Door Siemon Reker
De toespraak van premier Rutte wilde ik hóren en daarom zag ik hem pas later. Ik kon me geen voorstelling maken van het decor: was het opgenomen in ‘t Torentje, zou er een afbeelding staan van Den Uyl die zich tot ons op 1 december 1973 richtte tijdens de Oliecrisis en zou er een Nederlandse vlag staan waar de Tweede Kamer zo op gesteld is? Een vaantje op z’n minst?
Via de Rijksvoorlichtingsdienst zag ik wat ik eerder had gehoord in context: geen nationaal symbool, in plaats daarvan wat boeken en cd’s (Chopin?), een foto van Thorbecke wellicht. Handen op het papier, wat suggereert dat er wel tekst ligt voor het geval dát maar dat de minister-president zich uit het hoofd tot ons richt.
Wat ik hoorde was een Mark Rutte zonder een zweem van het Ruttiaans. Mijn blog bevat sinds september 2016 een stuk of 500 afleveringen en in minstens een kwart daarvan kwam de taal van de premier aan de orde – niet eerder hoorde ik hem spreken zoals op 16 maart 2020. Nergens was iets van de Mark Rutte te horen die ik kende van de tientallen en tientallen malen dat ik hem had gezien in Nieuwspoort of in de Tweede Kamer, er was zelfs geen woord uit een andere taal bij – we zitten in een crisis.
De speech is in essentie vast op zondag geschreven. “Laat ons daaraan vasthouden” klonk net als wat Wopke Hoekstra bij Buitenhof formuleerde als “we moeten ons op de experts verlaten”. Daarna stel ik me voor is er aan geschaafd om de tekst bekkender te maken door een of ander bureau. Met dank aan de Rijksvoorlichtingsdienst is het direct zichtbaar, wat zij publiceerden was de autocue.
Het is zó gepresenteerd dat we niet een verzameling zinnen zien maar één grote hoeveelheid alinea’s.
Door de lay-out weet degene die voorleest direct: “hier staat een punt; stoppen, afhankelijk van wat er volgt beetje meer of beetje minder” en er ontstaat als het ware een natuurlijke pauze die ons bij een volgende zin brengt of plotseling bij een aanvulling die eigenlijk nog wel eventjes moest volgen. Zo krijgt een schriftelijke tekst een spreektaliger en mondeling karakter. Dat is het duidelijkst te zien aan de beknopte constructies die hier en daar zichtbaar worden:
- Het coronavirus houdt ons land in de greep. Ons, én de rest van de wereld.
- Je vraagt je af: gebeurt dit echt? Want de maatregelen die hier en elders worden getroffen zijn ongekend voor landen in vredestijd.
- We zitten allemaal met vragen. Wat kan ik doen om mezelf en de mensen om me heen te beschermen?
- Aan deskundigen als Jaap van Dissel en zijn collega’s binnen en buiten het RIVM. Virologen, intensive care artsen en andere specialisten.
Er is geknipt zodat opsommingen soms niet doorlopen, waardoor we aan improvisatie kunnen denken. Er is geknipt, zodat zinnen soms beginnen met een voegwoord (want, en) die gewoonlijk juist niet voorop staan maar een tweede deel van een zin vormen. Er is vooral in de eerste helft van de toespraak geschrapt, zodat we allerlei incomplete zinnen zien zónder een persoonsvorm terwijl ze eigenlijk het vervolg zijn van wat er voor de vorige punt staat:
- Ons, én de rest van de wereld.
- Aan deskundigen als Jaap van Dissel en zijn collega’s binnen en buiten het RIVM.
- Virologen, intensive care artsen en andere specialisten.
- Stappen die onvermijdelijk op ons af komen.
- Net als vroeger met de mazelen.
Alle bijzonderheden die we van de spontane spraak van Mark Rutte kenden zijn hier afwezig. Geen grapje, geen Engels, geen terminologie voor de protestanten, zelfs nauwelijks een voorbeeld van het Binnenhofs (waarvoor ik graag verwijs naar Dat gezegd hebbend…) En het woord nuwe sprak de premier dankzij de teleprompter zelfs bijna uit als nieuwe.
Hoe familiair hij de vorige week in de Tweede Kamer ook acteerde: dit was een Mark Rutte die we nog niet kenden, boven de partijen. Boven Den Haag.
Dit stuk verscheen eerder op het blog van Siemon Reker.
‘(…) een foto van Thorbecke wellicht.’
https://www.google.com/search?q=thorbecke&client=firefox-b-m&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwiqxrmE5aPoAhVMCewKHYdBC14Q_AUIBigB&biw=360&bih=616#imgrc=az88RV8wgMmJgM%3A
‘Hoe familiair hij de vorige week in de Tweede Kamer ook acteerde: dit was een Mark Rutte die we nog niet kenden, boven de partijen. Boven Den Haag.’
