It Frysk? Dan moatst yn Provinsje Fryslân wêze! Dêr binne sawol it Frysk as it Nederlânsk offisjele talen en binne de measte sprekkers fan it Frysk te finen (De Jong & Hoekstra, 2015; Wet Gebruik Friese Taal, 2014). It Frysk is lykwols ûnderdiel fan it folle gruttere Europeeske taalferskaat, mei’t it ien fan de 82 regionale talen of minderheidstalen fan 207 taalmienskippen dat erkend is ûnder it Europeesk Hânfêst foar regionale talen of talen fan minderheden (hjirnei: it Hânfêst), in ferdrach fan de Ried fan Europa (Council of Europe [CoE], 2024-a). Nei oanlieding fan it advys om Frysktalich krantenijs te stimulearjen mei de ratifikaasje fan in ekstra paragraaf yn it Hânfêst, wurdt der yn dit stik sjoen nei mooglikheden mei foarbylden út sawol Sweden as Noarwegen.
It Frysk en de Friezen binne erkend as minderheidstaal en nasjonale minderheid troch twa Europeeske ferdraggen fan de Ried fan Europa. Dat binne respektyflik it Hânfêst dat it Ryk ratifisearre hat yn 1996 en dat fan krêft is sûnt 1998 en it Ramtferdrach oangeande de beskerming fan nasjonale minderheden (hjirnei: it Ramtferdrach), dat yn 2005 ratifisearre en fan krêft wurden is (CoE, 1992-a; 1995-a; 2023; 2024-b). Mei it Hânfêst hat it Ryk tal fan kêsten ratifsearre foar it Frysk op it mêd fan bygelyks ûnderwiis, rjochterlike en bestjoerlike autoriteiten en media. Der wurdt periodyk tafersjoch holden op de ymplemintaasje fan de ferdraggen, mei help fan de Kommisje fan Eksperts fan it Hânfêst (hjirnei: KomEks) en de Advyskommisje foar it Ramtferdrach.
Sa skriuwt de KomEks yn harren rapport fan 2022 dat der in soad Frysktalich media-oanbod is, mar dat Nederlân der mear flyt op dwaan kin om de Frysktalige nijsfoarsjenning te ferbetterjen (CoE, 2022a). Har advys is om twa kêsten, kêst 11.1.e en kêst 11.1.g, te ratifisearjen om sa Frysktalige kranten (of artikels) te stimulearjen en om sjoernalisten op te lieden om it Frysk te brûken yn harren wurk (CoE, 1992b; 2022a). De direkte oanlieding foar it KomEksadvys is it duorsum boargjen en finansieren fan it inisjatyf fan ’e publike mediatsjinst Omrop Fryslân en de twa kranten Leeuwarder Courant en Friesch Dagblad om sjoernalisten (better) op te lieden op it mêd fan it Frysk. Dat is nedich om it brekme oan Frysk ûnderwiis op te heinen, in fenomeen dat faker foarkomt yn ’e kontekst fan Europeeske minderheidstalen (CoE, 2022a; Iñaki et al., 2008).
Yn dit stik wurdt der sjoen nei de mooglikheden fan ymplemintaasje fan kêst 11.1.e foar it Frysk (CoE, 1995b):
11.1.e
i. de oprjochtingen/of it yn stân hâlden fan op syn minst ien krante yn de regionale taal of taal fan in minderheid oan te moedigjen en/of makliker te meitsjen;
ii. de geregelde publikaasje fan krante-artikels yn de regionale taal of taal fan in minderheid oan te moedigjen en/of makliker te meitsjen.
Yn Nederlân is sûnt jannewaris dit jier artikel 11.e.i ratifisearre foar it Papiamentu op Bonêre (CoE, 2024-b), mar oan ’e hân fan langer besteande foarbylden yn Europa kin der foar mooglike ymplemintaasje fan kêst 11.1.e sjoen wurde nei Sweden en Noarwegen. Dy hawwe dat kêst nammentlik ratifisearre foar it Finsk, Meänkiely en Samysk yn Sweden en it Noard-, Súd- en Lulesamysk yn Noarwegen (CoE, 2023a).
