| Subject: | Neder-L, no. 9601.b |
| From: | Ben Salemans |
| Reply-To: | Elektronisch tijdschrift voor de neerlandistiek |
| Date: | Fri, 19 Jan 1996 00:12:20 MET |
| Content-Type: | text/plain |
********************* *-------------------------- Neder-L, no. 9601.b -----------ISSN-0929-6514-* | ************************************************************ | | * Neder-L, elektronisch tijdschrift voor de neerlandistiek * | | ************************************************************ | | | | Onderwerpen in dit bulletin: | | ============================ | | (1) Med: 9601.07: Nieuwe vertalingen in het Engels van vijf gedichten | | van Constantijn Huygens op World Wide Web | | (2) Med: 9601.08: Leids gastschrijverschap Kristien Hemmerechts | | (3) Rea: 9601.09: Reacties op het niet-bestaande In-6-formaat van de | | K/W-druk van Lanseloet van Denemerken (n.a.v. 9601.06)| | (4) Ont: 9601.10: Ontvangen boeken: Lexikos 5 (AFRILEX-reeks 5B:1995), | | met 17 lexicografische artikelen m.b.t. het Afrikaans | | (5) Col: 9601.11: Column Willem Kuiper, no. 22: "Over vrouwen en | | vriendinnen" | | (6) Med: 9601.12: Leidse database Bibliotheca Neerlandica Manuscripta | | (BNM) bereikbaar via OPC | | | | Informatie over Neder-L: | | ======================== | | Algemene informatie opvragen over Neder-L: stuur mail naar | | listserv@nic.surfnet.nl met daarin de boodschap: GET NEDER-L INFO | | Abonnement nemen op Neder-L: stuur mail naar listserv@nic.surfnet.nl | | met als boodschap: SUB NEDER-L | | Oude Neder-L-bulletins opvragen: stuur mail naar listserv@nic.surfnet.nl| | met daarin een boodschap als: GET NEDER-L LOG9206 | | (resultaat: logboek met Neder-L-artikelen van juni '92 wordt gestuurd)| | Gopher-toegang tot Neder-L: alle oude en nieuwe Neder-L-bulletins zijn | | via Gopher in te zien op gopher.nic.surfnet.nl, in de directory | | SURFnet informatie/LISTSERV archieven (nic.surfnet.nl)/NEDER-L | | WWW-toegang tot Neder-L: | | http://www.nic.surfnet.nl/nlmenu/tijdschriften/tijdschriften.html | | Neder-L wordt ook verspreid via de Internet-newsgroup bit.lang.neder-l | | Bijdrage voor Neder-L opsturen: stuur mail naar neder-l@nic.surfnet.nl | | (dit geldt ook voor Internet-gebruikers die bijdragen willen leveren) | *-------------------------- --------------------------* *********************
(1)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Fri, 12 Jan 1996 09:54:37 +0000
From: P.J.Large@appbiol.hull.ac.UK (Peter Large)
Subject: Lit: 9601.07: Nieuwe vertalingen in het Engels van 5 gedichten van Constantijn Huygens op World Wide Web
Nieuwe door mij uitgevoerde vertalingen (in het Engels) van 5 gedichten van Constantijn Huygens zijn nu te bekijken op de WWW.
De vijf gedichten zijn Niew Jaer, Hemelvaert, Sondagh, Willig Sterven en Vriendelick Oneens.
De URL is:
http://www.hull.ac.uk/php/abspjl/Dutch/Huygens/Willig.html
Reacties, commentaar e.d. graag te sturen naar:
p.j.large@appbiol.hull.ac.uk
Peter Large.
Dr. Peter J. Large Telephone: +44-1482-465245
Department of Applied Biology FAX: +44-1482-465458
The University of Hull E-mail: p.j.large@appbiol.hull.ac.uk
HULL HU6 7RX
England
HOME PAGE: http://www.hull.ac.uk/php/abspjl/index.html~
Vita brevis, scientia longa.
~~~~~~~~~~~~~~~
(2)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Sun, 14 Jan 1996 16:35:35 +0100 (MET)
From: Korrie Korevaart <KOREVAART@rullet.LEIDENUNIV.NL> Subject: Med: 9601.08: Leids gastschrijverschap Kristien Hemmerechts
Leids gastschrijverschap Kristien Hemmerechts
Het gastschrijverschap is sinds 1985 aan de Letterenfaculteit van de Leidse universiteit gevestigd. Het is een samenwerkingsverband van deze faculteit, de K.L. Poll Stichting voor Onderwijs, Kunst en Wetenschap, NRC/Handelsblad en het Leids Universiteits-Fonds.
Het doel van het gastschrijverschap is tweeledig: enerzijds is het nuttig voor schrijvers van literatuur om tijdens een beperkte maar toch betrekkelijk intensieve periode in aanraking te komen met een milieu waar de werkelijkheid op een andere manier onderzocht en beschreven wordt dan in de literatuur, en dan in het bijzonder met studenten en docenten die zich toeleggen op literatuurstudie. Anderzijds is het nuttig voor de leden van een academische gemeenschap en in het bijzonder voor docenten en studenten van een literaire faculteit om in aanraking te komen met een schrijver of schrijfster van naam, iemand die zelf literatuur maakt en die gewend is op een andere manier om zich heen te kijken en te formuleren dan aan de universiteit gebruikelijk is. De duur van het gastschrijverschap is gesteld op drie maanden per jaar (e’e’n onderwijssemester), bij voorkeur van half september tot half december.
