Door Frieda Steurs

Het nieuws wordt beheerst door Covid-19 ; kranten, websites, persconferenties,… we worden erdoor overspoeld. Ziekenhuispersoneel, mensen in de zorg, wetenschappers, zij staan nu in het brandpunt van deze strijd.

Wat kunnen taalkundigen doen om de pandemie te bestrijden? Er is al vaker op gewezen dat bestrijding van grote epidemieën alleen kan met goede en heldere communicatie. Ten tijde van de Ebolacrisis bracht Artsen zonder Grenzen aanvankelijk de informatie over de te nemen broodnodige hygiënische maatregelen tegen het virus alleen over in het Engels.  Dat werkte natuurlijk niet in de zwaar getroffen landen in West-Afrika, zoals Guinee, Sierra Leone en Liberia. Waarom niet? Omdat het merendeel van de bevolking die taal niet machtig was. 

Meer dan negentig talen worden gesproken in dat gebied en meer dan de helft van de volwassenen is ongeletterd. Informatiemateriaal in verband met de zeer besmettelijke ziekte moest dus dringend in de lokale talen beschikbaar komen. Net zoals er artsen zonder grenzen zijn, zijn er vertalers zonder grenzen. Deze mensen zetten zich belangeloos in om meer teksten beschikbaar te maken in een groot aantal doeltalen, vooral de minder bekende talen. Zo hielp deze organisatie actief mee aan de bestrijding van ebola in de drie zwaarst getroffen landen in West-Afrika. Om de band met de lokale bevolking te verbeteren en gerichte informatie te kunnen geven, startte Vertalers zonder grenzen met het opleiden van ‘crisisvertalers’, die de lokale talen beheersten. Foutieve of slechte vertalingen kunnen nog erger zijn, dan geen vertaling en daarom werd er ook nog een kwaliteitscontrole uitgevoerd op de te verspreiden informatie. Ook helder beeldmateriaal met eenvoudige instructies in de lokale talen werd verspreid. 

Hetzelfde probleem stelt zich nu met de coronacrisis. Italië telt vluchtelingen uit 21 verschillende landen; hoe zal de communicatie over de maatregelen tegen corona bij deze mensen terecht komen? Dezelfde vraag geldt natuurlijk ook voor de migranten in andere landen die zwaar getroffen zijn.

Taal in crisismanagement.

De ervaring die opgedaan is in de Ebolacrisis, heeft ervoor gezorgd dat Vertalers zonder grenzen heel wat informatie hebben over dit soort crisissen; op hun website lees je dat taal een cruciale factor is in crisismanagement.

Er is een crowdsourcing platform waar vertalers zich kunnen melden en kunnen meehelpen om cruciale informatie rond preventie en hygiëne te vertalen naar zoveel mogelijk doeltalen.

Vertalers zonder grenzen zet in op vier  fronten: vertalen van cruciale teksten in zoveel mogelijk talen; het beschikbaar maken van taaldata: hoeveel talen worden er gesproken in de meest getroffen landen? Een derde activiteit is het monitoren van de sociale media in verschillende talen, dit om fake news er meteen uit te halen en verkeerde informatie te vermijden en tenslotte, als vierde pijler willen zij de belangrijkste terminologie verzamelen die over dit onderwerp wordt gebruikt: wetenschappelijke en technische termen, maar ook verklaringen in algemene taal, zodat iedereen beter begrijpt waar het precies over gaat.  Meer kan men vinden op de website van Translators without borders.

Op dit moment bekijkt men ook bij ons hoe men de informatie over het Coronavirus en de bijhorende maatregelen snel kan vertalen naar allerlei doeltalen van migranten. Zo speelt een groep vrijwilligers uit de communicatiesector in op vragen naar informatie en probeert al die info bij zoveel mogelijk doelgroepen te krijgen. Intussen is er ook een groep vertalers die op vrijwillige basis af en toe teksten vertaalt voor eerstelijnshulp. Wie mee wil helpen, kan zich aanmelden bij Miet Ooms.

 Vertaal- en lokaliseringsbedrijven dragen ook hun steentje bij in deze barre tijden. Zo stelt het bedrijf Transperfect een video met preventie-informatie gratis ter beschikking in negen talen, andere talen kunnen volgen.

Op de website van het Instituut voor de Nederlandse Taal vind je terminologielijsten voor het medische domein en ook een specifieke lijst van medische termen waar verschillen opduiken tussen België en Nederland. Ook vind je informatie over tal van medische begrippen in het Algemeen Nederlands Woordenboek.

Nu medische taal sterk op de voorgrond treedt, plaatste de weblog Lexiton Taalbank een “coronawoordenboek” online. Deze crisiswoordenschat bevat niet alleen gangbare woorden uit de algemene taal, maar ook meer gespecialiseerde uit het terminologische segment.

Het is een taak voor ons allemaal: wij taalkundigen kunnen ook ons steentje bijdragen aan goede en heldere communicatie. Laten we ook niet vergeten dat de graad van laaggeletterdheid in onze rijke landen nog heel hoog is; ook voor die mensen moet begrijpelijke informatie beschikbaar zijn.