Door Lucas Seuren
Taalblunders van politici zijn een onuitputtelijke bron van vermaak. Voormalig president George W. Bush was legendarisch met zijn vele kromme uitspraken, maar veelal waren dat vooral versprekingen. Nog leuker is als er ogenschijnlijk over is nagedacht en politici desondanks finaal de mist in gaan. Een van de kandidaten voor het leiderschap van de Britse conservatieve partij, Jeremy Hunt, maakte deze week ongetwijfeld een van de mooiste blunders uit de geschiedenis toen hij, onbedoeld, campagne begon te voeren voor gedwongen euthanasie.
Hunt heeft het al zwaar te voorduren. Hij steunde Donald Trump in zijn kritiek op de Londense burgemeester Sadiq Khan, wat veelal niet op prijs werd gesteld. Menig ander politicus koos een slimmere route en hield zich afzijdig. Maar midden in campagnetijd moet je opvallen en Hunt heeft stemmen nodig om de nieuwe premier te kunnen worden. Wellicht dat dat door zijn hoofd ging toen zijn campagneteam op Twitter de volgende post plaatste:
Nu is Engels niet mijn moedertaal, maar ik kan niet anders dan deze stelling ook lezen als een oproep dat alle oudere mensen dood moeten. Dat mag dan weliswaar met waardigheid en respect, maar dood moeten ze. En ik ben, getuige de reacties op Twitter en in de nieuwsmedia, zeker niet de enige die deze stelling zo leest.
Ambigu
Waar is het misgegaan? Iedereen snapt dat Hunt niet daadwerkelijk van plan is om iedereen van pensioengerechtigde leeftijd het graf in te jagen. Anders dan de nazi’s in The Man in the High Castle ziet Hunt de waarde in van een menselijk leven, ook als mensen met pensioen zijn en een AOW ontvangen van de overheid. Hunt wilde simpelweg zeggen dat als mensen sterven, de staat zorg moet dragen dat dat een waardige dood is, en iemand niet jarenlang in zijn of haar eigen ontlasting in een instituut moet doorbrengen—om het een beetje extreem te formuleren.
Een van de problemen is dat should direct voor die staat. We lezen lineair, van links naar rechts, woord voor woord, en dus is het eerste wat we lezen Every older person should die. Pas daarna komt de bepaling die terugslaat op hoe die mensen dan moeten sterven. Maar dan is het al te laat. We kunnen nu niet anders dan lachen om het feit dat Hunt stelt dat alle oudere mensen dood moeten.
Structureel ziet dat probleem er als volgt uit. Je kunt denken dat should en die bij elkaar horen, of dat die en with dignity and respect bij elkaar horen:
- [Every person [should die] [with dignity and respect.]]
- [Every person [should [die with dignity and respect.]]]
Maar zelfs als ik weet dat die tweede zin de zin is die bedoeld wordt, dan nog is het moeilijk om niet te denken dat Hunt iedereen dood wil. Dat zit hem in dat werkwoord should; dat heeft nu eenmaal de deontisch modale betekenis van moeten: het is een soortement verplichting die wordt opgelegd. Net zoals bijvoorbeeld criminelen na hun veroordeling een straf moeten ondergaan. Er gaat dwang van uit.
Communicatie
Ik snap niet hoe een team van communicatie- en mediaexperts dit over het hoofd kunnen zien. Mogelijk is het zoals het konijn-eend-illusie die door Ludwig Wittengenstein beroemd gemaakt werd: als je een lezing gezien hebt, kost het moeite om de andere te zien. Kortom, als het campagneteam eerst de correcte lezing heeft gezien, en niet op de hoogste is van het bestaan van de foute lezing, dan gaan ze hem ook niet zien. Je herkent ambiguïteit soms pas, als iemand je erop wijst. En als je ambiguïteit eenmaal gezien hebt, kun je onmogelijk terug naar de situatie waarin maar één lezing mogelijk is.
Wat was de oplossing? Wellicht had het team beter kunnen gaan voor een stelling als ‘Every death should be dignified,’ of ‘Everyone is entitled to a dignified and respectful death.’ Al blijft het natuurlijk vreemd om te praten over de dood op die manier, maar in ieder geval wensen we de mensen nu niet langer dood.
Laat een reactie achter