Waarom popartiesten ervoor kiezen om in dialect te Van smartlap tot boerenpummelrock (4)

Deze tekst is het resultaat van de Olympiade van PlusNederlands, die dit jaar in aangepaste vorm doorging. Leerlingen konden individueel deelnemen aan een Onderzoekslab, waarbij ze onder begeleiding van een of meerdere onderzoekers van een Nederlandse of Vlaamse universiteit met een eigen project aan de slag gingen. Tom Withaar uit vwo 5 van het Praedinius Gymnasium in Groningen was een van de enthousiaste deelnemers. Samen met zijn begeleiders Kristel Doreleijers (Tilburg University/Meertens Instituut) en Jos Swanenberg (Tilburg University) verdiepte hij zich de afgelopen maanden in de motivaties voor artiesten om in dialect te zingen. In deze blogserie bespreekt hij de belangrijkste resultaten van zijn taalkundige verkenning. Vandaag in deel IV de derde casestudy: Ede Staal.

Casestudy 3: Ede Staal (Groningen, 1983 tot 1986)

Mor mien toentje, mor mien toentje
Ja dij mis ik naait geern
Der is altied diverdoatsie veur mie
Mien waikschilde bonen de komen zo slecht op
En de sputters vreten d’aalbeerns op

Mien toentje – Staal, 1984

Naast bandjes als Normaal die vooral harde rock-’n-rollmuziek maken en artiesten als Gerard van Maasakkers die wat rustigere maar nog steeds up-tempoliedjes spelen, schrijft een groot deel van de dialectartiesten veel stillere, poëtische luistermuziek (hoewel de liedjes van Gerard van Maasakkers ook vaak iets literairs en rustigs hebben). Een goed voorbeeld hiervan is Ede Staal.

Hij was leraar Engels en schreef voor de lol veel liedjes, onder andere in het Engels, in het Gronings en in het Frans. Toen een medewerker van Radio Noord een van Ede Staals liedjes hoorde, vroeg hij hem of hij een tune wilde schrijven voor een nieuwe vaste tuinrubriek van het radiostation. Dit werd het beroemde ‘Mien toentje’, een nummer vol zelfspot over bonen die maar niet op willen komen en aardbeien die worden opgevreten door de vogels. Het liedje over zijn toentje, werd – voor Groningse begrippen – een enorme hit. Kort na zijn enorme succes onderging Ede Staal een operatie voor zijn longkanker. In zijn laatste levensjaar maakte hij hoorspelen voor Radio Noord, waarna hij in 1986 stierf. Zijn succes bleef groeien, ook na zijn dood, en Ede Staal werd de bekendste volkszanger van Groningen. Belangrijke oorzaken van zijn succes zijn de thema’s van zijn muziek, zijn dialectgebruik en zijn imago.

Ede Staals muziek is – zoals eerder al gezegd – veel stiller en poëtischer dan de muziek van Normaal en Gerard van Maasakkers. Zijn liedjes gaan over de vergankelijkheid van het leven en veranderingen binnen het boerenbedrijf. Het Gronings van Ede Staal is verre van correct volgens de traditionele ‘dialectregels’: hij heeft in meerdere plaatsen binnen Groningen gewoond en daar verschillende kenmerken van het dialect opgepikt, waardoor zijn dialect een mengelmoesje is van verschillende lokale variëteiten. Toch is hij wel goed verstaanbaar en zien de inwoners van Groningen zijn taal wel echt als authentiek Gronings.

Naast de onderwerpen en de taal van zijn liedjes is ook het imago van Ede Staal belangrijk geweest voor zijn succes. Hij is een typische Grunneger: een beetje schuw en naar binnen gekeerd. Hij trad weinig op, droeg simpele kleren en genoot niet van de publieke aandacht, maar wilde gewoon liedjes maken. Deze man van het volk, deze goudeerlijke Groninger, wekte veel sympathie op bij de Groningers.

Zijn muziek leeft dan misschien wel niet onder jonge Groningers, maar voor de oudere generatie is Ede Staal echt een idool. Als je zijn muziek opzet in een Groninger bejaardentehuis zingt iedereen mee over landbouw, dijkjes en de pracht van het platteland.

In de volgende bijdrage blijven we in Groningen voor de dialecthiphop van Wat Aans!

Literatuur

Grijp, L.P. (2007). Singing in Dutch Dialects. Language Choice in Music and the Dialect Renaissance. In P.J. Margry & H. Roodenburg (Red.), Reframing Dutch Culture. Between Otherness and Authenticity (225-243). Ashgate.
Staal, E. (1984). Mien toentje. Songteksten.nl. https://www.songteksten.nl/songteksten/69871/ede-staal/mien-toentje.htm
Poparchief Groningen. (z.d.). Ede Staal. Poparchief Groningen. https://poparchiefgroningen.nl/zoeken?mivast=3590&mizig=398&miadt=5&miaet=14&micode=POPPERS&minr=11584759