Nee, dit is vooral ”staatsmannetje spelen’, met oog op de verkiezingen. Het is ALTIJD een pose. Vergelijk Chamberlain die terugkwam uit München als het fout loopt. En Eisenhower als het goed loopt. Churchill was briljant met zijn bloed, zweet en tranen, maar heeft evengoed een paar honder duizend landgneoten de dood in gestuurd.
ja, iedereen is bang, ja iedereen is bezorgd, ja iedereen voelt de onmacht. maar zo’n onbedaarlijke, op niets gebaseerde verdachtmaking past alleen een “beste stuurman die aan wal staat”. laat je angst niet leiden door onderbuik, maar door hoop, vertrouwen, eenheid. pandemieën zijn van alle tijden met helaas talloze slachtoffers, waarover deze leider in alle eerlijkheid sprak. het is aan de (medische) experts, de overheden en aan ons allemaal hier zo goed mogelijk uit te komen. wat nou “staatsmannetje spelen”? hier sprak een verstandig, invoelzaam mens die toevallig, en gelukkig ook nog eens, onze minister-president is.
eh, deze anoniem is harry reintjes
ik voeg nog toe: politiek linkse onderbuik
den uyl in 1973, dat was het staatsmannetje met een pose bij het aankondigen van de autoloze zondag, ondertussen in z’n socialistische vuistje lachend dat multinational shell op z’n falie kreeg.
Beste anoniem, je hebt denk ik gelijk dat onze Mark ook goede bedoelingen heeft. Natuurlijk, het is een aardige man, geliefd bij vriend en vijand. Hij neemt na allerlei verlate en slappe reacties van zijn collega-ministers nu inderdaad bewonderingswaardig ferm de leiding en laat zich idd informeren door topwetenschappers. Het stuk hierboven bewijst echter met taalkundige argumenten dat zijn verhaal ook gescript is met politieke bedoelingen. ‘Invoelzaam’ is een bedoeld effect. Ik wil de sfeer verder niet verpesten, maar bedenk dat een rechter onlangs nog geoordeeld heeft dat het in opdracht van de Nederlandse regering bombarderen van Irakese burgers beschouwd kan worden als ‘moord’. De keuze van het huidige kabinet voor het C-virus kan volgens deskundigen ook leiden tot vele duizenden extra doden.
Ik zal het Rutte niet zwaar verwijten als zijn keuze verkeerd uitpakt. Maar ik zal hem ook niet op het paard heisen als het goed gaat. Hij gokt. En deels om zijn millipaulage op te krikken.
nogmaals: die anoniem ben ik harry reintjes. op het paard hoeft niet. hij vervult gewoon zijn taak, op een geweldige manier dat wel. met verwijten zouden we wederom die “beste stuurlui” zijn”.
1. als experts adviseren heet dat niet gokken maar kiezen
2. er werden geen irakese burgers gebombardeerd maar een irakees (oorlogs)doel (helaas met verkeerde uitwerking)
3. zonder te willen bagatelliseren: een pandemie heeft, bij welke ingreep dan ook, de uitkomst van een hoog aantal slachtoffers
4. wilders en baudet, beiden niet gehinderd door enige virologische kennis, díé misbruikten dit drama voor politieke spelletjes
n.b 1. (omdat dit de site van neerlandistiek is), vlgs mij is het bewonderenswaardig
n.b.2. millipaulage??? mijn gebrek aan kennis?
@Harry Reintjes, gelukkig niet anoniem!
Over je punt 1: ‘als experts adviseren heet dat niet gokken maar kiezen’: Jan Renkema moet er misschien uitsluitsel over geven, maar lijkt mij dat gokken het zelfde is als kiezen, maar dan met een onzekere uitkomst en een mogelijke uitkomst met hoge impact. Dat lijkt mij hier het geval.
Over je punt 2: de rechters oordelen daar dus enigszins anders over. Het kan gezien worden als moord, dus als doelbewust genomen risico dat deze mensen om zouden komen. Neem anders de ‘politie-acties’ in Indië als voorbeeld. Of zelfs Srebenica. Je moet ook meenemen dat Irak of IS geen directe bedreiging van Nederland vormde en dat de indirecte bedreiging speculatief was.
