: Column Coppen: Linguistisch Miniatuurtje XXVI: "Mag ik even?"
LINGUISTISCH MINIATUURTJE XXVI: “Mag ik even?”
Hoog op de lijst van eeuwige taalergernissen staat het patroniserende taalgebruik in zorgverlenende instellingen. Verantwoordelijk voor deze hoge notering zijn dan vooral het gebruik van het hulpwerkwoord “mogen” en het persoonlijk voornaamwoord “wij”, met als twijfelachtig hoogtepunt de uitdrukking “dan mogen wij nu onszelf gaan uitkleden”.
Uiteraard zal ik een van de laatsten zijn die patronisering in welke vorm dan ook zal goedkeuren, maar met de veroordeling van het gebruik van “mogen” is in dit geval taalkundig iets mis. Laten we als voorbeeld eens nemen de uitdrukking “U mag hier even plaatsnemen”. De norse reactie hierop van taalwaakhonden luidt doorgaans iets als “Zo! Mag ik dat?”, waarmee het taalkundige punt gescoord lijkt. Toch blijkt dit punt ongeldig.
Gepromoveerde docenten ontvangen momenteel van de universiteit een salaris van ongeveer 20 miljoen Turkse lira (ongeveer fl. 600,-) per maand; mogelijk worden de salarissen in januari 1996 verhoogd. Secundaire arbeidsvoorwaarden als ziektekostenverzekering en pensioen zijn op het moment niet geregeld voor buitenlandse docenten aan de Universiteit van Ankara; voor een ziektekostenverzekering bestaat de kans op een regeling met de Nederlandse overheid. De universiteit keert geen vakantiegeld uit. De Nederlandse Taalunie verstrekt aan Nederlandse docenten die geen neveninkomsten hebben een maandelijkse toelage die ligt tussen fl. 500,- en fl. 625,-. De minimale kosten voor levensonderhoud van een eenpersoonshuishouden in Ankara bedragen rond de fl. 850,- per maand. Het Nederlandse Ministerie van OC&W verstrekt een tegemoetkoming in de verhuiskosten. Afhankelijk van de uitkerende instantie bestaat de mogelijkheid dat een Nederlandse uitkering doorbetaald wordt na aanstelling aan de universiteit van Ankara.
Uiteraard zal ik een van de laatsten zijn die patronisering in welke vorm dan ook zal goedkeuren, maar met de veroordeling van het gebruik van “mogen” is in dit geval taalkundig iets mis. Laten we als voorbeeld eens nemen de uitdrukking “U mag hier even plaatsnemen”. De norse reactie hierop van taalwaakhonden luidt doorgaans iets als “Zo! Mag ik dat?”, waarmee het taalkundige punt gescoord lijkt. Toch blijkt dit punt ongeldig.
De kwestie is, dat “mogen” verschillende gebruikswijzen kent. De Algemene Nederlandse Spraakkunst onderscheidt “eigenlijk modaal” en “oneigenlijk modaal”. In de zin “het mag wel weer eens regenen” is een modale parafrase als “het mag wel weer eens zo zijn dat het regent” heel goed mogelijk. De ANS spreekt hier van eigenlijk modaal gebruik. In de zin “Je mag hier niet zwemmen” is deze parafrase uitgesloten. Dit is dus het oneigenlijk modale gebruik.
Waar de ANS de twee gebruikswijzen van “mogen” alleen op de modale parafrase onderscheidt, zouden generatieve linguisten er ongetwijfeld voor kiezen om het onderscheid te baseren op de thematische kenmerken van het werkwoord. Anders gezegd: “mogen” kan worden gebruikt als een werkwoord dat thematische rollen uitdeelt (formules als “iemand mag iets” of “iets mag”), of het parasiteert op een ander werkwoord (“iets mag gebeuren” of “iemand mag iets doen”). Vergelijken we deze indeling met de ANS, dan constateren we dat het eigenlijk modale werkwoord altijd nonthema is, terwijl oneigenlijk modaal zowel thema als nonthema kan zijn.
In ieder geval correleren de twee vormen van “mogen” met twee verwante, maar verschillende betekenissen: het thema-werkwoord “mogen” heeft de betekenis “toegestaan zijn” (de “iemand” is de datief, en het “iets” is het object). Daarentegen heeft het nonthema-werkwoord meer de betekenis “wenselijk zijn”. De ANS parafraseert meestal “moeten”, maar dat lijkt me te sterk. Duidelijk is, dat “wenselijk zijn” en “toegestaan zijn” wel met elkaar te maken hebben (de wens is de vader van de toestemming?) maar toch voldoende verschillen.
