Door Marita Mathijsen
Het virus dat sinds februari 2020 kwetsbare ouderen sloopt, waart al veel langer in een andere vorm rond in Amsterdam. Daar sloopt het kwetsbare oudere panden. Het is bijna onvoorstelbaar waarvoor in met name Amsterdam-Zuid zonder enig pardon vergunningen verleend worden voor sloop, onderkeldering (met onomkeerbare gevolgen voor de waterstand), extra lagen bovenop bestaande gebouwen. Voor interne sloop is niet eens een vergunning nodig. Rudolf Dekker schreef er een boekje over: Roofbouw in Oud-Zuid, en er is een speciale website: www.amsterdamsloopt.nl
Nu wordt ook het pand op de Gabriël Metsustraat 6 bedreigd. Hier woonde van 1937 tot 1943 Etty Hillesum en hier schreef ze haar aangrijpende, wereldberoemd geworden dagboek. Van hieruit kwam ze via Westerbork terecht in Auschwitz, waar ze vermoord werd, 29 jaar oud. Dit alleen al zou voldoende moeten zijn om het pand te behouden.
Maar even belangrijk is de architectonische waarde van het gebouw. Het is ontworpen door de architect van het Stedelijk Museum, Adriaan Willem Weissman, in dezelfde kenmerkende rode steen. Het staat vrijwel naast het schitterende pand van Hendrik Berlage uit 1908, waar vroeger de Dagteeken- en kunstambachtschool voor meisjes zat en dat nu heel gewetensvol opgeknapt is voor het Concertgebouw. Tussen het Hillesumpand en het Berlagegebouw staat de Nieuwe Huishoudschool van J.H.W. Leliman uit 1907. Weer even verder zijn mooie voorbeelden van de Amsterdamse School te vinden in ontwerpen van Michel de Klerk, de architect die ook betrokken was bij de bouw van het Scheepvaartmuseum. Tegenover het Hillesumgebouw staat het Amerikaans Consulaat, van de architecten Schill en Haverkamp. Hierop keek Etty Hillesum uit, en het wrange lot wil dat hier toen het Duitse Consulaat was gevestigd, met in de belendende panden de hoofdkwartieren van het Duitse leger en de Duitse politie. Tussen het Consulaat en haar kamer lag een betonnen bunker, speciaal voor de bescherming van de Duitsers.
Kortom: zowel de historische als de architectonische waarde van dit stuk Gabriël Metsustraat is gigantisch, en de hele straat zou tot beschermd stadsgezicht verklaard moeten worden.
En wat kunnen wij doen om te laten merken aan verantwoordelijken dat we deze sloop niet willen?
- Inloggen op www.erfgoedstem.nl en uw protest doorgeven
- Stuur een protestmail aan de man die in Amsterdam Zuid 13 portefeuilles heeft, waaronder kunst & cultuur, bouwen en wonen: Sebastiaan.Capel@amsterdam.nl
- Stuur, omdat deze man zich nog nooit ergens wat van aan heeft getrokken, vooral ook een protestmail aan zijn politieke partij, D66, die nu al zenuwachtig op de verkiezingen van volgend jaar zit te wachten: zie https://d66.nl/contact/
- Stuur een protestmail aan de Amsterdamse wethouder cultuur Touria Meliani (gaat alleen via een inlog van de gemeentewebsite)
- Stuur een protestmail naar de Amsterdamse Raadscommissie voor Kunst: mailboxraadscommissieKDDvoorburgers@amsterdam.nl
- Stuur een protestmail naar de Amsterdamse Raadscommissie voor wonen en bouwen: mailboxraadscommissieWBvoorbuergers@amsterdam.n;
- Stuur een protestmail aan Diederik Boomsma, fractievoorzitter CDA en raadslid, die eerder getoond heeft een hart voor Amsterdam te hebben: dboomsma@raad.amsterdam.nl
- Kent u invloedrijke mensen? stuur ze dan dit stuk door.
- Kent u mensen met hart voor Amsterdam? stuur ze dan dit stuk door.
U kunt citeren uit bovenstaand stuk en gebruiken wat u wilt.
Houd moed! Ook in deze tijden moeten we alert blijven op sloop van waarde.
Beste Marita,
Prima, je pleidooi voor behoud van literaire plaatsen ter herdenking in Oud-Zuid. Of de intellectueel Etty Hillesum zoveel publieke erkenning trekt als de schrijvende puber Anne Frank dat het een heel literatuurhuis (met stromen bezoekers) rechtvaardigt is de vraag (is haar bibliotheek bijvoorbeeld behouden gebleven?). Kunnen we anders niet een passender ( stand) beeld van haar schetsen? Dat spaart jaarlijkse gemeentelijke schilderbeurten uit. Denken we aan het onderkomen Multatulihuis!