Fryske kontekst
Wat ferdraggen en wetjouwing oangiet, stiet it de media frij om it Frysk te brûken yn ferslachjouwing. It Ryk ûnderskriuwt bygelyks yn kêst 7.1.d fan it Hânfêst om it yn it iepenbiere libben makliker te meitsjen om it Frysk te brûken en yn kêst 9.1 fan it Ramtferdrach ûnderskriuwt it Ryk de frijheid om ynformaasje yn it Frysk te ûntfangen en beskikber te meitsjen (CoE, 1992b; 1995b; 2023). Fierders is op nasjonaal nivo parsefrijheid opnommen yn de grûnwet. Yn de Mediawet (2008) wurdt it brûken fan it Nederlânsk of Frysk ferplichte steld foar produksjes fan ’e publike mediatsjinst (oftewol Omrop Fryslân), mar net foar kranten. Mei dy ferdraggen en wetjouwing is der dus mediafrijheid wat taal oanbelanget. Yn it Hânfêst is der de romte om it Frysk yn kranten fierder te stimulearjen mei in oanfoljende ratifisearring fan kêst 11.1.e.
Yn ’e praktyk wurdt der ek gebrûk makke fan dy frijheid yn taalgebrûk, al sit der ferskil yn it Frysktalige oanbod fan de trije haadspilers fan ’e provinsje foar nijs yn en oer Fryslân: Omrop Fryslân en de twa kranten de Leeuwarder Courant [hjirnei: LC] en it Friesch Dagblad [hjirnei: FD]. Omrop Fryslân biedt lokaal nijs oan yn it Frysk op telefyzje en radio. Boppedat biedt de Omrop skriftlik en twatalich nijs oan op harren webside, sosjale media en app. De twa grutste regionale deiblêden yn Fryslân, de LC en it FD, hawwe it Nederlânsk as haadtaal en brûke it Frysk foar sitaten, guon artikels oer (kulturele) saken yn Fryslân en mei hege útsûndering ek foar katernen (CoE, 2022a; Omrop Fryslân, 2021). In fjirde spiler bûten de tradisjonele media om is It Nijs, in webside yn opdracht fan de Ried fan de Fryske Beweging (hjirnei: RfdFB) dêr’t Frysktalich nijs út Fryslân en dêrbûten op publisearre wurdt. Frysktalich nijsoanbod beslacht sadwaande benammen lokaal nijs en amper nasjonaal of ynternasjonaal nijs.
Njonken de wetlike mooglikheid soe it Frysk taalgebrûk yn ’e media ek stimulearre wurde kinne mei belied. Lykwols giet op it stuit de oandacht fan belied komselden út nei nijsfoarsjenning. Sa wurde der wol ôfspraken oer û.o. media makke tusken it Ryk en provinsje yn ‘e periodike Bestjoersôfspraak Fryske Taal en Kultuer (hjirnei: BFTK), mar wurdt nijsfoarsjenning of nijsblêden net spesifyk neamd. De oandacht giet dêr benammen nei de Omrop en in ‘folsleine en alsidige Frysktalige programmearring op radio, telefyzje en ynternet’ (s.34). Frysktalige nijsfoarsjenning wurdt ek net neamd yn oare sydzjemooglikheden lykas it nasjonale Stimuleringsfonds voor de Journalistiek, de ‘Subsydzjeregeling kultuer en mienskip’ of de ‘Subsydzjeregeling Sichtberens Fryske taal 2023’ (Provinsje Fryslân, 2022; 2023; SvdJ, 2021). Sa’t it liket kriget allinne Omrop Fryslân direkte finansjele stipefan it Ryk en Provinsje foar in Frysktalige programearring, en dêrmei nijsfoarsjenning, fanwegen de BFTK 2019-2023. De RfdFB kriget teffens subsydzje fan de Provinsje en dêrmei It Nijs mooglik(yndirekt) ek (RfdFB, 2021). Frysktalige nijsfoarsjenning hat al mei al gjin stevich plak yn belied en de dêrút fuortkomende finansiering.
