Door Felix van de Laar

Hoe weet Stichting Lezen & Schrijven (Trouw, 4 september) dat er 2,5 miljoen laaggeletterden in Nederland zijn – nog even buiten de analfabeten gerekend en de mensen met dyslexie? In ieder geval niet uit het onderzoek dat de stichting vandaag presenteert, want dat onderzoek gaat zelf al, zonder bronverwijzing, uit van dat enorme getal, dat ruwweg neerkomt op 20%, of één op de vijf Nederlanders van boven de 15 jaar. Hallo!? Val ik onder de definitie van laaggeletterdheid omdat ik moeite heb met het invullen van een formulier? Wil mijn buurman dan een bijdrage betalen om te zorgen dat ik op cursus kan om formulieren te leren invullen? Al jaren wordt met deze ongelofelijke aantallen laaggeletterden geschermd, een aantal jaren geleden waren het er nog maar 1,6 miljoen; maar kennelijk moet de lobby nóg meer cursussen geven en wil ze nóg meer geld voor haar werk hebben.

Wie het onderzoeksrapport leest waar de stichting haar publiciteit op baseert, valt van zijn stoel van verbazing over de knulligheid van het onderzoek (op een multiple choice-vraag wat laaggeletterdheid is kun je kiezen: “dat mensen in de lage landen geletterd zijn” – wie verzint dit??) en het verbijsterende tekort aan taalvaardigheid van de rapporteurs. Al op blz 3 lezen we: “Zij willen laaggeletterden helpen met het vinden, wijzen of deelnemen aan een cursus.” Op blz 19 heeft men laten staan: “Degenen die laaggeletterdheid een (zeer) belangrijk probleem vinden, geven met name aan dat de samenleving veel geld kost, iedereen mee moet kunnen doen in de samenleving, iedereen dezelfde kansen moet krijgen, iedereen zichzelf moet kunnen redden en het probleem moet worden aangepakt omdat het kan resulteren in een isolement of werkloosheid.” En vele kreupele zinnen daartussen en dat in opdracht van een stichting die beweert het lezen en schrijven op een hoger plan te willen brengen.

Onderzoekstechnisch is opmerkelijk dat de steekproef onder ruim 1000 respondenten, representatief is voor de Nederlandse bevolking, terwijl die on-line is afgenomen, dus onder mensen die digitaal redelijk vaardig zijn. 2% van hen denkt zelf laaggeletterd te zijn; waar zijn die andere 18% gebleven? Kun je echt laaggeletterd zijn zonder het zelf te weten (en achter de computer een hele vragenlijst in te zitten vullen)??? En kan een onderzoeker überhaupt vragen naar mijn houding en gedrag tegenover laaggeletterden als ik er zelf (20% kans!) één ben? Hoe kan ik bereid zijn om mijzelf te helpen met het vinden van een cursus? Het rapport goochelt met percentages van getallen onder de twintig: het wekt misschien indruk op gemiddelde krantenlezers, maar bij mij vooral argwaan.

Maar er is één lichtpunt. Volgens de stichting en het rapport lijken er in Nederland geen analfabeten meer te wonen. Ze zijn opgelost, buiten de definitie gevallen, geen doelgroep meer. Hiep hoi. Als de geletterdheidsdijken doorbreken staan veel mensen tot hun knieën in het water maar niemand verdrinkt meer.