De eerste vijf gastschrijvers waren: Gerard Reve, Judith Herzberg, Frans Kellendonk, Andreas Burnier en Maarten ’t Hart. Vervolgens hebben Hugo Brandt Corstius, Louis Ferron, Hella Haasse, Oek de Jong en Margriet de Moor het gastschrijverschap bekleed. Dit academisch jaar heeft Kristien Hemmerechts zich bereid verklaard deze functie op zich te nemen. Zij verzorgt colleges voor studenten van de Letterenfaculteit en belangstellenden van de zijde van OKW en LUF, nu bij uitzondering in het begin van het kalenderjaar. Daarnaast zal zij op donderdag 2 en 9 mei a.s. om 20.00 ’s avonds in het Groot Auditorium (Academiegebouw, Rapenburg 73, Leiden) de twee openbare Albert Verwey-lezingen 1996 houden:
- 2 mei: ‘Gehuld in een regenjas.’ Over autobiografisch schrijven.
- 9 mei: ‘Altijd met uw gezever, gij.’ Over Vlaams, Nederlands en het verschil daartussen.
Een aanvraagbon voor toegangskaarten voor deze lezingen zal begin april verschijnen in NRC/Handelsblad en Mare. U kunt zich nu alvast van een toegangskaart verzekeren door fl. 7,50 (voor een lezing) of fl. 15,- (voor beide lezingen) over te maken naar gironummer 5855625 (t.n.v. Rijksuniversiteit Leiden cs Vakgroep Nederlandse Taal- en Letterkunde, geb. nr. 1167, Postbus 9515, 2300 RA Leiden; o.v.v. Verwey-lezing 2 en/of 9 mei 1996). De kaarten worden vervolgens in april toegestuurd.
Daarnaast houdt Peter van Zonneveld op donderdag 1 februari a.s. (aanvang 20.30 uur, in het International Centre, Rapenburg 6, Leiden) een interview met Kristien Hemmerechts. Dit gesprek is toegankelijk voor een beperkt aantal mensen. Voorzover de voorraad strekt, zijn gratis toegangskaarten verkrijgbaar bij het secretariaat van de vakgroep Nederlands (tel. 071-5272604; ma. tot en met do. 9.00-12.00 uur; ook: e-mail Korevaart@rullet.LeidenUniv.nl).
Korrie Korevaart.
(3)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Tue, 16 Jan 1996 20:07:02 +0100 (MET)
From: Ben Salemans <B.Salemans@let.kun.nl>
Subject: Rea: 9601.09: Reacties op het niet-bestaande In-6-formaat van de K/W-druk van Lanseloet van Denemerken (n.a.v. 9601.06)
Mijn vraag (9601.06) over het In-6-formaat van de K/W-druk van Lanseloet van Denemerken heeft nogal wat reacties losgemaakt. Binnen een dag na het verschijnen van het vorige Neder-L-bulletin mocht ik drie reacties ontvangen: van Aletta Schmidt van de stadsbibliotheek van Maastricht, van Robert Arpots van de UB van Nijmegen, en van Piet Verkruijsse van de UVA. Waarvoor mijn dank. Zij meldden mij dat Philip Gaskells bibliografische bijbel ‘A New Introduction to Bibliography’ (Oxford, 1979; ISBN 0198181507) wel degelijk een antwoord biedt op mijn vraag. En bij nader inzien had ik het antwoord ook kunnen destilleren uit Marita Mathijsens prachtige ‘Naar de letter. Handboek editiewetenschap’ (Van Gorcum, Assen, 1995; ISBN 9023229746 geb.).
Het In-6-formaat blijkt niet te bestaan; 6 bladen per katern daarentegen zijn niet ongebruikelijk. De drie respondenten wezen mij erop dat we hier vrijwel zeker te maken hebben met een duodecimo in halve bladen (Gaskell, p. 107: ‘half-sheet imposition’). Zeg maar: een halve In-12. Volgens Gaskell zijn er drie gegevens nodig om het formaat te bepalen: het aantal bladen per katern, de positie van het watermerk en de richting van de kettinglijnen. Welnu, op basis van mijn aantekeningen die ik enkele weken geleden vervaardigde in Wolffenbuettel en op basis van gesprekken met Roland de Bonth en Ingrid Weekhout, die mee waren gereisd naar het wat saaie Wolffenbuettel met zijn prachtige bibliotheek, concludeer ik dat het formaat van de K/W- katernen inderdaad in Gaskell is terug te vinden, in Fig. 58, waarin het halve duodecimo-formaat wordt beschreven.
Kortom, ik had dus beter in Gaskell moeten kijken. Zoeken of observeren is een hele kunst, ook als achteraf alles zo simpel lijkt. Ik stond helemaal op het verkeerde been omdat elk (half) katern van de K/W-druk aparte signaturen heeft: het eerste halve katern heeft A-signaturen, het tweede halve katern B-signaturen, etc. Mijn fout was om die signaturen aan complete katernen, gevouwen uit hele bladen, te koppelen. Maar een compleet blad waaruit een katern wordt gevouwen, kan natuurlijk bedrukt zijn met zowel A-signaturen als B-signaturen (etc.) van deelkaternen. Omdat ik me dat niet realiseerde, zocht ik ook niet goed in Gaskell. Als u mij nog kunt volgen. Voorts was het natuurlijk heel onbibliografisch van mij om van een ’toegevoegde pagina’ te spreken. Het gaat uiteraard om een ’toegevoegd blad’.
