| Subject: | Neder-L, no. 9808.b |
| From: | BJP Salemans |
| Reply-To: | Elektronisch tijdschrift voor de neerlandistiek |
| Date: | Sun, 23 Aug 1998 03:54:10 +0200 |
| Content-Type: | TEXT/PLAIN |
********************* *-Zevende-jaargang--------- Neder-L, no. 9808.b -----------ISSN-0929-6514-* | | | ************************************************************ | | * Neder-L, elektronisch tijdschrift voor de neerlandistiek * | | ************************************************************ | | | | Onderwerpen in dit bulletin: | | ============================ | | (1) Rub: 9808.10: Evenementen-agenda, met: | | - Oratie prof. dr. R. Grootendorst, 25 sept. (A'dam) | | - Tentoonstelling '100 boeken; Piet Gerards, een lezer| | als typograaf', 7 september - 8 oktober 1998 (A'dam)| | - Boekhistorische studiemiddag, 4 september (A'dam) | | - Tentoonstelling 'Het enige exemplaar, 100 unica | | gedrukt in Nederland 1541-1600', 7 september - 8 | | oktober 1998 (A'dam) | | - 12e Culturele Ontmoetingsdag van Concept, 26 | | september 1998 (Gent) | | - Slauerhoffprogramma van De Gebroeders Flint, 14 | | september - 10 oktober 1998 (Nederland) | | - Conferentie over literatuur- en kunstonderwijs: Over| | smaak valt te twisten, 25 september 1998 (Nijmegen) | | (2) Med: 9808.11: Pas verschenen: BIZON, versie 1.3 | | (3) Sym: 9808.12: Conferentie SLO-project 'Een leerplan Nederlands voor | | voor de Pabo' op 2 oktober 1998 | | (4) Sym: 9808.13: CLIN 98 op 11 december 1998 te Leuven | | (5) Lit: 9808.14: Pas verschenen: Jaarverslag 1997 Letterkundig Museum | | (6) Lit: 9808.15: Nieuw: Frits van Oostrom (red.). Historisch Tableau. | | Geschiedenis opnieuw verbeeld in schoolplaten en | | essays | | (7) Lit: 9808.16: Nieuw: Marco Mostert. Oraliteit. Serie Weten, deel 1 | | (8) Col: 9808.17: Column Marc van Oostendorp: NederNed, no. 24: | | Phonological reality | | (9) Informatie over Neder-L | | | *-------------------------- --------------------------* *********************
(1)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Wed, 5 Aug 1998 22:59:16 +0200
From: P.J. Verkruijsse <piet.verkruijsse@hum.uva.nl>
Subject: Rub: 9808.10: Evenementen-agenda
==================
Evenementen-agenda
==================
AMSTERDAM, Aula Universiteit van Amsterdam, Singel 411.
Oratie prof. dr. R. Grootendorst, 25 september 1998, 15 uur.
Inaugurele rede van Rob Grootendorst, benoemd tot hoogleraar in de taalbeheersing van het Nederlands aan de Faculteit der Geesteswetenschappen.
AMSTERDAM, Universiteitsbibliotheek, Tentoonstellingszaal, Singel 425, 020-5252143.
Tentoonstelling: 100 boeken; Piet Gerards, een lezer als typograaf, 7 september – 8 oktober 1998, ma.-vr. 11-16 uur.
Expositie over de typograaf Piet Gerards. Opening: vrijdag 4 september, 16 uur in de Doelenzaal. Publicatie beschikbaar.
AMSTERDAM, Universiteitsbibliotheek, Doelenzaal, Singel 425, 020-5252301.
Studiemiddag t.g.v. het verschijnen van P. Valkema Blouw, ‘Typographia Batava 1541-1600, repertorium van boeken gedrukt in Nederland tussen 1541 en 1600’, 4 september 1998, 14-16 uur.
Lezingen van dr. Wim Heijting (VU) over de methode-Valkema Blouw in de praktijk van het boekhistorisch onderzoek, Elly Cockx-Indestege (KB Brussel) over de relatie van 16e-eeuws drukwerk in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden, en Paul Dijstelberge (STCN) over de methode-Valkema Blouw in de 21e eeuw. Discussie en vragen; aansluitend aanbieding eerste exemplaar aan Valkema Blouw. Inschrijven voor 21 augustus bij mevrouw Petra Herweijer, UB, Postbus 19185, 1000 GD Amsterdam.
