Door Guusje Jol

De bijna dagelijkse verslaggeving rondom het proces van Willem Holleeder herinnerde me aan de commotie rondom zijn verschijning in College Tour in oktober 2012. Diverse personen vonden dat hij geen podium moest krijgen, maar het programma ging toch door.

Ik had tot dusver niet gekeken naar de aflevering, maar inmiddels was ik toch wel nieuwsgierig moet ik bekennen. Hoe dan ook, ik had het filmpje opgezocht en begon te kijken…

En ik bleef hangen bij het volgende stukje interactie:

Mogen we vanavond u alles vragen

1   Huys:        meneer Holleeder,

2                welkom.

3                Willem Holleeder;

4                wij hebben elkaar twee keer ontmoet,

5   Holleeder:   klopt.

6   Huys:        op uw advocatenkantoo:r van [Stijn Franken.

7   Holleeder:                               [((knikt))

8   Huys:        zit u-is uw advocaat.

9   Holleeder:   ja.

10  Huys:        en we hebben een aantal afspraken gemaakt

11               voor deze uitzending=

12               =eh de eerste afspraak is;

13               we betalen nooit (.) een gast van College Tour

14               voor deelname aan de uitzending.

15  Holleeder:   daar heb ik ook niet om gevraagd

16               en da’ klopt.

17  Huys:        u heeft er niet om gevraagd,

18               [en d’r wordt niets betaald,

19               [((g l i  m l  a  c  h  t)) 

20                 [dat wilde ik even] zeker stellen hier.

21                 [((glimlacht))    ]

22               ∙hhh de andere eis,

23               die we altijd stellen,

24               aan onze gasten

25               is dat alle ↑vragen,

26               (..)

27               van de studenten;

28               en van mij,           

29               (..)

30               aan u

31               of andere gasten

32               gesteld kunnen worden;=

33               =mogen we vanavond (.)

34               u (.) alles vragen over alle onderwerpen.

35  Holleeder:   ja hoor.

36  Huys:        dat kan;

37  Holleeder:   dat kan.

38  Huys:        laten we eerst even kijken naar de enorme opwinding

39               in de media

40               de afgelopen week

41               sinds we bekend hebben gemaakt dat u onze gast bent. 

(https://www.npo.nl/college-tour/12-10-2012/NPS_1211762 )

Het stukje maakt een nogal formele indruk. Ik heb even gekeken naar een aantal andere openingen van College Tour en bij geen van de andere interviews komt zo’n sequentie voor. Maar eigenlijk dacht ik dat al. Hoe komt dat?

Bekendheid met het genre

Om te beginnen zijn televisie-interviews een bekend genre. En dat soort interviews begint meestal met een vraag die refereert aan de actualiteit of de reden waarom deze gast juist nu wordt geïnterviewd, of met een prikkelende vraag.

Zie  bijvoorbeeld het interview in DWDD met Dolf Jansen over Oxfam Novib: ‘Dolf, wat dacht jij toen [het nieuws over de seksfeesten in Haiti] naar buiten kwam?’.  Deze vraag refereert aan de actualiteit en maakt de aanwezigheid van Dolf Jansen relevant (in zijn hoedanigheid van ambassadeur van Oxfam-Novib hoewel dat nog niet expliciet is gemaakt). En de vraag is ook prikkelend in de zin dat er net gemeld is dat allerlei mensen hun donateurschap of ambassadeurschap hebben opgezegd. De vraag kán dan ook gehoord worden als: ‘waarom ben jij nog steeds ambassadeur van Oxfam Novib’?

Maar zo’n vraag ontbreekt in het gesprek met Holleeder. Of wordt in elk geval flink uitgesteld. En ontbrekende elementen in een gesprek kunnen nadrukkelijk iets doen (zie ook Ted Talk Liz Stokoe, 4 min 20 sec- 7 min 47).