Je weet hoe het gaat met canonisering. Je geeft er zelf onbedoeld een mooi voorbeeld van als je schrijft: “Weer even verder zijn mooie voorbeelden van de Amsterdamse School te vinden in ontwerpen van Michel de Klerk, de architect die ook betrokken was bij de bouw van het Scheepvaartmuseum.” Dat is echter onjuist. De ontwerper en bouwer van het Scheepvaarthuis op de Gelderse Kade was de pionier van De Amsterdamse School Joan Melchior van der Mey, stadsarchitect van Amsterdam in wiens atelier (met de 1e lift van Nederland) hoek De Lairessestraat, d’Hondecoeterstraat, Amsterdam-Zuid ik geboren ben. Van hem is drie jaar geleden een monumentale bio/bibliografie gepresenteerd met alle ontwerpen gevonden in een kist op een zolder in Zuid-Limburg. De boekpresentatie was in het Scheepvaarthuis. Hij is failliet en zonder nageslacht gestorven (en vergeten?) in Zuid-Limburg. Ik leen het boek graag aan je uit. Hij verdient wel meer dan een gerestaureerd atelier vanwaaruit begin 1900 het Plan Zuid, de Opera op de hoek van de Obrechtstraat, tennisbanen en garages bij jou om de hoek, bruggen en de beroemde amsterdamse ijzeren krullen maar ook een prachtig en revolutionair plan voor herinrichting van de Dam tot stand kwam (Naatje van de Dam) Ik leen het boek graag aan je uit, met mijn geboortekaartje van Anton Pieck als bladlegger. Vrolijke Paasdagen en hartelijke groet uit Beesel,
Hanneke Eggels
U haalt twee gebouwen door elkaar. Het Scheepvaartmuseum en het Scheepvaarthuis. Joan Melchior van der Mey was de architect van het Scheepvaarthuis aan de Prins Hendrikkade. Maar Marita is ook abuis, want Michel de Klerk was niet de architect van het Scheepvaartmuseum (uit 1658!), maar van museum Het Schip uit de Spaarndammerbuurt dat in 1919 werd gebouwd als volkswoningcomplex. En zeker, laat het huis van Etty Hillesum behouden blijven!
Wie haalt hier wat door elkaar? Close Read /Herleest u mijn commentaar nog maar eens over het Scheepvaarthuis….
Inderdaad ik was ite voorbarig, maar u situeerde Het Scheepvaarthuis op de Geldersekade, wat de Prins Hendrikkade moet zijn.
Begin 1900 moet zijn begin twintigste eeuw.
Geachte Mevrouw Mathijsen,
Dank voor Uw oproep tot behoud ! De architectonische waarde staat buiten kijf en het literair-historisch belang evenzeer. Het is bedroevend en doet pijn aan het hart, de nonchalance waarmee erfgoed – een algemeen bezit van grote, onbetaalbare waarde – wordt verkwanseld door mensen die menen verstand van zaken te hebben maar zich laten leiden door plat gewin en (indirect) eigenbelang.
Al ruim honderd jaar staat de bijvoorbeeld de erfgoedvereniging Heemschut op de bres voor deze zaken. Zij heeft ook protest aangetekend tegen de voorgenomen plannen en weet zich daarin gesteund door het Cuypersgenootschap, dat zich allang niet meer uitsluitend bezighoudt met neogotische kerkgebouwen.
Lof en respect van een geboren Amsterdammer !
Wat geweldig dat Amsterdammers zich hiervoor inzetten. Het griezelvoorbeeld is het geboortehuis van Rembrandt in Leiden, dat werd gesloopt voor jarentachtig-stadsvernieuwingswoningen. Maar de tijden zijn veranderd. Er zijn momenteel veel architecten die met respect voor de historische omgeving bouwen, soms zelfs historiserend, maar ook vaak op het niveau van Berlage, etc. Dit lijken me geen onmisbare woningen voor ons cultureel erfgoed. Een goede optie lijkt me om ze te vervangen door energieneutrale woningen die even monumentaal zijn. Eigentijds of historiserend. Er zouden dan vele gezinnen comfortabel en zonder zorgen kunnen wonen. De plaquette moet dan veranderen in ‘op deze plek schreef Etty Hillesum…’, maar is dat heel erg? Een andere optie is om het rijtje als ‘Stichting Etty Hillesum’ te kopen en te bewaren door er een instituut oid te vestigen.