• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Hendrik Tollens (1780-1856) Goeden nacht, van de armen aan de rijken (1850)

7 januari 2022 door Rolf den Otter Reageer

Januari 1850 schreef “eene Rotterdamse dame” een brief aan de dichter Hendrik Tollens. Vijf jaar daarvoor had Tollens een succesvolle “Bedelbrief” geschreven, waarmee geld werd opgehaald voor de behoeftigen in Rijswijk, zodat deze door de strenge winter van 1844-1845 konden komen.  Het idee was dat Tollens een nieuw gedicht zou schrijven en dat in iedere gemeente de opbrengsten naar de armenzorg van de gemeente zouden gaan. Tollens ging overstag en de Rotterdamse stichting DORCAS zorgde voor het drukken en de verspreiding. Het werd een doorslaand succes. De eerste oplage was in een mum van tijd uitverkocht en na een maand waren er 7000 exemplaren verkocht. Dat ging overigens als volgt: Het drukwerkje lag bij de plaatselijke boekhandelaar en in een geblindeerde bus kon je een bijdrage doen, naar eigen inzicht, en vervolgens het gedicht meenemen. Op 18 april 1850 werd de opbrengst van 59 gemeenten openbaar gemaakt

Bron: Delpher

En een jaar later werd ook de opbrengst uit Nederlands-Indië openbaar gemaakt, 625 gulden, waarmee de eindopbrengst meer dan 2500 gulden in totaal was. Via Delpher heb ik ook gevonden dat “goeden nacht” regelmatig werd voorgedragen bij diverse reciteer- en literatuurgenootschappen. 

De recensies in de kranten, ook via ingezonden stukken, waren positief. De enige tijdgenoot die kritische kanttekeningen plaatste was E.J. Potgieter in de Gids. Volgens hem was de (dicht)kunst niet bedoeld om geld in te zamelen, maar om mooi te zijn, of beter, in zijn eigen woorden:

“Het is kunst te zijn en niet dringster tot deernis, – kunst, wier waarheid de zedelijkheid harer indrukken dient te waarborgen, – kunst eindelijk, die men lief heeft, bewondert en, – duldt ge dat het ware woord er goedrond uitkome? – die men koopt, omdat zij schoon is, – niet om den wille van winter of watersnood.”

Bron: dbnl (vanaf p. 354)

Bovendien vond Potgieter dat Tollens voornamelijk het gedicht vanuit het standpunt van de rijken beschreef en niet vanuit de armen zelf. 

Zelf vind ik het echter een fijn voordrachtsstuk en vooral een mooi voorbeeld van hoe gelegenheidsgedichten in de 19e eeuw mensen konden aanspreken. Dit is wat mensen elkaar voorlazen en hoe mensen probeerden een bijdrage te leveren aan een betere maatschappij. Ik weet niet of het Tollens zijn bedoeling was, maar ik proef er een “meneer de president, slaap zacht” achtige ondertoon in, die het gedicht boven de andere weldadigheidsuitgaven uit die tijd tilt. 

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Video Tags: Hendrik Tollens

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Anouk Smies • Ik ben geen natuurlijk persoon

Elk antwoord dat niet uit het hart komt
heet geleende kennis en vervalt
Ik draag alleen bij
aan de wereld die ik verlang

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

FATUM

De hond drinkt uit zijn spiegelbeeld
het hele plasje leeg.
 

Bron: Barbarber, december 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

22 mei 2025

➔ Lees meer
25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

21 mei 2025

➔ Lees meer
21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1920 Cyriel Moeyaert
➔ Neerlandicikalender

Media

Memory, War and Translation

Memory, War and Translation

22 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d