Door Michelle van Dijk

‘Hertalen en inkorten is de enige manier om literaire pareltjes van de vergetelheid te redden,’ stelde Marita Mathijsen vorig jaar in de Volkskrant. Ronald Giphart riep in radioprogramma De Nieuws BV schrijvers op om aan het hertalen te slaan. Als schrijver en leraar Nederlands voelde ik me geroepen: het eerste hoofdstuk van Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan had ik al eerder hertaald en plaatste ik diezelfde week nog op mijn blog.

‘Dit kan niet, Couperus is het niet meer,’ zei de één. ‘Mooi initiatief, goed gedaan,’ prees de ander. Over enkele weken verschijnt de hertaling bij Uitgeverij de Kleine Uil.

Maar toch weer even die vraag: waarom zou je Couperus hertalen?

Mijn eerste kennismaking met Couperus was waarschijnlijk het verhaal ‘De binocle’. Dit wordt nog steeds in vele schoolklassen gelezen, omdat het zo representatief is voor het naturalisme en omdat het zo’n fijn smeuïg einde heeft. De korte verhalen van Couperus hebben voldoende charme en kunnen ook zonder moderne taal aan leerlingen opgediend worden. Maar wat is het zonde als ze dan nooit zijn meesterschap in de romankunst ontdekken!

Met een goede inleiding kunnen vwo-leerlingen Couperus’ romans wel aan, in originele vorm, daar twijfel ik niet aan. Maar ik zou met een goede hertaling willen bereiken dat niet alleen vwo-leerlingen Couperus’ werk lezen; dat niet alleen leerlingen met een leeslijstverplichting het lezen.

Wat zou de schrijver er zelf van vinden? Louis Couperus zou zich drie keer omdraaien in zijn graf, dat is zeker. Hij werd al razend toen in zijn werk ‘de salon’ was veranderd in ‘het salon’, “iets, waarvan ik kippenvel krijg”, zo schreef hij aan uitgever Veen. Sterker nog, hij kon het boek niet meer zien, hij eiste naam en adres van degene die de fout op z’n geweten had: “Ik ben niet van plan het erbij te laten en wil dien vriend persoonlijk een reprimande toedienen.”

Maar ik accepteer alle reprimandes als dit betekent dat meer mensen Couperus’ werk of andere prachtliteratuur gaan herlezen. Daarom begon ik aan het hertalen van Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan. Inkorten is voor mij absoluut een brug te ver. De hertaling neemt alleen de taalbarrière weg die na verloop van tijd is ontstaan. Als leraar Nederlands zou ik deze uitgave zelf goedkeuren voor de leeslijst, omdat de leerling geen zin mist van het verhaal.

Ik hoop dat meer mensen er zo naar zullen kijken en anders op z’n minst geïnspireerd zijn om toch maar het origineel te lezen.

Dit stuk verscheen eerder op het blog van Michelle van Dijk.