AMSTERDAM, Universiteitsbibliotheek, Singel 425, 020-5252301.
Tentoonstelling: Het enige exemplaar, 100 unica gedrukt in Nederland 1541-1600, 7 september – 8 oktober 1998, ma.-vr. 11-16 uur.
Expositie van unieke exemplaren n.a.v. het verschijnen van ‘Typographia Batava’ van P. Valkema Blouw.
GENT, Stedelijke Openbare Bibliotheek, Graaf van Vlaanderenplein 40, Achilles Mussche Zaal; inlichtingen Nederland 035-6213462 of Vlaanderen 059-299640.
12e Culturele Ontmoetingsdag van Concept, 26 september 1998, vanaf 12 uur.
Het Multicultureel Literair Tijdschrift Concept organiseert rond de uitreiking van de Concept-poezieprijzen 1998 een ontmoetingsdag met een boekententoonstelling, een academische zitting, prijsuitreiking en dichtersdiner. Op zondag 27 september kan men bovendien deelnemen aan een culturele wandeling door Gent.
NEDERLAND, diverse locaties. 020-6257476, fax 6387453.
Slauerhoffprogramma van De Gebroeders Flint, 14 september – 10 oktober 1998.
Het Slauerhoffjaar 1998 is voor de theatergroep De Gebroeders Flint aanleiding om het theatraal liederenprogramma ‘Alleen in mijn gedichten kan ik wonen’ uit 1991 te hernemen en de gelijknamige cd opnieuw uit te brengen. Er vinden voorstellingen plaats in Amsterdam, Schiermonnikoog, Vlieland, Amersfoort, Leeuwarden, Haarlem, Eindhoven, Zevenaar, Deventer, Kampen, Zeist, Groningen en Leiden. De cd kan besteld worden door overmaking van f.30,- op postrek. 1641158 van Gebroeders Flint, o.v.v. ‘CD Slauerhoff’.
NIJMEGEN, Vergader- & trainingscentrum Jonkerbosch, 024-3615543 (M. van Woerkom, ma.-do. tussen 14-17 uur).
Achtste tweejaarlijkse conferentie over literatuur- en kunstonderwijs: Over smaak valt te twisten, 25 september 1998, 9.30-17 uur.
Conferentie, georganiseerd door de vakgroep Algemene Kunstwetenschappen KUN, i.s.m. de Stichting Promotie Literaire Vorming (SPL), over de Tweede Fase in het middelbaar onderwijs. Er staan lezingen op het programma door W.A.M. de Moor (KUN) en J. Leerssen (UvA); er zijn workshops en er is een debat tussen H. Bekkering en R. Kraaijeveld over jeugdliteratuur en smaakontwikkeling. Deelnamekosten: f.150,-; SPL-donateurs f.125,-; studenten f.75,-. Inlichtingen bij M. van Woerkom, Vakgroep Algemene Kunstwetenschappen KUN, Erasmusplein 1, K 8.11, 6525 HT Nijmegen, 024-3615543, fax 3611972, e-mail: M.vanWoerkom@let.kun.nl.
(2)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Mon, 10 Aug 1998 12:06:55 +0200
From: P.J. Verkruijsse <piet.verkruijsse@let.hum.nl> Subject: Med: 9808.11: Pas verschenen: BIZON, versie 1.3
=================
PAS VERSCHENEN:
BIZON, versie 1.3
=================
P.J. Verkruijsse. BIZON. Bibliografisch zoekprogramma Nederlandse letterkunde. M.m.v. J.F.A.M. van den Berg. Versie 1.3. Leiden: Masters Software, [1998]. Update f.25,-; nieuw abonnement individuele versie: f.150,-; instituutsversie f.750,-. 2 diskettes + handleiding (19 blz.).
Van de elektronische vervanger van het ‘Vermakelijk bibliografisch ganzenbord’ van Van Buuren, Gerritsen en Paasman, BIZON, verscheen versie 1.3. Het bibliografisch apparaat voor onderzoek op het terrein van de Nederlandse letterkunde is nu weer geheel up-to-date beschikbaar. Alle nieuw verschenen naslagwerken zijn er tot en met juli 1998 in verwerkt.
BIZON is voor deze nieuwe versie (versie 1.1 verscheen in 1994; versie 1.2 verscheen in 1996 uitsluitend als afscheidsgeschenk voor de abonnees van Dokumentaal) in een nieuwe, kleurige vacht gestoken en is nu ook vanuit Windows met de muis te bedienen.