Hoe dan ook, ik mag wel wat bibl-vaster worden. Arpots deed mij zelfs de suggestie aan de hand om Carolien Tensen in te schakelen om via haar RTL-programma ‘Het spijt me’ mijn excuses aan Philip Gaskell aan te bieden. Ook heb ik van deze Wolffenbuettel-affaire geleerd dat het uitermate handig is om eerst de wegenkaart grondig te bestuderen alvorens per auto naar verre oorden te reizen.
Resteert nog het probleem van de lokalisering van dat toegevoegde blad in de K/W-druk aan de hand van het watermerk dat daarin voorkomt. Voor nadere gegevens over de papiermolens van Celle houd ik mij aanbevolen.
Ben Salemans.
(4)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Wed, 17 Jan 1996 21:22:10 +0100
From: Ben Salemans <B.Salemans@let.kun.nl>
Subject: Ont: 9601.10: Ontvangen boeken: Lexikos 5 (AFRILEX-reeks 5B:1995), met 17 lexicografische artikelen met betrekking tot het Afrikaans
In Neder-L-artikel 9511.08 werd een oproep aan uitgevers en auteurs om boeken ter recensering naar Neder-L op te sturen (adres aan eind van dit bericht).
Dr. D.J. van Schalkwyk van de Buro van die WAT, Woordeboek van die Afrikaanse Taal, stuurde ter bespreking de bundel Lexicos no. 5. Dit boek bevat 17 lexicografische artikelen (van Pieter Harteveld, E.B. van Wyk, W.F. Botha, J.C. Kruyt, etc.) die direct op indirect betrekking hebben op de Afrikaanse taal.
Redakteur : P. Hartefeld
Titel : Lexikos 5, Afrilex-reeks 5B:1995
Jaar : 1995
Uitgeverij: Buro van die WAT, Stellenbosch (Posbus 245, 7599 Stellenbosch, Republiek van Suid-Afrika; tel. (021) 8873113; e-pos: wat@maties.sun.ac.za)
Omvang : 290 pp.
Prijs : ZAR 185 (incl. lugpos, posgeld en verpakking); tjeks moet uitgemaak word aan Buro van die WAT
ISBN : 0 9583222 7 9
Onderwerp : Lexikos is ’n publikasie vir die leksikografiese vakspesialis en word in die AFRILEX-reeks uitgegee. “AFRILEX” is ’n akroniem vir “leksikografie in en vir Afrika”.
Neder-L-abonnees die dit boek wensen te ontvangen en toezeggen binnen een maand een korte beschrijving/recensie van het boek naar Neder-L te sturen, kunnen dat via een e-mail-bericht (B.Salemans@let.kun.nl) aan mij laten weten. Gezien de lexicografische aard van het boek lijkt het mij wel wenselijk dat de beoordelaar van deze bundel wel iemand is met enige kennis van lexicografie en van het Afrikaans. Auteurs van wie een artikel in het boek is opgenomen mogen natuurlijk ook reageren. Neder-L-abonnees die bereid zijn enkel een beschrijving te geven van de bundel wordt eveneens verzocht te reageren.
Auteurs en uitgevers die op soortgelijke wijze via Neder-L (met enkele duizenden lezers) de aandacht willen vestigen op hun pas verschenen boeken op het terrein van de neerlandistiek (taalkunde, filologie, letterkunde, literaire werken, etc.) kunnen die sturen naar het hieronder vermelde adres. Boeken worden niet geretourneerd aan de auteurs of uitgevers, ter voorkoming van administratieve rompslomp.
Ben Salemans
Weezenhof 8373
6536 CG Nijmegen
(5)=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Mon, 15 Jan 1996 16:47:05 +0100 (MET)
From: Willem Kuiper <Willem.Kuiper@let.UVA.NL>
Subject: Col: 9601.11: Column Willem Kuiper, no. 22: "Over vrouwen en vriendinnen"
Over vrouwen en vriendinnen
Het is lente in Limborch als hertog Otto besluit een jachtpartij te organiseren om zijn zestienjarige zoon Heinric in de gelegenheid te stellen haantje de voorste te spelen. Ook Margriete, zijn dertienjarige dochter mag mee. Als toeschouwster welteverstaan, jagen is mannenwerk. Tot zover niks bijzonders. De honden worden ontkoppeld, pakken het spoor van een hert op, en zetten het op een lopen, het grote bos in. En de hele meute daar joelend en vloekend zo rap mogelijk achteraan. Wiens hazewind het hert doodt, heeft gewonnen.
Margriete, die als net meisje, met beide beentjes aan een kant van het paard zit – de amazonezit – kan het tempo onmogelijk volgen en verdwaalt hopeloos als zij in haar eentje de weg terug tracht te vinden. Reeds valt de avond. Als ze eindelijk een plek gevonden denkt te hebben waar ze veilig kan overnachten wordt ze aangevallen door een wilde beer. Gelukkig kan ze bijtijds een boom in vluchten zodat niet zij, maar haar trouwe viervoeter opgegeten wordt. De nacht brengt zij biddend en wakend door.
