Door Anne de Paepe, rector Universiteit Gent en Yves T’Sjoen (Vakgroep Letterkunde – Afdeling Nederlands)

Onderstaande tekst werd vrijdag uitgesproken tijdens de slotbijeenkomst van de Taalunie Zomerschool Nederlands voor buitenlandse studenten in Gent.

Geachte dames en heren,
beste studenten van de Taalunie Zomercursus Nederlands,

Sta ons toe ter gelegenheid van de slotmanifestatie van de 62^e Taalunie Zomercursus Nederlands een huizenhoog cliché te formuleren. Omdat het een cliché is, bevat het ontegensprekelijk een grond van waarheid. Anderstaligen die ervoor kiezen in het buitenland een taal te leren, de literatuur van die taal te ontdekken en zich onder meer te verdiepen in de woordenschat en de grammatica, zijn de beste ambassadeurs van die taal. Het selecte gezelschap van 120 studenten, hier in feeststemming verzameld en de voorbije twee weken enthousiaste en bijzonder betrokken zomercursisten aan de Universiteit Gent, is niet minder dan een staalkaart van die vele ambassadeurs voor het Nederlands.

Jullie zijn niet alleen. Volgens cijfers van de Taalunie volgen in totaal 15.000 studenten buiten het Nederlandse taalgebied Nederlands als een hoofd- of als bijvak. Naar verluidt bieden zo’n honderdzeventig universiteiten wereldwijd in hun talenopleiding Nederlands aan. Er zijn kortom méér studenten Nederlands buiten het moedertaalgebied dan in de Lage Landen en de overzeese gebieden, Suriname en de Antillen, samen. De internationale aandacht voor een taal die in de Lage Landen, Nederland en België, 24 miljoen moedertaalsprekers heeft en in een Europese context als middelgrote taal geldt, zorgt ervoor dat studenten uit Rusland en de Verenigde Staten, Korea en Indonesië, Spanje en Italië en zoveel meer landen elkaar kunnen ontmoeten in het Nederlands. In de rubriek ‘Nederlands in de wereld’ op het Taalunieversum, met recente feiten en cijfers over het Nederlands, is te lezen dat de taal die ons hier samenbrengt in een Europese context wat moedertaalsprekers betreft op de achtste plaats staat, net onder Roemeens en bijvoorbeeld boven Zweeds.

En ook dit is een open deur: het paspoort dat we dragen is de taal waarin wij ons als individu uitdrukken. In taal krijgt onze persoonlijkheid gestalte, wordt ze gearticuleerd. Wanneer we een taal met elkaar delen, leidt het tot transnationale ontmoetingen die zonder die vaardigheid, kennis en kunde anders veel moeizamer zouden verlopen. De belangstelling voor het Nederlands is een overeenkomst die wij gemeenschappelijk hebben.

Het parcours dat iedereen aflegde is bekend. De departementen waar jullie aan de respectieve thuisuniversiteiten Nederlands studeren hebben op basis van taalvaardigheid, schrijf- en spreekvaardigheid, een eerste selectie gemaakt. Vervolgens is voor ieder van jullie door de eigen docenten Nederlands een intensief voorbereidingstraject uitgestippeld. Dat traject leidde twee weken geleden naar de Universiteit Gent. Het is onmiskenbaar de verdienste van de buitenlandse docenten Nederlands, allen enthousiaste lesgevers, dat de weg naar Gent is geplaveid. Sinds twee weken heeft het docententeam van het Universitair Centrum voor Talenonderwijs de begeleiding overgenomen van de gewaardeerde buitenlandse lesgevers. Naast de didactisch onderbouwde trajectworkshops kregen jullie in de eerste week van het verblijf trajectspecifieke gastcolleges en lezingen aangeboden, culturele excursies, gesprekken met schrijvers en andere personen in het werkveld. De tweede week stond in het teken van de stage. Dankzij de inzet van de Taalunie en van het UCT zijn ook dit jaar weer interessante stageplaatsen aangeboden. Elke student liep stage, bij culturele instituten, op krantenredacties, en bijvoorbeeld in de Haven van Gent. Met vereende krachten zijn de organisatoren er ook deze keer weer in geslaagd een geschakeerd spectrum van stages aan te bieden, gericht op de vier trajecten die in deze zomercursus centraal stonden: respectievelijk media en politiek, literatuur en cultuur, zakelijk en literair vertalen en taalkunde en didactiek. Het is dan ook gepast de betrokken instanties, ondernemende collega’s en stageverantwoordelijken, van harte te danken voor hun ongelooflijke inzet.