Vanaf het beginscherm is naast de vertrouwde zoekroutes van de objectieve en subjectieve bibliografie en de andere relevante informatie een extra zoekroute toegevoegd betreffende elektronische informatieverwerving met aanwijzingen voor zoeken via Internet. Om verdwalen binnen het programma te voorkomen zijn alle schermen voorzien van terugverwijzingen naar de hoofd- en subcategorie waarin men zich op dat moment bevindt.
BIZON 1.3 bevat de meest recente naslagwerken in o.a. de categorieen biografische woordenboeken, literaire en algemene encyclopedieen, literatuurgeschiedenissen, registers op tijdschriften, pseudoniemenwoordenboeken, bibliografieen, lexica en naslagwerken voor motieven en thema’s. Het aantal verwijzingen naar documentatie-instellingen en binnen- en buitenlandse bibliotheken is uitgebreid. Ten behoeve van de tekstinterpretatie is – zolang er nog geen taalkundige BIZON beschikbaar is – een aantal woordenboeken en taalkundige naslagwerken opgenomen, en wordt er verwezen naar literatuur- en onderzoeksgidsen op het terrein van de geschiedenis, de medievistiek, de kunstgeschiedenis, de boekgeschiedenis en de germanistiek.
BIZON is voorzien van een uitvoerig hulpprogramma waarin o.a. de werking van het programma wordt uitgelegd, waarin een uitvoerige handleiding is opgenomen voor het gebruik van de vakbibliografie BNTL en waarin aan de hand van een drietal uitgewerkte casus op het gebied van de middeleeuwse, zeventiende-eeuwse en moderne letterkunde wordt gedemonstreerd hoe BIZON optimaal gebruikt kan worden.
BIZON bevat een zeer uitgebreide trefwoordenlijst op auteursnamen, titels, zaken, afkortingen en namen van instellingen en bibliotheken. De zoekweg door het programma heen kan opgevraagd en geprint worden en er is een functie voor het printen van opgevraagde schermen.
Voor instellingen is het mogelijk om in het programma de signaturen van het eigen boekenbezit in te voeren. De gebruiker kan dan ter plaatse de gang naar de catalogus overslaan. Bij BIZON 1.3 wordt gratis het bestand met de signaturen van de bibliotheek van het P.C. Hoofthuis (waarin de bibliotheek neerlandistiek is ondergebracht) van de Universiteit van Amsterdam meegeleverd.
De minimale eisen aan programmatuur en apparatuur voor het draaien van BIZON zijn: DOS versie 3.0 of hoger; een harde schijf met ongeveer 6 MB vrije ruimte; ruim 600 kB vrij machinegeheugen. In ieder exemplaar van BIZON wordt de naam van de koper vermeld.
Bestellingen kan men richten aan Masters Software, W. de Zwijgerlaan 135, 2316 CX Leiden, 071-223958.
(3)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Mon, 17 Aug 1998 12:09:16 +0100
From: Rudy Beernink <R.Beernink@slo.nl>
Subject: Sym: 9808.12: Conferentie SLO-project 'Een leerplan Nederlands voor de Pabo' op 2 oktober 1998
==============================================================
Conferentie SLO-project ‘Een leerplan Nederlands voor de Pabo’ op 2 oktober 1998
==============================================================
In 1995 heeft de Vereniging voor het Onderwijs in het Nederlands (de VON) bij het Instituut voor Leerplanontwikkeling een verzoek ingediend tot het laten ontwikkelen van een leerplan Nederlands voor de Pabo. Sinds januari 1996 werkt een projectgroep aan de totstandkoming van dat leerplan. Ze doet dat in nauwe samenwerking met docenten Nederlands aan Pabo’s. Op drie conferenties zijn aan hen concepten voorgelegd waarop zij konden reageren. Verder worden zij in een Nieuwsbrief circa vijf maal per jaar op de hoogte gehouden van de vorderingen in het project en van andere, landelijke en regionale ontwikkelingen.
Op 2 oktober zal ‘Een leerplan Nederlands voor de Pabo’ aangeboden worden aan de VON en aan de docenten Nederlands van Pabo’s. Bij die gelegenheid wordt ook een boekje gepresenteerd over opvattingen over taalonderwijs, bedoeld voor gebruik door Pabo-studenten. Het is geschreven door Merlijn Elst, Harry Paus, Suzanne van Stratum en Piet-Hein van de Ven. Deze uitgave bevat interviews met mensen van verschillende leeftijden en uit diverse beroepsgroepen over hun ervaringen met en opvattingen over taal en taalonderwijs.