’s Ochtends vroeg hoort zij een medemens zijn nood klagen. Het is een koopman wiens kar met handel door struikrovers is afgepakt. Margriete roept hem aan en slaagt erin de stakker ervan te overtuigen dat wat hem is overkomen weliswaar heel erg is, maar dat wat haar is overkomen nog veel ergerder is. De koopman laat zich overtuigen. Hij zet zijn eigen sores aan de kant en gaat met haar op pad.
Helaas, elke stap die zij zetten is er een de verkeerde kant op. Wat heet! Ze vallen in handen van duivels die eruit zien als een stelletje vrolijke jonge lieden dat een rijtoer maakt. Terwijl Margriete en de koopman hun slaapachterstand inhalen, rijdt de wagen met een rotgang de zuiderzon tegemoet.
’s Avonds arriveren ze bij een fantoomkasteel dat door duivels in mensengedaante bevolkt wordt. De aanslag op Margrietes eerbaarheid mislukt als zij gewoontegetrouw een kruisteken slaat en daarmee een eind aan alle illusie maakt.
Daar zitten ze dan, in een onbekend land. Hee, daar heb je de zee! Terwijl de koopman op zoek gaat naar een autochtoon die hen kan vertellen waar ze zitten, landt een sloep en wordt Margriete meegenomen. Het schip zet koers naar Athene en daar wordt ze bij wijze van inkomstenbelasting opgeeist door de graaf, die besluit dit prachtige meisje als dienstmaagd aan zijn vrouw cadeau te doen.
Margriete vindt het voorlopig best. Ze is veilig. Natuurlijk vertelt ze niet dat zij van hoge adel is – dat vraagt om misbruik – maar ze wendt voor de dochter van de arme koopman te zijn die alleen achterbleef.
Maar hoe low profile Margriete zich ook opstelt, haar verschijning brengt het hoofd op hol van Echites, de zoon van de graaf. En hij maakt daar geen geheim van. In een tete-a-tete dat sterk doet denken aan de dialoog tussen Mennoen en Pollexine in Seghers PRIEEL VAN TROYEN, verklaart hij haar zijn liefde en vraagt om ’troost’.
Margriete die goed genoeg is voorgelicht om te weten wat Echites met ’troost’ bedoelt, gaat hier niet op in. Ze is niet hoog genoeg om zijn ‘wijf’ te zijn, zegt ze, en ze voelt er niets voor zijn ‘amie’ te worden.
Echites laat zich hierdoor echter niet ontmoedigen en blijft Margriete als een schaduw volgen. Totdat zijn moeder het getortel beu wordt en hem streng tot de orde roept. Zo vast is zij ervan overtuigd dat dit vreemde meisje een tovenares is, dat ze haar zoon met een smoesje uit logeren stuurt en van diens afwezigheid gebruik maakt om Margriete op de brandstapel te zetten.
Deze beginpassage van de ROMAN VAN HEINRIC EN MARGRIETE VAN LIMBORCH is op creatieve wijze gejat door de auteur van de (drie) abele spelen. In LANSELOET VAN DENEMERKEN zien wij hoe de zoon des huizes aan hormoonstuwingen lijdt van wege Sanderijn, een meisje uit het gevolg van zijn moeder.
Als Lanseloet haar zijn liefde verklaart en om ‘raet’ vraagt, krijgt ook hij als antwoord dat zij veel te laag geboren is om zijn ‘wijf’ te kunnen zijn en dat ze ervoor past iemands ‘vriendinne’ te zijn.
In OP BELOFTE VAN PROFIJT <Amsterdam 1991> hebben Herman Pleij en Orlanda Lie LANSELOET VAN DENEMERKEN geinterpreteerd als exemplarisch voor een nieuwe, stedelijke huwelijksmoraal. Konden in oudere romans gelieven elkaar gerieven buiten het huwelijk om, nu mag dat niet meer.
Om een lang verhaal kort te maken: ik geloof daar niets van. Echites wil helemaal niet huwen met Margriete als hij haar zijn liefde verklaart en om troost vraagt. Evenmin als Lanseloet met Sanderijn wil trouwen. Geen sprake van. Het huwelijksaanzoek dat Reynout haar naderhand zal overbrengen is Wiedergutmachung, een heilloze poging zijn zondeval ongedaan te maken.
Beide jongeheren willen helemaal niet huwen. Ben je gek. Ze willen zich zorgeloos, eindeloos en mateloos overgeven aan de geneugten van het vlees. Zoals Erec dat met Enide deed in de gelijknamige roman. <Dit lijkt een slecht voorbeeld omdat Erec en Enide gehuwd waren, maar de kneep zit hem er nu juist in dat Erec Enide niet als zijn echtgenote maar als zijn geliefde behandelde.> Echites en Lanseloet begeren het object van hun liefde als minnares, niet als echtgenote. Huwelijkse zaken, daar gaan de ouders over. Vrouw (wijf) betekent hier zoveel als door het hof geaccepteerd. Vriendin (amie) betekent dat de verhouding door het standsverschil in het openbaar not done was.
