Door Lucas Seuren

Het presidentschap van Donald Trump is nog maar net begonnen, maar nu al is duidelijk dat de relatie tussen zijn bestuur en de pers niet beter zal zijn dan toen hij nog kandidaat was. Sean Spicer, de perschef van de kersverse president, haalde al op zijn eerste werkdag hard uit naar de pers vanwege de manier waarop ze verslag hadden gedaan van Trumps beëdiging. Er zou nog nooit zo veel publiek bij een inauguratie zijn geweest, en de media zouden dat hebben geprobeerd te verhullen met fototrucs en onjuiste rapportages. De kwestie zelf lijkt niet heel interessant, maar om de reactie van de media te begrijpen moest ik mijn vocabulaire flink uitbreiden.

Op zondag interviewde Chuck Todd voor het programma Meet the Press een van Trumps belangrijkste adviseurs: Kellyanne Conway. Daarin stelde hij de persconferentie van Spicer aan de orde. Maar op geen enkel moment beschuldigde hij Spicer van liegen: in plaats daarvan vroeg hij waarom Speicer zich had verlaten tot falsehoods, ‘onwaarheden’. Dit is ongetwijfeld een bewuste keuze geweest, anders dan een leugen hoeft een onwaarheid niet intentioneel te zijn. Met andere woorden, door zijn vraag zo te framen beschuldigt Todd de perschef niet van bedrog, hooguit van inaccurate berichtgeving.

En Todd was zeker niet de enige die voorzichtig was in zijn woordkeuze: CNN sprak over misstatements of fact, ‘feitelijk incorrecte uitspraken’; en FOX News had het over incorrectly cited statistics, verkeerd geciteerde statistieken. Hoewel ook hier natuurlijk het effect hetzelfde is, de perschef vertelde niet de waarheid, beschuldigen CNN en FOX Spicer dus eveneens niet van leugens of bedrog. FOX lijkt het zelfs te framen als een simpel foutje wat natuurlijk iedereen had kunnen overkomen.

Wat is liegen

De vraag is waarom de media zoveel moeite lijken te doen om Spicer niet te beschuldigen van liegen, zeker aangezien menig columnist daar geen enkel probleem mee had. Een argument kan zijn dat je niet kunt liegen over informatie die niet van jou is. Dat klinkt wat abstract, maar het betekent simpel gezegd dat je alleen kunt liegen over iets waar de hoorder geen kennis van heeft. Een kind kan liegen als papa of mama vraagt of het zijn tanden heeft gepoetst. Maar in dit geval bestrijden twee organisaties elkaars weergave van de feiten; beide hebben dezelfde data, maar verwoorden dat op een andere manier.

Een andere reden kan zijn dat de media simpelweg wat voorzichtig zijn geworden in hoe ze omgaan met Trump en zijn bestuur. Al tijdens de campagne werd regelmatig duidelijk dat de waarheid niet van belang is voor Trump, maar nu hij president is moet je hem toch wel enigszins te vriend houden. Op 11 januari weigerde Trump een vraag van een CNN-verslaggever en stelde dat zijn CNN fake news was – nog zo’n mooi neologisme –, en afgelopen weekend was niemand van Trumps bestuur bereid om mee te werken aan het programma State of the Union. Media kunnen hun werk niet doen als ze geen vragen kunnen stellen aan politici, en dus moeten ze voorzichtig zijn in hoe ze de onzin van Spicer verslaan. Voor je het weet sta je op een zwarte lijst.

Duckrabbit

Het is natuurlijk ook lastig voor journalisten als feiten niet langer relevant zijn voor de discussie. Conways reactie in Meet the Press illustreerde dat perfect: ze stelde dat Spicer helemaal geen valse informatie had verschaft, maar gewoon alternatieve feiten had gepresenteerd. Hij had kortom de waarheid verteld, maar gewoon een andere waarheid dan de media wilde rapporteren. Het is een beetje zoals Wittgenstein het bekende duckrabbit omschreef. Je kunt het publiek tijdens de inauguratie van Trump zien als groter dan dat bij de inauguraties van Obama of als kleiner, en zodra je het op een van beide manieren ziet verandert niet alleen je observatie, maar ook de echte wereld. Met andere woorden, voor Trump is alles ambigu, en de feiten zijn simpelweg hoe je de wereld wilt zien. In zo’n wereld is het natuurlijk onmogelijk om te liegen of onwaarheden te verspreiden.