Pabo-docenten Nederlands zijn inmiddels uitgenodigd voor deze aanbiedingsconferentie. Overige belangstellenden kunnen contact opnemen met drs. R. Beernink, projectleider (053 – 4 840 638; e-mail: R.Beernink@slo.nl).
Een abonnement op de Nieuwsbrief is gratis en kan worden aangevraagd op telefoonummer 053 – 4 840 344.
‘Een leerplan Nederlands voor de Pabo’ is vanaf 2 oktober bij de SLO verkrijgbaar en zal circa f30,-. kosten. Het boekje over opvattingen over taalonderwijs wordt vanaf die datum uitgegeven bij uitgeverij Coutinho. De prijs daarvan is nog niet bekend.
(4)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
From: Ineke Schuurman <ineke@ccl.kuleuven.ac.be>
Date: Mon, 17 Aug 1998 16:58:35 +0200 (MET DST)
Subject: Sym: 9808.13: CLIN 98 op 11 december 1998 te Leuven
*----------------------------------------------------*
| |
| CLIN 98 |
| Second Announcement |
| |
| Computational Linguistics in the Netherlands |
| Ninth CLIN Meeting |
| |
| Friday, 11 December, 1998 |
| Center for Computational Linguistics |
| University of Leuven |
| Belgium |
| |
*----------------------------------------------------*We are happy to announce the ninth CLIN meeting, which will be hosted by the Center for Computational Linguistics of the University of Leuven.
The local organisers of this year’s meeting are Frank Van Eynde and Ineke Schuurman. The invited speaker will be Erhard Hinrichs (University of Tuebingen).
Researchers are invited to present papers on all aspects of computational linguistics (phonetics, phonology, morphology, syntax, semantics, pragmatics, machine translation, computational lexicography, formal languages, grammar formalisms, information retrieval, knowledge representation, corpus-oriented methods, etc.).
Authors should submit an abstract in English or Dutch to the local organisers (preferably by e-mail, in flat ASCII). The abstract should contain:
- a title
- your name, address, affiliation, and e-mail address
- a short outline of the paper (10-20 lines)
You can send your abstract to:
clin98@ccl.kuleuven.ac.be
or, if email is not possible, to:
CLIN 98
Center for Computational Linguistics
Maria-Theresiastraat 21
B-3000 LEUVEN
Deadline for submission: 4 October 1998.
Notification of acceptance (by e-mail): 16 October 1998.
A volume with proceedings of the Eighth CLIN meeting (held 12 December 1997, in Nijmegen) will be available at this year’s meeting. We intend to produce a volume of the proceedings of CLIN 98 before CLIN 99. Papers for these proceedings will have to be written in English; they will be reviewed by a committee to be appointed in due time.
Future information about CLIN 98 will be
made available via:
http://www.ccl.kuleuven.ac.be/Conferences.html
(5)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Wed, 5 Aug 1998 22:59:16 +0200
From: P.J. Verkruijsse <piet.verkruijsse@hum.uva.nl>
Subject: Lit: 9808.14: Pas verschenen: Jaarverslag 1997 Letterkundig Museum
==============================================================
PAS VERSCHENEN:
Jaarverslag 1997 [van het] Letterkundig Museum. ‘s-Gravenhage: Letterkundig Museum, 1998. 96 blz.
==============================================================
Het jaarverslag 1997 van het Letterkundig Museum valt op door zijn bijzondere vormgeving, een pocketboekje met op het omslag een reproductie van een krantenartikel uit NRC/Handelsblad van 25 november 1997 ‘Museum verwijdert oudere schrijvers’. 1997 was, aldus het voorwoord, een druk jaar met de ingebruikneming van de nieuwe entreehal, het absorberen van het Informatiecentrum Boek en Jeugd, dat tot dan bij het NBLC was ondergebracht, en de start van de nieuwe overzichtstentoonstelling ‘Gaan waar de woorden gaan’, die inderdaad bij sommige ‘oudere schrijvers’ niet zo goed viel.