Wat beide meisjes hun vrijers proberen uit te leggen is dat zij te ongelijk zijn voor een normale buitenechtelijke relatie. Het hof van Athene noch het hof van Denemerken zouden accepteren dat hun kroonprins er als geliefde een meisje uit het gevolg van zijn moeder op na houdt.
Stel je het omgekeerde voor, een meisje uit de Balkan raakt in Nederland verzeild – laten we haar voor het gemak Tatjana noemen – en krijgt door een speling van het lot een baan aangeboden bij de bewaking van het koninklijk paleis Huis ten Bosch. Toevallig komt onze kroonprins langs, hij ziet haar, en denkt .! Je denkt toch niet dat hij Tatjana mee mag nemen op staatsbezoek of dat zijn moeder het leuk vindt als hij met haar in de sauna wordt gefotografeerd?
Zo ongeveer denken dus ook de moeders van Echites en Lanseloet erover, en niemand die dat gek vindt.
Dat ik dit ter sprake breng komt door de nieuwe editie van dit abele spel <Amsterdam 1995> door de Groningse hoogleraar Hans van Dijk. In zijn woordverklaring neemt hij een suggestie over van mijn Leidse collega’s Wim van Anrooij en Remco Sleiderink: ‘Averne’ – Sanderijns vader is volgens haar zeggen schildknaap van de koning van Averne – zou niet ‘Auvergne’ in Frankrijk zijn maar ‘Navarra’ in Spanje. Zij hebben in heraldieke teksten contaminatie van Averne en Navarra aangetroffen, en kiezen – omdat Auvergne geen koninkrijk is en Navarra wel – ervoor Sanderijns vader in Spaanse dienst te laten strijden.
Door mijn werk aan het REPERTORIUM VAN MIDDELNEDERLANDSE EIGENNAMEN ben ik enigszins vertrouwd met de materie. Namen kunnen inderdaad de raarste verbasteringen ondergaan. Zo houd ikzelf ‘Lanseloet vander Merken’ voor mogelijk – maar niet meer dan dat – dat is de Middelnederlandse vertaling van La Marche, een regio in Frankrijk die aan Auvergne grenst.
Dat Averne volgens de Oosthoek encyclopedie geen koninkrijk is, zegt me niet zo veel. Auvergne was ten tijde van de abele spelen eigendom van de Franse kroon en werd in 1360 in leen gegeven aan Jean III, de fameuze hertog van Berry en Auvergne. Jean III (1340-1416) was zoon (van Jan II, le Bon), broer (van Charles V) en oom (van Charles VI) van een Franse koning, en tijdens de krankzinnigheid van Charles VI diens plaatsvervanger. De staat die hij voerde was meer dan royaal.
Tijdens de Honderdjarige Oorlog komt Jean definitief in het bezit van de Poitou en daarmee van het slot te Lusignan, het kasteel dat door de fee Melusine gebouwd zou zijn en waarop een vloek rustte: het bleef niet langer dan dertig jaar in dezelfde handen, en bij een wisseling van eigenaar zou Meluzine verschijnen.
Jean die dit in 1392-1393 door Jean d’Arras had laten uitzoeken en te boek stellen, wil het met eigen ogen aanschouwen. Aan het slot van de ‘historie’ brengt Jean daarom de nacht door op het bewuste kasteel en inderdaad, hij ziet Melusine in haar gedaante van ‘alvinne’: boven de navel een vrouw en daaronder een serpent.
En niet alleen Jean, ook de vrouw die het bed met hem deelt. Nee, niet zijn echtgenote, maar een bijvrouw, een minnares, een maitresse.
Hoe haar naam luidt? Zandrine…
Willem.Kuiper@Let.UvA.NL
(6)=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Fri, 12 Jan 1996 12:52:54 +0100 (MET)
From: Andre Bouwman <BOUWMAN@rulub.LEIDENUNIV.NL>
Subject: Med: 9601.12: Leidse database Bibliotheca Neerlandica Manuscripta (BNM) bereikbaar via OPC
Op verzoek geef ik wat nadere informatie over de BNM-database. Onderstaande bijdrage publiceerde ik in de oktoberaflevering (1995) van het Leidse CRI-bulletin, p. 11-14, in de UB-katern Boek & Byte.
A.Th. Bouwman
===============================
BNM-DATABASE BEREIKBAAR VIA OPC
De Bibliotheca Neerlandica Manuscripta (BNM) omvat documentatie van en over handschriften uit de middeleeuwse Nederlanden. Een deel van de gegevens is ingevoerd in een database die sinds september als onderdeel van de Leidse Online Publieks-Catalogus (OPC) vrij toegankelijk is.