Het wordt verder een beetje academisch, maar stel dat de keuze van Rutte leidt tot 100.000 meer doden dan bij een ander ‘model’. Of andersom. Dat is wat er aan de hand is. In het laatste geval gaan we brons gieten voor zijn ruiterstandbeeld en anders wordt hij voorzitter van de Wereldbank of de Kampeerraad. De deskundigheid van de deskundigen is verder ook beperkt. Een viroloog gebruikt modellen voor de verspreiding van een virus, maar niet van de economische impact op tegenmaatregelen. Wanneer de economie met bijvoorbeeld 10 procent krimpt zorgt dit ook weer voor meer sterfte. Die man met het zwarte hesje kan dat echt niet allemaal berekenen.
Over nb1: ‘bewonderingswaardig’: het bewonderen van Rutte lijkt me iets wat je idd kan doen.
Over nb2: millipaul of millipaulage is de natuurkundige eenheid van populariteit
Over Wilders en Baudet: van hen ben ik nu ook niet onder de indruk, maar Fleur Agema van de PVV strijdt al jaren heel fel voor meer steun voor de zorg en met name voor meer menselijkheid.
Met hartelijke groet
‘(…) laat je angst niet leiden door onderbuik, maar door hoop, vertrouwen, eenheid.’
Ik neem aan dat je met ‘eenheid’ bedoelt: eendracht; van ‘eendracht maakt macht’. We moeten onze verschillen opzij zetten en eendrachtig samenwerken om deze coronapandemie een halt toe te roepen. Dat is ontzettend belangrijk en ik zie veel mooie initiatieven ontstaan. Crises kunnen het beste, maar ook het slechtste in mensen naar boven halen; ik denk niet dat het nodig is daar voorbeelden van te geven.
Maar wat wanneer deze pil is geslikt en we nog lang de bittere nasmaak zullen proeven? Zullen we dan nog zo eensgezind zijn, of gaan we dan weer over tot de orde van de dag? Er zijn een paar politieke partijen die zich schaamteloos profileren op dit thema door het volk angst in te boezemen en daarmee een doorzichtig voorschot nemen op de verkiezingen van 2021. Maar ook de partijen die nu het voortouw nemen, zullen zich op de resultaten van hun maatregelen laten voorstaan. En nu maar afwachten welke kant het dubbeltje opvalt…
Dit alles heeft natuurlijk helemaal niets met ‘eenheid’ te maken. Iets dat werkelijk één is, is ongedeeld, ongespleten, heel. Politiek echter bestaat bij de gratie van de partijdigheid en daarin is ‘eenheid’ slechts een idee. Eenheid betekent feitelijk dat er geen verdeeldheid is. Nu is politiek iets dat door mensen wordt gemaakt en dat zijn jij en ik. Dat zegt dus iets over jouw en mijn kwaliteit. Zijn wij zelf verdeeld of zijn wij heel?
Heel is ook ‘samen’: we zijn pas werkelijk tot samenwerking in staat, als we niet verdeeld zijn. Die samenwerking is onvoorstelbaar belangrijk, want het gaat niet alleen om corona die nu al onze aandacht absorbeert, het gaat ook nog altijd om de niet aflatende grote en kleine militaire conflicten, de overbevolking, het gecultiveerde egoïsme dat leidt tot schreinende ongelijkheid, armoede en honger, de milieuverontreiniging, het uitputten van de aardse voorraden en de klimaatverandering door antropogeen handelen.
Dat lijken allemaal op zichzelf staande problemen te zijn, die een voor een moeten worden opgelost, maar dat is niet zo. De oorzaak zijn wij zelf – jij en ik – en als we dat niet inzien en daarmee de oorzaak wegnemen, dan breken aan de achterkant alles af wat we aan de voorkant opbouwen.
helemaal gelijk rob.
na de volgende verkiezingen benoem ik jou tot vice-premier 😉 😉
Ik vond Rutte ook wel spreken de een Vader des Vaderlands, maar naast de foto van Thorbecke verraadde hij toch ook wel leider van de VVD te zijn, door geen woord te weiden aan het wegvallen van de hele culturele sector.
weiden? (laten)grazen?
deze anoniem ook harry reintjes
@DirkJan, Thorbecke lijkt mij de ultieme Vader des Vaderlands, hij redigeerde de Nederlandse Grondwet! Geen probleem om daar een pin-up van in het Torentje te hebben. Het zou wmb verder mooi zijn als de culturele sector van de gelegenheid gebruikt maakt om zich meer online te profileren. Zoals ook de zwaar getroffen horeca zich probeert te herpakken door nog meer te bezorgen…
Eten kun je laten bezorgen, maar een concert mag je niet organiseren. De culturele sector doen heus wel wat. Musea on-line. orkesten die opnames te beschikking stellen etc. Maar inderdaad wel weer typisch VVD om het daar niet over te hebben. En de echte Ver des Vaderlands is natuurlijk Willem Drees. Zonder hem hadden wij nu allemaal niks te makken.