Het jaarverslag bevat naast de zakelijke gegevens over de publiekgerichte taak, het behoud en beheer, de publicaties, de interne organisatie en dergelijke, ook weer aardige overzichten van nieuwe aanwinsten, schenkers en bruikleengevers en publicaties van medewerkers. Zo zijn er illustraties in het verslag verwerkt van manuscripten van ‘Fabriekskinderen’ van J.J. Cremer en ‘Het Bureau’ van J.J. Voskuil.
Men kan in het bezit komen van de jaarverslagen door zich aan te melden als Vriend: Postbus 90515, 2509 LM Den Haag, 070-3339666, fax 3477941.
(6)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Thu, 23 Jul 1998 10:06:48 +0200
From: Francoise Kraaijenzank <francoisek@aup.uva.nl>
Subject: Lit: 9808.15: Nieuw: Frits van Oostrom (red.). Historisch Tableau. Geschiedenis opnieuw verbeeld in schoolplaten en essays.
==================================================================
NIEUW:
Frits van Oostrom (red.). Historisch Tableau. Geschiedenis opnieuw verbeeld in schoolplaten en essays. Amsterdam (AUP) 1998.
==================================================================
3 juli 1998 * twee edities:
gebonden: ISBN 90 5356 316 4, 176 pagina’s, rijk geillustreerd, prijs f.69,50
ingenaaid: ISBN 90 5356 299 0, 176 pagina’s, rijk geillustreerd, prijs f.39,50
Amsterdam University Press, http://www.uva.nl/aup/aup.html
De schoolplaten
Wie herinnert zich niet de oude schoolplaten, die vroeger gebruikt werden bij de geschiedenisles? Platen waarbij je ook tijdens de andere lessen stiekem even weg kon dromen. Deze platen zijn, tot spijt van velen, verdwenen uit het schoolbeeld. In Historisch Tableau laat Frits van Oostrom ze opnieuw tot leven komen: naast een aantal oude Isings-platen heeft hij meer dan twintig nieuwe schoolplaten, die een moment uit de geschiedenis weergeven, samengebracht. De nieuwe platen zijn – speciaal voor dit boek – gemaakt door een keur aan hedendaagse Nederlandse illustratoren, van Jan Wolkers tot en met striptekenaars. Ook de fotografie in dit boek maakt het verleden voelbaar.
De essayisten
Aan de hand van al die platen beschreven 28 bekende (en deskundige) Nederlanders een moment uit de geschiedenis. Onder hen zijn schrijvers, journalisten, een televisiemaker, historici en andere wetenschappers. Zo vertelt Herman Pleij over de Blauwe Schuit, A.H.G. Rinnooy Kan over de Nederlandse tulpenhandel in de zeventiende eeuw en beschrijft Cees Fasseur de gruwelen van de dramatische Puputan op Bali. Maar niet alleen degenen die met heimwee terugkijken op de geschiedenislessen van vroeger, komen aan hun trekken. Ook voor jongeren die nu naar (de basis)school gaan is dit een boek vol verrassingen. Hoe ziet Paul de Leeuw bevrijdingsdag? En wat weet Wubbo Ockels te vertellen over de eerste mens op de maan?
Van hunebedbouwers tot Srebrenica
Ook de geschiedenis van na 1850, op de oude schoolplaten nauwelijks aanwezig, wordt behandeld. De afschaffing van de slavernij, de vrouwenemancipatie, de komst van de gastarbeiders, de roerige jaren zestig, Srebrenica, en natuurlijk Anne Frank, om maar enkele voorbeelden te geven, komen aan bod. Alhoewel het boek niet bedoeld is als geschiedenismethode voor het onderwijs is het wel degelijk relevant voor de actuele discussie over de staat van de historische kennis en interesse van (jeugdig) Nederland en over de steeds meer gemarginaliseerde rol van het geschiedenisonderwijs. En tot slot worden in Historisch Tableau de evenementen in onvervalst chronologische volgorde gepresenteerd. Zelfs jaartallen worden niet geschuwd!
Samensteller Frits van Oostrom is hoogleraar in de Nederlandse literatuur tot de Romantiek aan de Rijksuniversiteit Leiden. Zijn boek Maerlants wereld werd in 1996 bekroond met de AKO-literatuurprijs.
Voor meer informatie of een recensie-exemplaar kunt u contact opnemen met Francoise Kraaijenzank of Rita Snaddon, tel.: 020-6250928. Besprekingen of recensies zien wij graag in tweevoud tegemoet.
