Uitbreiding Topstukkenlijst met werken uit Consciencebibliotheek en Museum Plantin-Moretus

Op advies van de Topstukkenraad heeft minister van Cultuur Joke Schauvliege besloten om de Topstukkenlijst uit te breiden met twee verzamelingen en vijftien invidivuele stukken. Daaronder zijn ook twee stukken uit de Antwerpse Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience en het Museum Plantin-Moretus.

Het Walvisboek van Adriaen Coenen (1585)
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Antwerpen

Het Walvisboek van Adriaen Coenen is niet alleen in Vlaanderen maar zelfs wereldwijd vrijwel een unicum. Slechts twee andere handschriften van Coenen zijn bekend. Het werk heeft ook een schakelfunctie: het documenteert de overgang van de renaissancebiologie (grotendeels gebaseerd op klassieke auteurs) naar de barokke wetenschap, beoefend door liefhebbers die vooral op hun eigen waarneming voortgaan. Coenen combineert daarbij eigen waarnemingen met straffe zeemansverhalen, die hij kritisch evalueert. Die waarnemingen hebben een wetenschappelijke ijkwaarde: ze schetsen een beeld van het ecosysteem in de Noordzee aan het einde van de zestiende eeuw, toen er nog regelmatig scholen walvissen voorbijtrokken.

De aandoenlijke, soms naïeve maar steeds gedetailleerde stijl geeft het werk ook een artistieke waarde. Aan elk detail werd bijzondere aandacht besteed, zelfs de tekstblokken werden zorgvuldig ingekaderd.

Dat eerste boock van menich derleij walvischen ende ander selseme groote wonderlijke visschen werd door de Consciencebibliotheek gedigitaliseerd en kan online worden doorbladerd.

De kaart van Vlaanderen van Gerard Mercator (1540)
Museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet, Antwerpen

Mercators kaart van Vlaanderen van 1540 heeft een grote historische betekenis. Door haar hoge cartografische kwaliteit en merkwaardige nauwkeurigheid is ze bovendien een onmisbare bron voor de topografische kennis van Vlaanderen van het midden van de 16de eeuw. Ook op artistiek vlak hadden Mercators kaarten een grote invloed. Zijn bekwaamheid in kalligrafie, waarover hij eveneens een theoretisch traktaat publiceerde, spreekt immers ook uit de bijzondere mooie uitvoering van de tekstpartijen.

Vlaenderen. Exactissima Flandriae descriptio van Mercator is een uniek exemplaar op wereldvlak. Het is tevens de enige van Mercators wereldberoemde wandkaarten die in Vlaanderen bewaard is.