De posterpresentatie geeft een beeld van de wijze waarop de stages zijn verlopen en laten zien in hoeverre buitenlandse studenten Nederlands een toegevoegde waarde hebben voor de werking van de diverse professionele stageplekken. De kijk van anderstaligen is verrijkend. Niet alleen voor de stageverantwoordelijken, ook en vooral voor de neerlandistiek en zelfs in het algemeen voor het culturele leven in de Lage Landen. Met jullie zienswijze worden ingesleten beelden van moedertaalsprekers aangevuld, in perspectief geplaatst, genuanceerd. Voor de literatuur bijvoorbeeld is dat evident. De canon van de Nederlandstalige literatuur in het buitenland is per definitie een andere dan in het taalgebied van productie en eerste kritische receptie. Literaire teksten die in het Nederlands worden geproduceerd, circuleren en functioneren verschillend in andere taal- en cultuurgebieden. Dat is onder meer omdat studenten met Nederlands als vreemde taal de literatuur uit onze regio anders lezen, vanuit hun culturele achtergrond, met kennis van de eigen nationale literatuur. Nederlandse literatuur wordt door anderstaligen met een dubbele blik gelezen, zoals ook wordt betoogd in het afsluitende boek Ongeziene blikken van de nieuwe grote literatuurgeschiedenis: met kennis van de eigen taal en literatuur én met belangstelling voor het Nederlands. Het is precies deze afwijkende en vooral complementaire visie die onze cultureel gemarkeerde beelden van een literatuur en een cultuur aanvult.

De Universiteit Gent, dit jaar precies tweehonderd jaar en dus in feeststemming, beschouwt het als een privilege de Taalunie Zomercursus Nederlands ieder jaar opnieuw te kunnen organiseren. De aanwezigheid van zo veel leergierige studenten Nederlands in het buitenland voegt een dimensie toe aan de opleiding neerlandistiek die aan onze universiteit al ruim anderhalve eeuw op de kaart staat. Daarenboven sluiten de benaderingen en kritische visie van buitenlandse en anderstalige studenten aan bij een speerpunt in het (internationaliserings)beleid van de universiteit. Jullie belichamen het polyperspectivisme en de transculturaliteit waarop de universiteit zozeer prat gaat. Het was kortom een genoegen jullie hier in Gent twee weken te gast te hebben. Met de hoop dat naast de warme herinneringen aan vele ontmoetingen in het Nederlands ook de universiteit en de stad hebben kunnen bekoren. Nu wacht iedereen weer de prettige taak van ambassadeur. Want ook volgend jaar plannen we samen met de Taalunie en het UCT, met steun van de vakgroep Taalkunde en Letterkunde en de Gentse neerlandistiek, de zomercursus. Andere studenten zijn dan te gast, mogelijk ook weer uit Hongarije en Frankrijk, Polen en Oekraïne, Duitsland en Argentinië, Bulgarije en Servië en zo veel landen waar het Nederlands in het academisch curriculum wordt aangeboden en een vruchtbare bodem vindt om tot bloei te komen.

Geachte studenten, jullie kunnen nu na twee intensieve weken feestvieren, later evalueren en vooral ook jonge medestudenten met een gedeeld taalplezier verder enthousiasmeren. Van kritische kanttekeningen steken wij veel op voor de organisatie van volgende edities van de zomercursus. Daarvoor dient nu eenmaal de evaluatie. Waardering ten aanzien van het docententeam stimuleert de organisatoren om indien mogelijk nog méér energie te investeren in het programma van de zomercursus. Namens de Universiteit Gent en de academische gemeenschap drukken wij van ganser harte onze dankbaarheid uit voor zoveel aandacht voor een taal, voor onze taal. Het was een genoegen de zomercursisten als gast te mogen ontvangen. Draag nu verder, elk op zijn of haar manier, de belangstelling en de liefde voor het Nederlands uit. Ambassadeurs voor onze moedertaal, dat zijn jullie. Het is iets om trots op te zijn: dat zo veel jongeren wereldwijd het Nederlands koesteren, aandacht schenken en met elkaar delen. We denken hiermee in naam te mogen spreken van alle moedertaalsprekers Nederlands en in het bijzonder de universitaire gemeenschap van Gent.