(7)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Thu, 23 Jul 1998 10:06:48 +0200
From: Francoise Kraaijenzank <francoisek@aup.uva.nl>
Subject: Lit: 9808.16: Nieuw: Marco Mostert. Oraliteit. Deel 1 in de Serie Weten.
===================================================================
NIEUW:
Marco Mostert. Oraliteit. Deel 1 in de Serie Weten. Amsterdam (AUP) 1998.
===================================================================
20 mei 1998 * 103 pagina’s * ingenaaid * geillustreerd * ISBN 90 5356 287 7 * f.19,50
Amsterdam University Press, http://www.uva.nl/aup/aup.html
De uitvinding van het schrift en later de uitvinding van de drukpers hebben een immense invloed gehad op onze maatschappij. De verspreiding van de wetenschap, het vastleggen van de wet, de ontwikkeling van een publieke opinie; dit alles is te danken aan het schrift. Lezen en schrijven zijn in de hedendaagse samenleving vanzelfsprekende bezigheden geworden.
Dit is niet altijd zo geweest. We weten allemaal dat er in het verleden samenlevingen hebben bestaan die zonder het schrift een ‘hoge graad van beschaving’ konden bereiken, en ook in de huidige samenleving speelt niet-schriftelijke communicatie nog altijd een belangrijke rol. Maar slechts zelden bereikt onderzoek naar deze vorm van communicatie een buitenuniversitair publiek.
Met dit boek wordt een poging gedaan om een aantal belangrijke onderzoeksresultaten van de studie naar ‘oraliteit’ samen te vatten. Oraliteit omvat niet alleen communicatie door middel van het gesproken woord, maar ook communicatie door middel van houdingen, gebaren, geuren, smaken en niet-verbale boodschappen die via oog en oor kunnen worden overgebracht.
Mostert staat onder meer stil bij de rol van het geheugen in schriftarme samenlevingen, de rol van beeld en geluid, geuren en smaken in de Kerk, de geschreven wet en het woord des konings, mondeling voortgebrachte woordkunst, raadsels, spreekwoorden en sprookjes, de invloed van de drukpers en de elektronische media op de oraliteit, en de veranderende waardering voor het geschreven woord.
Marco Mostert, auteur van een groot aantal studies over de middeleeuwse schrijfcultuur, leidt aan de Universiteit Utrecht het Pionierproject ‘De verschriftelijking van de vroegmiddeleeuwse samenleving’.
Voor meer informatie of een recensie-exemplaar kunt u contact opnemen met Francoise Kraaijenzank of Rita Snaddon, tel.: 020-4200050. Besprekingen of recensies zien wij graag in tweevoud tegemoet.
De Serie Weten
De nieuwe Serie Weten wil informeren over de stand van zaken binnen een bepaalde discipline op het gebied van de geesteswetenschappen in de meest ruime zin. Daartoe wordt per deel een specialist uitgenodigd, die het gekozen vakgebied terdege weet te overzien en daarvan even beknopt als boeiend verslag kan doen. Tot de vaste onderdelen behoren ook uitspraken over de toekomst van het vak, alsmede een ruime literatuuropgave, die verdere toegang verschaft tot de besproken methoden en resultaten. Elk deel uit de serie is niet alleen van belang voor de vakbeoefenaren zelf, maar juist ook voor onderzoekers op verwante terreinen, studenten en allen die op de hoogte gebracht willen worden van de verworvenheden en problemen van een bepaald vakgebied.
De serie staat onder redactie van Arjo Klamer, Riemer Knoop, Wijnandt Mijnhardt, Herman Pleij, Evert van Uitert en Theo Verbeek.
Binnenkort verschijnen de volgende delen:
De Neanderthaler. Een verguisde pionier
Theo Holleman
Juni 1998
Het verhaal van geld
Arjo Klamer en Harry van Dalen
Juni 1998
(8)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Wed, 19 Aug 1998 08:11:36 +0200
From: Marc van Oostendorp <oostendorp@rullet.LeidenUniv.nl>
Subject: Col: 9808.17: Column Marc van Oostendorp: NederNed, no. 24: Phonological reality
======================================
NederNed, no. 24: Phonological reality
======================================
Ik heb onlangs een reis gemaakt door de aardlagen van Nederland. Op verschillende plaatsen — nabij Rotterdam, in de Waddenzee vlak onder Schiermonnikoog, in het Mergelgebied — groef ik een gat van enkele kilometers diep, en vervolgens trok ik een stuk door een olieveld of volgde ik een steenlaag. Een vriend van mij is programmeur bij een geologische dienst en hielp me de reis te maken. In zijn werkkamer liet hij me zien hoe de techniek van virtual reality — een driedimensionale weergave van de werkelijkheid op het beeldscherm — geologen behulpzaam kan zijn. Hoe je kunt zien dat een humuslaag op de ene plaats nog onder een zandbank ligt, maar er tien kilometer verder overheen geschoven lijkt te zijn; hoe gevarieerd het geologische landschap zelfs in een betrekkelijk saai eenvormig land als het onze nog is, en hoe mooi.
