In mijn hoofd kan ik alles. In het echt zit ik ergens aan de rand van de marge en denk aan een goede manier om zonder gezichtsverlies het toneel te verlaten. Het liefst binnen niet al te lange tijd.

We zijn op de eerste bladzijde van het nieuwe boek van Chrétien Breukers, Het wonderjaar. Een Nijmeegse meditatie (Uitgeverij Vleugels, 2023), een roman in fragmenten, een reeks herinneringsbeelden aan dat wonderjaar 1983, dat bij nader inzien toch een jaar van niks blijkt te zijn geweest. De verteller vertrok van Leveroy naar Nijmegen om er Nederlands te studeren. Veel namen en plaatsen die ik mij herinner uit mijn eigen, veel latere, Nijmeegse jaren (2003-2017) komen langs. Ja, er is wel zoiets als een plot (al verzet het boek zich er met hand en tand tegen), maar Breukers lees ik toch het liefste vanwege zijn zinnen.

Een intens gevoel van plechtstatigheid overviel me.

Laten we doen alsof we fictieve geliefden zijn.

Mensen die het gemakkelijk hebben, waar wonen die mensen?

Misschien moet je wel een ijdele kwal zijn om je als hoogleraar moderne letterkunde, toch een variant op ‘chef lege dozen’, te kunnen handhaven.

In het oproepen van een gevoel van bodemloze eenzaamheid steekt het boek Gerard Reve naar de kroon. Deze chef lege dozen dacht aan wat zijn Franse vakgenoot Nathalie Heinich het “régime de singularité” noemt: de artistieke houding die de kunstenaar afgrenst van de burger en van de dwang die de normaliteit uitoefent op wie zich een uitzondering weet. Wie zich vanuit die houding aan de literatuur overgeeft, weet dat die literatuur desolidariseert.

Dat lezen goed voor iemand is: ik ben het levende bewijs van het tegendeel. Lezen vergroot het empathische vermogen van de mens niet, zoals sommige onderzoekers zeggen, lezen geeft je een inkijk in een andere wereld die vervolgens zijn eigen eisen stelt en je niet zomaar meer laat gaan. Lezen is verslavend, en niet per se in de goede zin van het woord. Mensen die zeggen dat ze het zo fijn vinden om te lezen, hebben een deel van het punt gemist. Ze hebben geen aanleg voor de tragiek van het lezen.

Na het lezen van een aantal wel erg gezellige romans was ‘Het wonderjaar’ zeer welkom.