Geschiedenis
De BNM is bijna een eeuw oud. Zij werd opgezet als een persoonlijk apparaat door de Vlaamse geleerde W.L. de Vreese (1869-1938), die besefte dat een grondige bestudering van Middelnederlandse literatuur ingebed moest zijn in een onderzoek van de perkamenten en papieren codices (handgeschreven boeken) waarin de teksten overgeleverd zijn. In dat kader bezocht hij honderden bibliotheken, maakte en verzamelde duizenden handschriftbeschrijvingen en ficheerde tienduizenden tekstuele en codicologische gegevens. Na zijn dood werd de BNM D bestaande uit mappen en cassettes met beschrijvingen, indices in de vorm van kaartenbakken, foto’s en bandwrijfsels D ondergebracht in de UB Leiden, waar het apparaat sindsdien werd beheerd en uitgebouwd. In 1991 erkende NWO de BNM als landelijk expertisecentrum. Een jaar later startte een door NWO en het toenmalige Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen gefinancierd retroproject dat tot doel heeft: invoer van tekstuele, codicologische en bibliografische gegevens uit de kaartenbakken in een algemeen toegankelijke database. In overleg met Pica, Centrum voor bibliotheekautomatisering werd op basis van het bestaande Gemeenschappelijk Catalogiseersysteem (bedoeld voor het beschrijven van drukken door bibliotheken) een invoermodule voor het beschrijven van handschriften ontwikkeld (zie CRI-bulletin apr. en nov. 1992). Thans is ook de raadpleegmodule voor de BNM-database beschikbaar gekomen: een aangepaste versie van de bestaande OPC-interface. Daarmee worden de inspanningen die de afgelopen jaren zijn verricht ook zichtbaar e’n bruikbaar voor de literatuur- en boekhistorici.
Opbouw van de database
De database is opgebouwd uit beschrijvingen en indexen. Een beschrijving kan gevonden worden omdat een aantal termen ervan als ingang is opgenomen in doorzoekbare indexen. Er zijn beschrijvingen van handschriften, van publikaties en ingangsbeschrijvingen (met informatie over gethesaureerde termen, zoals namen van teksten, personen en instellingen).
Binnen hun soort kunnen de beschrijvingen gegroepeerd zijn tot families. Daarnaast kunnen handschriftbeschrijvingen en literatuurbeschrijvingen gerelateerd zijn aan (soms dezelfde) ingangsbeschrijvingen.
Zoeken in de database
De volgende zoeksleutels en indexen zijn beschikbaar:
- HSG Handschriftsignatuur
- OSG Andere handschriftaanduiding
- RGC Regiocode
- DAT Datering
- SIC Signalementcode
- LAC Lay-outcode
- WMC Watermerkcode
- HTI Handschriftelijke titel
- INC Sleutelwoorden incipit
- ING BNM-ingang (thesaurus)
- HAO Handschrift als onderwerp
- AUT Auteur
- COR Instantie als auteur
- TTL Woord(en) uit de titel
Er kan gezocht worden naar handschriftbeschrijvingen (1-11) en en literatuurbeschrijvingen (10-14). Dit kan gaan via ingangsbeschrijvingen, die indien aanwezig getoond worden in de set met treffers. Tezamen vormen ze als thesaurus de ruggegraat van de database, niet alleen omdat ze belangrijke informatie bevatten maar ook omdat ze allerlei relaties kunnen leggen met bredere, nauwere en verwante termen.
Het Zoekscherm is oproepbaar met ‘z <Enter>’, het Indexscherm met ’s <Enter>’. Na het intikken van een nummer verschijnt een Invulscherm, waarna de zoekterm of indexterm kan worden ingetikt. Een korte helptekst verschijnt met ‘? <Enter>’, uitgebreide informatie met ‘i <Enter>’. Een overzicht van de dan te kiezen teksten is afgedrukt in de hiernaast in roze kaders geplaatste bijlage.
Stand van invoer
De database bevat beschrijvingen (records) van ca. 8600 handschriften. Het totale aantal handschriftbeschrijvingen bedraagt ca. 21.000, waarvan ca. 12.500 deelbeschrijvingen. Deze cijfers laten zich als volgt verklaren. Sommige handschriften bevatten slechts 1 tekst en kunnen beschreven worden d.m.v. 1 record. Verzamelhandschriften (met meer dan 1 tekst) of convoluten (met meerdere afzonderlijk vervaardigde handschriften in 1 band) worden daarentegen beschreven in meerdere records, die tezamen een familie vormen. Deze families zijn meestal nog niet compleet, omdat er wordt ingevoerd vanuit de fichiers en vanuit recente publikaties, niet vanuit de mappen en cassettes. Vorderingen gaan dus per tekst, niet per handschrift. De database bevat ca. 4200 literatuurbeschrijvingen (waaronder de ca. 2000 overdrukken aanwezig in de BNM) en ca. 4200 ingangsbeschrijvingen. De afgelopen periode is vooral gewerkt aan de fichiers met tekstuele gegevens en bibliografische gegevens (literatuur over de handschriften). Beide fichiers zijn thans voor ca. 60 % verwerkt. Ook een aantal codicologische gegevens is ingevoerd. Voor een meer gedetailleerde verantwoording zie de uitgebreide informatie (‘i <Enter> 8 <Enter>’). De complete documentatie is voorlopig alleen te raadplegen op de afdeling Westerse handschriften van de UB Leiden.
Bereikbaarheid
Er zijn meerdere wegen die naar de elektronische BNM Leiden:
– D OBN (Open Bibliotheek Netwerk): via de OPC van de UB Leiden. Niet-Leidse gebruikers kiezen in hun lokale OPC voor de optie ‘Andere Catalogi’. Kies vervolgens ‘Universiteitsbibliotheek Leiden’ en bestand ‘BNM (Documentatie Middelnederlandse handschriften)’.