Als ik zoiets zie, denk ik meteen aan fonologie. Wat prachtig zou het mooi zijn als we op deze manier ook driedimensionale kaarten hadden van het dialectologische landschap van Nederland, waar je bij het Mergelgebied kon prikken om het verval van de Bernrather linie te volgen, of bij Rotterdam voor de vorm hebbie in plaats van heb je.
Het is in de fonologie sinds een jaar of vijf tamelijk gebruikelijk — sommige mensen noemen het modieus — om aan te nemen dat fonologische grammatica van een taal bestaat uit een verzameling eisen die er aan een woord gesteld kunnen worden. Die eisen zijn over het algemeen vrij redelijk, maar ze zijn tegelijkertijd ook vaak met elkaar in tegenspraak. Een zo’n eis is dat je de woorden moet uitspreken zoals je ze in je hoofd hebt: als je je denkt, moet je ook je zeggen. Een andere eis is dat woorden idealiter bestaan uit rijtjes van telkens ‘e’en medeklinker gevolgd door telkens ‘e’en klinker. Vanuit dat oogpunt bezien is hebbie (medeklinker-klinker-medeklinker-klinker) dus beter dan hebje (medeklinker-klinker-medeklinker-medeklinker- klinker).
Deze twee eisen zijn nu met elkaar in tegenspraak: volgens de ene is het beter om heb je dan om hebbie te zeggen, volgens de andere is hebbie juist weer te verkiezen boven heb je. De aanname is nu dat het enige verschil tussen twee talen of twee dialecten is, aan welk van de twee eisen op zo’n moment de voorrang wordt gegeven; welk van de twee eisen op dat moment ‘wint’.
Ik geef de twee eisen uit mijn voorbeeld een naam. De eis dat je alle woorden moet uitspreken zoals je ze hoort, noem ik Betrouwbaar; de eis dat alle woorden bestaan uit afwisselingen van medeklinkers en klinkers noem ik Fraai. In de Nederlandse standaardtaal is Betrouwbaar kennelijk belangrijker dan Fraai, daarom krijgt heb je de voorkeur boven hebbie. In het Rotterdams is Fraai belangrijker dan Betrouwbaar, en daarom zeg je in dat dialect hebbie.
Dat de ene eis belangrijker is dan de andere kun je natuurlijk tekenen door de twee eisen boven elkaar te plaatsen:
Rotterdam: Fraai Standaardtaal: Betrouwbaar Betrouwbaar Fraai
Deze eenvoudige fonologische grammatica’s geven ook goede beschrijvingen van wat er gebeurt in andere geval dan heb je. Stel bijvoorbeeld dat iemand je hebt in haar hoofd heeft. Het is bijzonder betrouwbaar om dan je hebt te zeggen, en dat gebeurt in het standaard-Nederlands dan ook. Aan de eis Fraai voldoet de spreekster daarmee niet: je heb is volgens dat criterium beter, en dat is dan ook de uitspraak in het Rotterdams. Aan de andere kant zeg je in het Rotterdams niet bijvoorbeeld ie heb: om dat te doen zouden we tegen de eisen van Betrouwbaar ingaan, zonder dat dit iets oplevert in termen van Fraai. Nodeloos onbetrouwbaar is de uitspraak van het Rotterdams niet.
Het plaatje hierboven is natuurlijk behoorlijk eenvoudig: de ‘echte’ grammatica’s van talen bestaan waarschijnlijk op enkele tientallen eisen op de structuur die allemaal net iets boven of onder elkaar liggen. In het Rotterdams spreek je haat je bijvoorbeeld niet uit als haat ie, maar als haa(tj)e, waarbij de /tj/ samengesmolten is tot ‘e’en medeklinker (een gepalataliseerde t). In dialecten in sommige dorpen op de Zuid-Hollandse eilanden, zeg je juist weer wel haat ie.