Oud nieuws

In plaats van de gebruikelijke journalistieke opening stellen Huys en Holleeder gezamenlijk vast dat ze elkaar eerder hebben ontmoet en dat er afspraken zijn gemaakt op het kantoor van Stijn Franken, de toenmalige advocaat van Willem Holleeder  (regels 4-11) en dat er afspraken zijn gemaakt (regel 10-11). Deze formulering suggereert dat Holleeder bij deze ontmoeting aanwezig was en dus ook op de hoogte is van deze afspraken.

Nu is er een algemene gespreksregel ‘vertel mensen niet waarvan je denkt/weet dat ze het al weten’. Met andere woorden: vertel geen oud nieuws. U kent die situatie vast wel dat u een verhaal wil vertellen dat één van de aanwezigen (X) al kent, maar een andere aanwezigen nog niet. De kans is groot dat u dan iets zegt als: ‘Ja, X kent het verhaal al, maar de rest nog niet.’ U verantwoordt dan dat u een verhaal dat overbodig is voor X tóch vertelt. En laat zo zien dat er tegenover X iets te verantwoorden valt.

Huys overtreedt die regel. En nog wel op een prominente plek in het programma, waar normaal gesproken de journalistieke relevantie van het interview zou worden vastgesteld.

Voor de camera

Gelukkig voor de analist geeft Huys ook een soort verantwoording: ‘dat wilde ik even zeker stellen hier.’ Hij verantwoordt daarmee het herhalen van de afspraak, al legt hij niet zo de nadruk op het herhalende karakter. Wat hij wél doet, is de fysieke context benadrukken met ‘hier’. Huys verwijst zo naar de directe omgeving waarin ze zich op dat moment bevinden, namelijk een collegezaal met publiek en camera’s. Bovendien gebruikt Huys ‘zeker stellen’; ofwel: zorgen dat er geen twijfel over kan bestaan.

Huys maakt zo de camera’s en het publiek, zowel in de zaal als de kijker thuis, relevant. Elke kijker is nu, gewild of ongewild, getuige gemaakt van de bereikte overeenstemming dat College Tour geen sponsor is van Willem Holleeder. En hiermee is op dit punt in elk geval de integriteit van het programma voor de camera vastgesteld.

Aan welke vragen denkt Huys?

Ook het stukje van regel 22-37 waarin Huys en Holleeder formeel vaststellen dat alle vragen gesteld mogen worden is interessant. Huys verpakt het als iets wat niet alleen voor Holleeder geldt, maar voor alle gasten van College Tour. (Zie ook ‘nooit’ in regel 13.)

Maar het is wel raar dat dat officieel wordt vastgesteld. Vaak stellen (de meeste) journalisten de meest kritische en intieme vragen zonder daar vooraf groen licht voor te vragen. Die nadruk op ‘alles vragen’ en dan ook nog eens ‘over alle onderwerpen’ roept de vraag op: ‘over welke onderwerpen denkt Huys dat hij geen vragen kan stellen?’.

Een mogelijk antwoord is: als het juridisch relevante vragen zijn. Die mogelijkheid wordt onder andere het gesprek binnengehaald doordat Huys de advocaat aanhaalt (regels 6 en 8). Hierbij speelt mogelijk ook een rol dat de redactie niet in de hand heeft wat de studenten vragen. Het zou voor de redactie dus een moeilijk beheersbaar risico betekenen als ze daarvoor verantwoordelijk gehouden zou worden. En waarschijnlijk zou het ook een minder interessant gesprek opleveren als Huys en de studenten zich zouden moeten inhouden.

Tegelijkertijd wordt niet gevraagd of Holleeder alle vragen zal beantwoorden. En dat wordt evenmin toegezegd.

Indekken

Al met al werkt het stukje interactie een manier om de redactie in te dekken, zowel voor critici van Holleeder’s televisieoptreden, als voor allerhande juristen. En als kijker kunnen we dat herkennen omdat wordt afgeweken van gebruikelijke openingen van interviews en van gebruikelijke gespreksnormen.

En natuurlijk kunnen we dat allemaal zien doordat het geheel tot onderdeel van het interview is gemaakt. Het had ook bij een schriftelijke afspraak kunnen blijven. De redactie moet gedacht hebben: ‘Het kan maar beter op camera staan’.