Deze week vijf gedichten, gekozen en toegelicht door Kees van der Zwan. Hij was 29 jaar hoofdredacteur van Onze Taal, en is de samensteller van de bundel Gras is een rood woord, met het beste uit 29 jaar Onze Taal. Als vierde een gedicht van Johann Wolfgang von Goethe.
Wandrers Nachtlied II
Über allen Gipfeln
Ist Ruh,
In allen Wipfeln
Spürest du
Kaum einen Hauch;
Die Vögelein schweigen im Walde.
Warte nur, balde
Ruhest du auch.
Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832)
Als ik soms in een bergachtig buitenland door een bos loop, en het stil is, en het bospad omhoog gaat, dan schiet mij altijd dit gedicht van Goethe te binnen. Ik ben bepaald niet de enige die ervan onder de indruk is: het geldt als een van de bekendste en mooiste gedichten die er zijn. Literair vertaler Peter Verstegen noemde ‘Wandrers Nachtlied II’ in zijn bloemlezing met honderd West-Europese gedichten (Natuur zal kunst nooit blijvend evenaren, 1989) zelfs “een volmaakt lyrisch gedicht”. Zijn poging het voor zijn boek te vertalen zag hij daarom als “een daad van vermetelheid”. Dit is het resultaat:
Over ’t gebergte
Rust ligt over
’t Gebergte, in ’t
Hoge lover
Geen zuchtje wind;
De vogels zijn stil in het woud.
Wacht maar, nog even,
Dan wordt ook jou
Rust gegeven.
Verstegen had, zo legde hij achter in de bundel uit, het idee dat in zijn vertaling de betekenis nog wel “redelijk is overgebracht”, maar hij had geen recht kunnen doen aan “de onregelmatige vorm en het vrije ritme”, waarin volgens hem de “sleutel moet liggen tot de fascinatie die van het gedicht uitgaat”. En er is wel meer wat in de vertaling verloren is gegaan; ook prachtig rijm, zoals Gipfeln (‘bergtoppen’) – Wipfeln (‘boomtoppen’), kaum – Hauch, en Walde – balde – Warte is verdwenen, net als de rustige cadans van de regels.
Eeuwenlang is er in allerlei studies gezocht naar wat dit gedicht verder zo bijzonder maakt. Vaak zal dan ook het bekende verhaal zijn aangestipt over hoe Goethe zijn ‘Wandrers Nachtlied II’ op 31-jarige leeftijd noteerde op de wand van een houten hut boven op een berg, en hoe hem, toen hij het vijftig jaar later weer las, de tranen over de wangen stroomden.
Kees van der Zwan
Een paar jaar geleden vertelde een vriend dat hij bij zijn hotel omhoog was gewandeld en boven in de hut kwam met het lied/gedicht van Goethe. Ik kende het lied en kreeg zin in een vertaling – die ik een paar jaar geleden maakte.
Hierboven zie ik van Peter Verstegen de grote Shakespeare vertaler (af en toe waag ik mij ook aan een sonnet van Shakespeare) een poging tot vertaling/vertolking van Wandres Nachtlied II. Ik voelde zin om mijn eerdere uitkomst naar jullie op te sturen:
Slaapliedje
Achter alle duinen
rustig tij.
In alle kruinen
horen wij
amper nog wind.
De vogels zijn stil, zo onschuldig.
Nog even geduldig,
slaap zachtjes, lief kind.
Met vriendelijke groeten,
Martin Koster
Den Haag
Prachtig! Het noodlottige einde ontbreekt, het is lieflijker, hoopvoller, met toekomst.
Ik heb ‘ Wanderers Nachtlied ‘ leren kennen door Franz Schubert, die het op muziek heeft gezet. Hoewel ik niet bepaald te boek sta als een huilebalk, word ik tot tranen toe geroerd door dit geniale lied. Iedere keer opnieuw. Het raakt me tot in het diepst van mijn ziel, tot in de allerdiepste kern. Dat was in mijn jonge jaren, en dat is nooit veranderd. Dit kan toch niemand onberoerd laten ? Kan ik me maar heel moeilijk voorstellen. Of eigenlijk helemaal niet voorstellen. – Maar die vertalingen, hoe goed bedoeld ook …. alsjeblieft niet ! Lekker Duits laten !
Ik heb ‘Wanderers Nachtlied’ leren kennen door Franz Schubert, die het op muziek heeft gezet. Hoewel ik niet bepaald te boek sta als een huilebalk, word ik tot tranen toe geroerd door dit geniale lied. Het raakt me tot in het diepst van mijn ziel, tot in de allerdiepste kern. Dat was in mijn jonge jaren, en dat is nooit veranderd. Dit kan toch niemand onberoerd laten ? Kan ik me maar heel moeilijk voorstellen. Of eigenlijk helemaal niet voorstellen. – Maar die vertalingen, hoe goed bedoeld ook …. alsjeblieft niet ! Lekker Duits laten !