Door Esther Bouma
De Duitse Volkshochschulen (900 totaal) bestaan dit jaar 100 jaar en dat wordt natuurlijk op veel plaatsen gevierd. Omdat op veel van deze Volkshochschulen Nederlands wordt aangeboden, zijn ze een belangrijke multiplicatorfactor van het Nederlands in Duitsland en is het daarom de moeite waard dit jubileum onder de aandacht te brengen.
In de Duitse grondwet is de zogenaamde Bildungsauftrag door de staat verankerd. Niet toevallig dus dat Prof. Dr. Dr. Andreas Voßkuhle, de president van het Bundesverfassungsgericht, één van de sprekers was op de jubileumsbijeenkomst op 13 februari j.l. in Frankfurt en in zijn toespraak de woorden sprak:
Eine komplexer werdende Welt braucht aufgeklärte Bürger. Aufgeklärte Bürger sind neugierig. Das ist das Staatsbürgerideal des Grundgesetzes. Dieser selbstbestimmte, zur kritischen Reflektion fähige, neugierige Bürger des Grundgesetzes steht der modernen Welt nicht hilflos gegenüber. Wenn wir heute 100 Jahre Volkshochschule feiern, ehren wir genau diesen Geist. Die Idee der Volkshochschule steht für eine Einrichtung, die Neugier stillen will, und für die Bildung nicht mit dem Schulabschluss beendet ist. Mit anderen Worten, ein Ort des Dialogs und der Offenheit für Neues – auch für ältere Generationen.
Berlijn telt twaalf van deze Bildungseinrichtungen en elke VHS heeft een geheel eigen programma. Om een indruk van de aanmeldingsaantallen te krijgen: In Berlijn melden zich jaarlijks ca. 300.000 cursisten aan op een VHS voor een talencursus en is de VHS daarmeein Berlijn ook de grootste aanbieder van talencursussen.
Op de VHS waar ik werk (Berlin Tempelhof-Schöneberg) wordt binnen het talenaanbod een bijzonder succesvol lopend NVT-programma geboden met ca. 70 cursussen (A1-C1) per trimester.
De Volkshochschulen worden ruimschoots gesubsidieerd door de locale overheden waardoor de cursusgelden laag zijn en er een breed publiek naartoe komt.
Bildung für Alle op een VHS betekent in de praktijk dat er keuze bestaat uit een zeer divers en hoogstaand cursusaanbod, men zich kan aanmelden zonder toelatingseisen of bureaucratische hindernissen en in kleine groepen samen met mensen van alle leeftijden leert (met wie men anders in het dagelijkse leven misschien niet zo snel in contact zou komen). Voor docenten betekent het dat cursisten met een intrinsieke motivatie komen. Dat verbindt.
De slogan van het 100- jarig bestaan is: „Zusammenleben und Zusammenhalt“.
Op vrijdag j.l. werd er op mijn Berlijnse VHS ook feest gevierd en als Fest der Vielfalt aangekondigd.
Omdat ik zelf een minicursus Nederlands gaf met deelnemers uit o.a. Colombia, Chili, Spanje, Duitsland en Polen, werd snel duidelijk hoe internationaal het bezoekerspubliek was. De talendocenten op de VHS zijn bovendien vrijwel allemaal native speakers uit de desbetreffende landen en brengen naast hun talenschat een enorm potentieel aan (inter)culturele kennis mee.
Inclusie is een ander belangrijk maatschappelijk thema op de Volkshochschulen en dat is in het cursusaanbod te zien. Er worden op mijn VHS bijvoorbeeld alfabetiseringscursussen aangeboden voor mensen die primair of secundair analfabeet zijn, er is een gebarentaalkoor dat wekelijks bijeen komt en zo zijn er bijv. theatergroepen voor mensen met een geestelijke of fysieke beperking. Bunte Vielfalt was het motto.
Afgelopen vrijdag kwam er dus met de honderden gasten een zeer divers en bont gezelschap bij elkaar, traden de verschillende theatergroepen op, het gebarentaalkoor, werden er Franse en Duitse chansons gezongen, korte talencursussen gegeven, gaven alphoornblazers een concert, kon men de tango dansen of luidkeels meezingen met Berlijnse smartlappen om tot slot door een band tot „balkandansen“ verleid te worden en mee te zwieren met volslagen onbekenden. Inclusie op wel zeer geslaagde wijze in de praktijk gebracht.
Zelf bezocht ik tevens de Noorse en Spaanse collega´s in hun cursussen, kon zelfs na afloop een Noors kinderliedje zingen en speelde een potje Kahoot geheel in het Spaans, een collega Duits bleek een geweldige zangstem te hebben en een andere collega leidde een dansgroep tot grote choreografische kunsten.
Dit alles onder de dagelijkse bezielende leiding van een Zwitser die de directeur is.
Kortom: Door een cultuuraanbod dat verbindt, werden alle Menschen Brüder. Het openbare geld dat men hierin investeert, is het dubbel en dwars waard.
Op de website staat veel wetenswaardigs over de Volkshochschulen.
Wat ik zeker nog aanvullend moet vermelden, is dat de Volkshochschulen ook de cursussen Duits voor vluchtelingen (uiteraard kosteloos) aanbieden en dat dit een enorme logistieke taak is die zij sinds 2015 op zich moeten nemen. Naar Berlijn kwamen sinds 2015 tot nu toe ongeveer 67.000 vluchtelingen. De docenten die elke dag weer zulke groepen leiden en tevens met het leed en de sociale problematiek worden geconfronteerd, verdienen hoog aanzien.
Mooie beschrijving van de sfeer en de vele mogelijkheden die de VHS in bijna iedere grote stad hier te bieden heeft… hier moet dan nog wel bij bedacht worden dat de meeste Volkhochschulen heel veel te danken hebben aan bevlogen docenten, die hun werk voor een habbekrats verrichten …veelal in de avonduren en de weekends. Maar wat dondert het..we hebben hier een toneelclub die jarenlang ieder jaar een nieuw Nederlandstalig toneelstuk op de planken bracht, uiteraard zelf geschreven… een beetje geinspireerd door de Sigmundstripjes van Peter de Wit die zo leuk waren dat we ze gingen na-spelen…
Ja, de betaling is een punt! Ik zou ook graag zien dat de zgn. “Bildungsauftrag” betere contracten dan nu voor docenten includeert want er is een te grote kloof tussen de betaling van docenten op reguliere scholen enerzijds (veelal ambtenaren met alle privileges die daarbij horen) en volkshochschulen anderzijds waarin zich ook de maatschappelijke waardering uitdrukt en die verdient zoveel beter! Dat geldt net zo goed voor docenten in universtaire talencentra die met goedkope “Lehraufträge” aan het werk worden gehouden in een onrechtvaardig systeem van tweedeling (vaste contracten versus Lehraufträge).