De Nieuwe Toneelbibliotheek geeft vrouwelijke Vondels uit (persbericht Theater Kwast)
Brabantse barones bijt de spits af
Afgelopen zondag 18 juli 2021 is in het Haarlemse stadspaleis Huis Hodshon na afloop van de opvoering van de tragedie Belegering van Haerlem van de dichtende Brabantse barones Juliana de Lannoy (1738-1782) de eerste heruitgave van haar toneelwerk in meer dan twee eeuwen gepresenteerd. De uitgave van De Lannoys treurspel Belegering van Haerlem uit 1770 door De Nieuwe Toneelbibliotheek is de bekroning van het theaterproject Vondel was een Vrouw, dat in 2020-2021 is opgezet door Theater Kwast. Uitgaves van De Nieuwe Toneelbibliotheek komen namelijk automatisch terecht bij de theateropleidingen en de tekst komst zo weer in handen waar deze hoort: bij de theatermakers. De uitgave is de bewerking voor opvoering van Theater Kwast door artistiek leider Imre Besanger. Om de tekst nadrukkelijk voor hedendaagse opvoering geschikt te maken is de tekst ingekort naar een speellengte van ongeveer anderhalf uur en overgezet in moderne spelling en interpunctie. Gesneuveld zijn de talloze poëtische vergelijkingen en herhalingen. Het stuk is ingekookt tot de daadwerkelijke handeling.
Belegering van Haerlem
In haar tragedie over deze beruchte episode uit de Tachtigjarige Oorlog zette de eigenzinnige De Lannoy het beeld van de beroemde Haarlemse heldin Kenau op z’n kop. Niet langer is Kenau een manwijf, maar een vrouw die expliciet handelt vanuit haar vrouwelijkheid. Haar heldenstatus wordt gelijkgesteld aan de mannen om haar heen. Al steekt ze moreel gezien boven haar mannelijke kompanen uit. De prangende vraag of er doorgevochten moet worden tegen de Spaanse troepen, die Haarlem in 1573 in een uitputtende wurggreep hielden of dat er gekozen moet worden voor verdrag is het centrale dilemma. De keuzes tussen individueel voordeel of opoffering voor het algemeen belang voelen beangstigend bekend en zijn door de Lannoy prachtig in deze tragedie uitgesponnen.
Vondel was een Vrouw
Vondel, Bredero, P.C. Hooft: wie kent ze niet? Maar wie heeft er wel eens gehoord van Katharina Lescailje, Lucretia van Merken of Catharina Questiers? Vrouwen die door hun tijdgenoten in de 17e en 18e eeuw werden gezien als de nieuwe ‘Vondels’ van het toneel, maar in de 19e eeuw geen plek kregen in de literaire canon. Met Vondel was een Vrouw brengt Theater kwast sinds september 2020 deze vergeten schrijfsters weer volop in de aandacht, met opvoeringen van hun werk, een podcast in samenwerking met Goeie Ouwe Koeien. Met de uitgave van Belegering van Haerlem is daar nu een papieren dimensie aan toegevoegd. De overige stukken uit de serie verschijnen voorlopig alleen in online uitgaves op denieuwetoneelbliotheek.nl. Voor papieren drukken wordt gezocht naar financiering.
Nog steeds goed bezig! Ni[ ] dor[ ] aan!
Dàt vind ik mooi. “De Kwast verstrijkt de Tijd.” Daar had ik Kimiko mee naar toe willen nemen.
Wat zóúden jullie me een plezier doen met een exemplaar; bij voorkeur met een opdracht gesigneerd door mijn oude klasgenoot Pieter Hasselaar. Wacht, doe maar 2 exx., ook 1-tje voor Simon van Anneke. Wat moet dat jullie schuiven? Het werk eraan zult jelui met heel veel groot plezier gedaan hebben; maar in elk geval wil ik op de hoogte gebracht worden van de kosten die het met zich mee. Dat moet toch minstens de nominale waarde van zo’n bankbiljet met Laurens Janszoon Coster erop geweest zijn. Met in het watermerk de Kus, mmm, van Koster.
Ze was zelf ook nogal kieskeurig wat mannen betreft:
Juliana Cornelia de Lannoy (1738-1782)
The Perfect Man
Steady in labour for his household’s benefit,
And keen to gloriously master his profession;
Not angry, nor inclined to rash or fickle passion;
Protects his interest, but not for gain with evil wit:
Not prone to games, to Bacchus’ boozes not a whit;
But keen to spend his pastime in a useful fashion;
No abject fan of fickle pleasures without ration;
With tender love, just for his Wife he’ll never quit!
Faithful-to-death to any noble close relation;
Prepared to give his life in service of the Nation;
Compassionate, upright, wise, friendly, sweet of mind.
That Man, with so much virtue, so much fame awarded,
So worth with my Poetic Fire to be rewarded,
Has never, ever walked yet on this earth, I find.
Althans zo laat ik haar zeggen in mijn Engelse vertaling
C..W. Schoneveld