Doorgaans wordt een van de twee gebruikswijzen geinduceerd door kleine bijwoordelijke bepalingen. Met een voorbeeld: bij een bepaling “niet”, of vooropgeplaatste persoonsvorm, en een menselijk subject hebben we vrijwel altijd het themawerkwoord “mogen” (“Je mag hier niet zwemmen” of “Mag je hier zwemmen?”). Andere bepalingen als “wel eens” of “even” roepen juist de nonthema-betekenis op: “je mag wel eens op tijd thuiskomen”. Soms kan zo’n laatste bepaling zelfs een negatie overrulen: de zin “hij mag nou niet thuiskomen, anders is alles voor niets geweest” kan alleen geparafraseerd worden met “het mag nou niet gebeuren dat hij thuiskomt, anders is alles voor niets geweest”.
Een ander opvallend verschil tussen de twee gebruikswijzen van “mogen” zit in de plaatsing van het bijbehorende werkwoord in de bijzinsvolgorde. Vergelijk “Dus jij denkt dat je hier niet zwemmen mag?” maar eens met *?”Dus jij denkt dat het wel eens regenen mag?”. Bij het themawerkwoord “mogen” kan het bijbehorende werkwoord (immers het lijdend voorwerp!) voorop geplaatst worden. Bij het nonthema-werkwoord is dat uitgesloten.
Laten we eens terugkeren naar ons oorspronkelijke voorbeeld, “u mag hier even plaatsnemen”. Wanneer de patient deze aanwijzing niet verstaat, dan kan de parafrase lijkt me onmogelijk zijn: *?”Zei U dat ik hier even plaatsnemen mocht?”. Het enige antwoord is: “Zei U dat ik hier even mocht plaatsnemen?”. Met andere woorden: het lijkt evident dat in ons voorbeeld sprake is van het nonthema-werkwoord “mogen”. En dat leidt weer tot de conclusie dat de betekenis van het voorbeeld niet is “het is U toegestaan om hier even plaats te nemen”, maar juist “het is wenselijk dat U hier even plaatsneemt”. En daar is, patroniserenderwijs, niets mis mee.
De nonthema-betekenis wordt in de uiting ondersteund door het woordje “even”. Een andere mogelijkheid, zoals “U mag hier wel eens plaatsnemen” geeft eveneens wenselijkheid aan, maar drukt ook ongeduld uit. Weglaten van het inducerende woordje “even” kan hier ook, maar bij voorkeur wanneer een ander elementje in de zin de nadruk van “mogen” wegneemt: “U mag DAAR plaatsnemen”, of “OnderTUSSEN mag u daar plaatsnemen”. Zelfs in de kale zin “U mag plaatsnemen” lijkt de betekenis “toestemming” slechts mogelijk bij nadruk op “mag”. Zonder die nadruk blijft de betekenis “wenselijkheid” prominent, maar de uiting klinkt eerder als een bevel dan als een vriendelijk verzoek. En daar was het nou eigenlijk allemaal om begonnen.
Peter-Arno Coppen
(2)=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Wed, 02 Aug 1995 15:11:39 +0100 (MET)
From: Korrie Korevaart <KOREVAART@rullet.LEIDENUNIV.NL>
Subject: Med: 9508.02: Aankondiging vierde Bert van Selm-lezing door prof.dr. Cor van Bree over de lotgevallen van de Codex Argenteus
Vierde Bert van Selm-lezing
Op maandag 4 september 1995 zal de vierde Bert van Selm-lezing plaatsvinden. Aan het begin van het nieuwe academische jaar zal prof. dr. Cor van Bree (RU Leiden) de lotgevallen van de Codex Argenteus nagaan, een kostbaar handschrift uit de zesde eeuw waarin een belangrijk deel van de Gotische bijbelvertaling is overgeleverd. Het verhaal van deze codex, die achtereenvolgens functioneerde als religieus gebruiksvoorwerp, document van nationaal-historische betekenis en object van onderzoek, blijkt elementen van een fantastische vertelling, een detective story en een wetenschappelijke verhandeling te bevatten.
Alumni van de vakgroep Nederlands, studenten, docenten, vakgenoten en andere belangstellenden worden van harte uitgenodigd deze lezing bij te wonen. De lezing vindt plaats in zaal 011 van het Centraal Faciliteitengebouw en begint klokke 16.15 uur. Aansluitend wordt in het restaurant een drankje geschonken.