– D Telnet: in de eigen lokale omgeving Telnet opstarten met IP- adres 132.229.19.26 (raadpleeg zonodig de lokale systeembeheerder voor mogelijkheden Telnet). Vervolgens inloggen met username OPC3. Kies bestand ‘BNM (Documentatie Middelnederlandse handschriften)’.
– D Inbellen: m.b.v. een modem inbellen op nummer 071-278181 (maximum baudrate 14400 bps, 8 databits, 1 stopbit, no paraty, VT-100 emulatie). Kies service RULUB. Inloggen met username OPC3. Kies bestand ‘BNM (Documentatie Middelnederlandse handschriften)’.
– D WWW (World Wide Web): via een WWW-browser kan de volgende URL gebruikt worden: http://www.leidenuniv.nl
Kies onder ‘Centrale diensten’ voor ‘Universiteitsbibliotheek’ en vervolgens voor ‘Search the Online Catalogue’. Inloggen met username OPC3. Kies bestand ‘BNM (Documentatie Middelnederlandse handschriften)’. Als gebruikersinterface wordt een experimentele VT-100 interface gebruikt. Dit leidt soms tot onvolmaakte schermopbouw. Naar verwachting wordt deze interface binnen enkele maanden vervangen door een grafische interface.
Meer informatie over de BNM-database
Een verzameling helpteksten is oproepbaar door tijdens een zoeksessie in het BNM-bestand in te tikken: ‘i <Enter>’ Hieronder volgt een overzicht van deze helpteksten.
1 DE BNM : EEN OVERZICHT
1.1 geschiedenis
1.2 retroproject
1.3 enkele publikaties over de BNM
2 OPBOUW VAN DE DATABASE
2.1 beschrijvingen
2.2 indexen
3 HANDSCHRIFTBESCHRIJVING
3.1 KORTE PRESENTATIE
3.1.1 bewaarplaats
3.1.2 signatuur
3.1.3 datering
3.1.4 foliumaanduiding
3.2 LANGE PRESENTATIE
3.2.1 bewaarplaats en signatuur
3.2.1.1 bewaarplaats
3.2.1.2 signatuur
3.2.2 foliumaanduiding
3.2.3 aanduiding inhoud
3.2.4 huidige bezitter
3.2.5 secundaire literatuur
3.2.6 nadere tekstuele gegevens
3.2.7 datering codex
3.2.8 lokalisering codex
3.2.9 vroegere bezitters
3.2.10 nadere codicologische gegevens
3.2.11 opbouw
3.2.11.1 opbouw begindeel
3.2.11.2 opbouw middendeel
3.2.11.3 opbouw slotdeel
4 LITERATUURBESCHRIJVING
5 INGANGSBESCHRIJVING
5.1 ING
5.1.1 term
5.1.2 variant
5.1.3 relaties
5.1.4 opmerkingen
5.1.5 bredere/nauwere/verwante termen
5.2 AUT
5.3 COR
6 CITATEN UIT HANDSCHRIFTEN
7 REDACTIE VAN ZOEKBARE NAMEN
7.1 MIDDELEEUWSE PERSOONSNAMEN
7.1.1 voornaam
7.1.2 patroniem
7.1.3 toenaam
7.1.4 woonplaats
7.2 MODERNE PERSOONSNAMEN
7.3 MIDDELEEUWSE INSTELLINGSNAMEN
7.3.1 plaatsnaam
7.3.2 orde
7.3.3 patroon
7.3.4 eigennaam
7.4 REDACTIE VAN MODERNE INSTELLINGSNAMEN
8 STAND VAN INVOER (JUNI 1995)
8.1 overzicht
8.2 basisinvoer
8.3 tekstuele gegevens
8.4 gegevens over middeleeuwse bezitters
8.4.1 institutionele bezitters
8.4.2 particuliere bezitters
8.5 gegevens over middeleeuwse kopiisten
8.6 gegevens over middeleeuwse verluchting
8.7 overige codicologische gegevens
8.8 literatuur over handschriften
9 BESCHRIJVINGEN ZOEKEN
9.1 M.B.V. CODICOLOGISCHE GEGEVENS
9.1.1 bewaarplaats en/of signatuur
9.1.2 lokalisering
9.1.3 datering
9.1.4 materiele kenmerken
9.1.5 personen betrokken bij hs produktie
9.1.6 vroegere bezitters
9.2 M.B.V. TEKSTUELE GEGEVENS
9.2.1 middeleeuwse auteur
9.2.2 genormaliseerde, handschriftelijke titel, incipit
9.2.3 categoriale aanduidning
9.2.4 trefwoord
9.3 M.B.V. BIBLIOGRAFISCHE GEGEVENS
9.4 M.B.V. ZOEKSLEUTELS
9.4.1 zoeksleutel HSG
9.4.2 zoeksleutel OSG
9.4.3 zoeksleutel RGC
9.4.3.1 algemene informatie
9.4.3.2 bisdommen
9.4.3.3 landen
9.4.3.4 Noordelijke Nederlanden
9.4.3.5 Zuidelijke Nederlanden
9.4.3.6 Noordwestelijke Duitse landen
9.4.4 zoeksleutel DAT
9.4.5 zoeksleutel SIC
9.4.5.1 algemene informatie
9.4.5.2 a: aard tekstdrager
9.4.5.3 m: materiaal
9.4.5.4 f: folia – p: pagina’s
9.4.5.5 l: lay out
9.4.5.6 s: schrift
9.4.5.7 r: rubricatie
9.4.5.8 d: decoratie
9.4.5.9 i: illustratie
9.4.5.10 b: band
9.4.6 zoeksleutel LAC
9.4.7 zoeksleutel WMC
9.4.7.1 groepen Piccard
9.4.8 zoeksleutel HTI
9.4.9 zoeksleutel INC
9.4.10 zoeksleutel ING
9.4.10.1 algemene informatie
9.4.10.2 middeleeuwse auteurs
9.4.10.3 kopiisten – correctors
9.4.10.4 decorators – illustrators
9.4.10.5 binders
9.4.10.6 bezitters (algemeen)
9.4.10.7 institutionele bezitters
9.4.10.8 particuliere bezitters
9.4.10.9 opdrachtgevers – destinarii
9.4.10.10 lokalisering
9.4.10.11 genormaliseerde titels
9.4.10.12 trefwoorden
9.4.10.13 categoriale aanduidingen
9.4.11 zoeksleutel HAO
9.4.12 zoeksleutel AUT
9.4.12.1 niet zeker van de voornaam?
