26 oktober 2023: Boeken uit het Huis 20: Sluitstuk van Johann Rossouw

Toen de Zuid-Afrikaanse schrijver Karel Schoeman op 1 mei 2017 euthanasie pleegde, kwam zijn dood voor veel bewonderaars als een schok. Dit gold zeker voor de Zuid-Afrikaanse schrijver en academicus Johann Rossouw, die in zijn jonge jaren een intensieve vriendschap met Schoeman onderhield. En ook voor de Nederlandse historicus en beeldend kunstenaar Ria Winters, die drie jaar lang, tot kort voor zijn dood, regelmatig per e-mail met Schoeman correspondeerde.

Voor Winters vormde Schoemans overlijden in eerste instantie aanleiding tot het boek Reise met Schoeman (2020). Hierna maakte ze bekend dat ze van plan was een biografie over Schoeman te schrijven. Dat Schoeman als een van de belangrijkste Afrikaanse schrijvers beschouwd wordt, schrok haar als Nederlandse niet af.

Rossouw heeft meer tijd nodig gehad om Schoemans dood in boekvorm te verwerken. Dit jaar verscheen Sluitstuk, een sleutelroman over de vriendschap tussen de jonge schrijver Markus en zijn oudere leermeester Rudolf, een beroemde auteur die een teruggetrokken bestaan leidt. Na Rudolfs dood krijgt Markus bezoek van ‘doktor Reynders’, een Nederlandse academica die zich voorgenomen heeft een biografie over Rudolf te schrijven. In een lange sessie, die een dag en een nacht zal duren, hoort ze Markus uit over zijn band met Rudolf en de reden waarom deze later als een zeepbel uiteenspatte. Geleidelijk blijkt dat Markus niet de enige is die behoefte heeft aan een ‘sluitstuk’.

Het is verleidelijk om achter de personages Markus, Rudolf en ‘doktor Reynders’ de echte Johann Rossouw, Karel Schoeman en Ria Winters te zien. Maar Sluitstuk is een roman, waarin bijvoorbeeld ook intertekstuele verwijzingen naar Schoemans magistrale literaire oeuvre verwerkt zijn. Het vergt de nodige stuurmanskunst om in een bespreking van dit boek feit en fictie uit elkaar te houden.

Deze laatste aflevering van Boeken uit het Huis – dus zelf ook een ‘sluitstuk’ – verschijnt, zeer gepast, op donderdag 26 oktober, de dag waarop Karel Schoeman 84 jaar geworden zou zijn. Aan het gesprek wordt deelgenomen door Johann Rossouw (online) en Ria Winters. Het gesprek wordt in goede banen geleid door Jaap Goedegebuure.

Johann Rossouw is schrijver en filosoof. Hij promoveerde op een proefschrift over Bernard Stiegler en westerse moderniteit en doceert filosofie aan de Universiteit van die Vrystaat. Hij publiceerde eerder de romans ’n Rooi Z4 en ‘n Renaissance-kasteel: Filofiksie (2007) en Verwoerdburg (2014).

Ria Winters is historicus, schrijver en kunstenaar. In 2020 publiceerde ze Reise met Schoeman: in die voetspore van die skrywer, het verslag van een reis langs belangrijke plekken uit Schoemans leven.

Jaap Goedegebuure is emeritus-hoogleraar Moderne Nederlandse letterkunde. Hij was verbonden aan de Universiteit van Tilburg (1986-2005), de Radboud Universiteit, Nijmegen (2003-2006) en Universiteit Leiden (2005-2012). Van 1981 tot 1998 was hij literatuurcriticus bij het opinieweekblad Haagse Post, later HP/De Tijd. Momenteel is hij recensent voor Trouw. Onder zijn vele publicaties zijn onder meer biografieën over H. Marsman en Frans Kellendonk.

Over ‘Boeken uit het Huis’

Vijf keer per jaar wordt er een boekpresentatie gelivestreamd via het YouTube-kanaal van het Zuid-Afrikahuis. De presentaties duren van 16.00 uur tot ca. 17.15 uur. Livestream gemist? Geen probleem, want u kunt de presentatie op elk gewenst moment terugkijken.

Het doel van ‘Boeken uit het Huis’ is de bekendheid van de Afrikaanse taal en de Afrikaanstalige literatuur in de breedste zin van het woord in Nederland, Vlaanderen en wereldwijd te bevorderen.

‘Boeken uit het Huis’ is een project van het Zuid-Afrikahuis in Amsterdam in samenwerking met de Taalunie. Tijdens ‘Boeken uit het Huis’ wordt gebruik gemaakt van het beginsel van ‘luistertaal’, waarbij de gesprekspartners allemaal hun eigen taal blijven spreken – in dit geval: Afrikaans en Nederlands – en elkaar tóch weten te begrijpen.