Toegangskaarten kunnen tot uiterlijk 20 augustus worden aangevraagd bij de Rijksuniversiteit Leiden, vakgroep Nederlands, Commissie Bert van Selm-lezing, P.N. van Eyckhof 1, Postbus 9515 2300 BA Leiden. Telefonisch kan dat ook via het secretariaat van de vakgroep Nederlands (ma./do.: 9.00-12.00 uur: tel. 071-272604), of via het volgende e-mailnummer: korevaart@rullet.LeidenUniv.nl.
De uitgave van de Bert van Selm-lezingen wordt verzorgd door Uitgeverij De Buitenkant te Amsterdam. Deze Bert van Selm-lezing zal verschijnen op 4 september 1995 en kan worden besteld door fl. 19,50 over te maken naar gironummer 1684950 t.n.v. K.J.J. Korevaart, P.N. van Eyckhof 1, 2311 BV Leiden, onder vermelding van ‘4e Bert van Selm-lezing’. De bestelling is op 4 september na afloop van de lezing af te halen of zal na die datum worden toegezonden.
(3)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Mon, 31 Jul 1995 11:26:50 +0100
From: Arrie van Berkel <VBERKEL@let.RUG.NL>
Subject: Lit: 9508.03: Boekaankondiging: GLUC GRONINGEN series on LANGUAGE USE and COMMUNICATION
GLUC GRONINGEN series on LANGUAGE USE and COMMUNICATION
Boekaankondiging
COMMUNICEREN, WAARNEMEN, ANALYSEREN: BIJDRAGEN TOT HET TAALBEHEERSINGSONDERZOEK.
Redactie: H.Mazeland & C.Sauer.
GLUC Groningen series on Language Use and Communication nr. 1.
Department of Language and Communication, Groningen 1995.
ISBN 90 367 0475 8
Inhoud:
JAN BERENST
Conversationele manifestaties van etnische vooroordelen
ALARD JOOSTEN
Over beurttoewijzing in vergaderingen
HARRIE MAZELAND
Conversatie-analyse van communicatie in institutionele settings: te veel micro, te weinig macro?
MARCEL BAX
Besef en begrip. Representatie en computatie in de cognitief-pragmatische betekenistheorie
TON VAN DER GEEST
De effectiviteit van audiovisuele media in de interne en externe voorlichting
TITUS ENSINK
De juridische beoordeling van teksten
ALI OUSSA D
Politiek taalgebruik en visie. Bestuurlijke vernieuwing door de bril van drie politieke partijen
CHRISTOPH SAUER
Commentaren in de pers als aaneenschakeling van handelingen. Schets van een functioneel-pragmatische benadering
De bundel kan besteld worden door overmaking van f. 25,- (incl. verzendkosten) op gironummer 2989960 van de Postbank tnv TAALCOM. Postbus 716, 9700 AS Groningen onder vermelding van GLUC nr.1
Dr. Arrie van Berkel / Centre for Language and Cognition / University of Groningen / P.O.Box 716 / 9700 AS Groningen / The Netherlands / Email: vberkel@let.rug.nl
(4)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Mon, 31 Jul 1995 11:36:07 +0100
From: "J.M.J. Sicking" <SICKING@let.RUG.NL>
Subject: Lit: 9508.04: Eerste nummer verschenen van reeks Cahiers voor Nederlandse Letterkunde
In de reeks ‘Cahiers voor Nederlandse Letterkunde’, die alleen bestemd is voor langere artikelen, is nu het eerste nummer verschenen. Daarin staan bijdragen van Rob van de Schoor en Cathalijne Boland (over de roman ‘Jong holland’ van M. Emants) en van J.M.J. Sicking (over literaire dromen). In oktober zal nummer 2 uitkomen. Daarin staat een artikel van Hans Kienhorst en Jacques Tersteeg over de Brusselse en Nijmeegse fragmenten van ‘Huge van Bordeeus’.
De cahiers kunnen, onder vermelding van de gewenste aflevering, besteld worden door overmaking van vijfentwintig gulden op postbanknummer 3808367 van Uitgeverij Passage te Groningen. Ze worden dan franco thuisgestuurd. Artikelen kunnen ingestuurd worden bij de redactie, Postbus 716, 9700 AS Groningen.
J.M.J. Sicking
-Einde-------------------- Neder-L, no. 9508.a --------------------------
Laat een reactie achter