Allebei de vormen — haat ie en haa(tj)e — zijn even Fraai: ze bestaan uit regelmatige afwisselingen van klinkers en medeklinkers. Om het verschil tussen de twee dialecten te maken, zouden we verschil kunnen maken tussen twee vormen van Betrouwbaar. Betrouwbaar I zegt: smelt geen medeklinkers samen, en aan dat criterium wordt dus niet voldaan door haa(tj)e. Betrouwbaar II zegt: maak geen klinker van een medeklinker, en dat werkt ten nadele van haat ie waarin de j tot een ie verworden is:
Rotterdam: Fraai Zuid-Holl. Eilanden: Fraai Betrouwbaar II Betrouwbaar I Betrouwbaar I Betrouwbaar II
Op deze manier verschillen de fonologische systemen van alle dialecten van elkaar: deze geeft de voorkeur aan deze betrouwbaarheidseis, en die aan een andere. Ook van Fraai bestaan er verschillende versies.
Deze afbeelding kreeg ik voor ogen toen ik door de virtual reality van de Nederlandse geologie zwierf. Wat zou het mooi zijn als we de grammatica van elk dialect in Nederland in kaart konden leggen. Als we konden zien hoe en op welke plaats tussen Rotterdam en de eilanden Betrouwbaar I over Betrouwbaar II komt te liggen. Geheel nieuwe onderzoeksvragen konden er worden gesteld: gaan dialectwisselingen van het ene dorp naar het andere altijd met kleine stapjes van een eis die een stapje omhoog of naar beneden schuift? Waar liggen de grote fonologische breuklijnen?
En bij drie dimensies hoeft het niet eens te blijven. Een extra dimensie zou een historische kunnen zijn: hoe is de grammatica in een bepaald gebied veranderd? Hebben breuklijnen de neiging om zich te verdiepen in de loop van de tijd? Betekent het verschijnsel van ‘dialect leveling’ — dialecten veranderen in de richting van de standaardtaal — inderdaad dat het fonologisch landschap vlakker wordt? Valt er iets te extrapoleren?
Een reis door de krochten van de taal — wat zou ik hem graag maken.
Marc van Oostendorp
oostendorp@rullet.leidenuniv.nl
Met dank aan Helga Humbert
(9)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=*-------------------------------------------------------------------------* | | | Informatie over Neder-L: | | ======================== | | Algemene informatie opvragen over Neder-L: stuur mail naar | | listserv@nic.surfnet.nl met daarin de boodschap: GET NEDER-L INFO | | Abonnement nemen op Neder-L: stuur mail naar listserv@nic.surfnet.nl | | met als boodschap: SUB NEDER-L uw-voornaam/voorletters uw-achternaam | | Neder-L op het web/WWW: Neder-L-nummers zijn vanaf januari 1997 in | | web-formaat te lezen via: http://baserv.uci.kun.nl/~salemans/ | | Nadere informatie over Neder-L in web-formaat: zie artikel 9706.01 | | Er is ook een WWW-archief met alle e-mailversies van Neder-L sinds | | juni 1992, dat ook op trefwoord doorzocht kan worden; de URL van dit | | listserv-archief: http://listserv.surfnet.nl/archives/neder-l.html | | Neder-L wordt ook verspreid via de Internet-newsgroup bit.lang.neder-l | | Oude Neder-L-bulletins opvragen: stuur mail naar listserv@nic.surfnet.nl| | met daarin een boodschap als: GET NEDER-L LOG9206 | | (resultaat: logboek met Neder-L-artikelen van juni '92 wordt gestuurd)| | Of maak gebruik van het listserv-archief (zie enkele regels hierboven)| | Bijdrage voor Neder-L opsturen: stuur mail naar neder-l@nic.surfnet.nl | | Contact met redactie: stuur mail naar Salemans@baserv.uci.kun.nl, naar | | Willem.Kuiper@hum.uva.nl, naar Piet.Verkruijsse@hum.uva.nl (voor de | | evenementenagenda), naar Oostendorp@rullet.leidenuniv.nl (voor | | neerlandistiek op het Web), of naar P.A.Coppen@let.kun.nl | *-------------------------------------------------------------------------**-Einde-------------------- Neder-L, no. 9808.b --------------------------*
Laat een reactie achter