9.4.12.2 hoeveel namen?
9.4.13 zoeksleutel COR
9.4.14 zoeksleutel TTL
9.4.14.1 zoeken op onderwerp
9.4.14.2 zoeken met synoniemen en varianten
9.5 ZOEKTERM(EN) INVULLEN
9.5.1 hoe?
9.5.2 hoeveel?
9.5.3 corrigeren
9.5.4 gelijk aan commando
9.5.5 met een niet-volledige zoekterm (trunceren)
9.6 NAAR EEN GESCHIKTE ZOEKTERM VIA DE INDEX
9.7 MET EEN SPECIAAL KENMERK
9.7.1 MAT
9.7.2 JVU
9.7.3 TAA
9.7.3.1 taalcodes
9.7.3.2 dialectcodes
9.8 SNELLER ZOEKEN
9.8.1 met meer zoeksleutels en/of -termen
9.8.2 met afkortingen
9.9 VIA DE THESAURUS
9.9.1 BNM-thesaurus
9.9.2 persoonsnamenthesaurus
9.9.3 corporatiethesaurus
10 GEEN OF TEVEEL BESCHRIJVINGEN GEVONDEN
10.1 GEEN TREFFERS
10.1.1 na zoekactie met Z
10.1.1.1 verander zoeksleutel(s) of zoekterm(en)
10.1.1.2 zoeken naar een geschikte zoekterm
10.1.1.3 helemaal opnieuw zoeken
10.1.1.4 dezelfde zoekactie met minder termen
10.1.2 na een zoekactie met EN
10.1.2.1 verander zoeksleutel(s) of zoekterm(en)
10.1.2.1 zoeken naar een geschikte zoekterm
10.1.2.2 dezelfde verkleinactie met minder termen
10.1.3 na een zoekactie met OF
10.1.3.1 verander zoeksleutel(s) of zoekterm(en)
10.1.3.2 zoeken naar een geschikte zoekterm
10.1.3.3 dezelfde zoekactie met minder termen
10.2 TE VEEL TREFFERS
10.2.1 zoeksleutel of zoekterm veranderen
10.2.2 zoeksleutel en/of zoekterm toevoegen
10.2.3 zoeken naar een geschikte zoekterm
10.2.4 helemaal opnieuw zoeken
11 AANTAL BESCHRIJVINGEN VERGROTEN OF VERKLEINEN
11.1 vergroten = beschrijvingen toevoegen met een andere zoekterm
11.2 verkleinen = beschrijvingen selecteren door een extra zoekterm
11.3 sets combineren
12 BESCHRIJVINGEN APART BEWAREN
12.1 beschrijvingen overbrengen naar de bewaarset
12.2 beschrijvingen van de bewaarset bekijken
12.3 beschrijvingen van de bewaarset downloaden
12.4 de bewaarset verwijderen
13 UITLEG COMMANDO’S
13.1 ? = help
13.2 B = bewaren
13.3 C = cataloguskeuze
13.4 EN = verkleinen
13.5 ENG = Engelse taalkeuze (nog niet actief)
13.6 F = familiepresentatie
13.7 G = zoekgeschiedenis
13.8 I = informatie
13.9 K = korte presentatie
13.10 M = meer commando’s
13.11 NED = Nederlandse taalkeuze
13.12 NIET = verkleinen
13.13 OF = vergroten
13.14 S = index scannen (raadplegen)
13.15 SET = bewaarset-acties
13.16 STP = stoppen
13.17 T = terugbladeren naar vorige pagina
13.18 W = wensfunctie
13.19 WEG = weghalen sets
13.20 X = escape
13.21 Z = opnieuw zoeken
13.22 <ENTER>
14 TERUG
14.1 naar vorige scherm of vorige situtatie
14.2 naar vorige pagina
14.3 naar de beschrijvingen van de laatste zoekactie
14.4 naar beschrijvingen van eerdere zoekacties
15 EINDE
-Einde-------------------- Neder-L, no. 9601.b --------------------------
Laat een reactie achter