Mei it boppesteande yn ’e holle is it wierskynlik net ferwûnderlik dat yn Fryslân mear minsken mear Nederlânsktalich as Frysktalich nijs lêze (Rys et al., 2017). Net is der allinne in lytser Frysktalich nijsoanbod, wat benammen rjochte is op lokaal nijs, as Nederlânsktalich nijsoanbod, mar de Fryske lêsfeardigens leit ek leger as de hark- en sprekfeardigens (Klinkenberg et al., 2018; Provinsje Fryslân, 2020; Rys et al., 2017; sjoch tabel 1). It belang fan nijs yn it Frysk moat lykwols net oer de holle sjoen wurde, want nijsfoarsjenning yn ’e minderheidstaal kin bydrage oan ’e taalfitaliteit, it taalgebrûk, it lokale mienskipsgefoel en it publike debat (UNESCO, 2003; Richardson et al., 2008; Iñaki et al., 2008).
| Persintaazje befolking yn Fryslân dat oanjout dat dy it Frysk (tige) goed … | |
| ferstean kin | 891 – 932 % |
| prate kin | 642 – 691 % |
| lêze kin | 522 – 571 % |
| skriuwe kin | 162 – 181 % |
Foarbylden út Sweden en Noarwegen
Sweden en Noarwegen hawwe beide kêst 11.1.e.i ratifisearre foar de erkende talen, wat delkomt op it oanmoedigjen fan minstens ien krante yn dy talen. Sweden hat dat foar trije talen erkend, nammentlik foar it Finsk, it Meänkiely en it Samysk as taalgroep en Noarwegen hat it kêst erkend foar it Samysk, mei in ûnderskied tusken Noard-, Lule- en Súdsamysk (CoE, 2021, 2024-a). Der sit frijwat ferskil yn it tal sprekkers fan dy talen (sjoch tabel 2). Foar de ymplemintaasje fan kêst 11.e.i wurde subsydzjes beskikber steld troch sawol Sweden as Noarwegen.
| Lân | Taal(-famylje) | Fariant | oantal spekkers |
| Sweden | Finsk | 200.000-250.000 | |
| Meänkiely | 150.000 | ||
| Samysk | Noardsamysk | 6000 | |
| Lulesamysk | 500-600 | ||
| Súdsamysk | 200-500 | ||
| Noarwegen | Samysk | Noardsamysk | 20.000 |
| Lulesamysk | 500-600 | ||
| Súdsamysk | 200-500 |
Sweden
Foar de ymplemintaasje fan kêst 11.e.i binne der subsydzjes beskikber steld troch Sweden, mei in subsydzjeregeling foar de Samy fia it Samyske parlemint (Government Offices of Sweden [GOS], 2001; 2021). Soksoarte subsydzjes kinne ta 75% fan de kosten drage (GOS, 2019). Foar kranten is it troch de jierren hinne makliker wurden om in oanfraach te dwaan, mei’t de takenningsbetingsten ferromme binne. Sa is it minimumoantal lêzers dat de krante hawwe moat hjoed-de-dei 750, mar dat wie dêrfoar 1500 en earder 2000 lêzers (GOS, 2010; 2016; 2021). Kranten hawwe ek mear mooglikheden krigen om de sybsydzje yn te setten. Sa kin der (op oantrunen fan de KomEks) sûnt 2010 oer de grinzen hinne gearwurke wurde, bygelyks mei Samy út Noarwegen (CoE, 2003; GOS, 2010). Sûnt 2014 kinne nijsblêden subsydzje oanfreegje wannear’t dy foar minstens 25% de erkende taal brûke en kin dy subsydzje ek brûkt wurde foar ynnovaasje of foar sjoernalistyk yn gebieten mei in leger berik (GOS, 2016; 2021). Sûnt 2020 kin der ek subsydzje oanfrege wurde foar redaksjonele stipe (GOS, 2021).
Noarwegen
Wol in Samyske krante subsydzje oanfreegje yn Noarwegen, dan binne der twa haadbetingsten foar takenning. As earste moat de krante de Samy as haaddoelgroep hawwe, mar hoege artikels net perfoarst yn de Samyske talen skreaun te wêzen. As twadde moat de krante (ek) op papier publisearre wurde (Norwegian Ministry of Local Government and Modernisation, 2020). Oan ’e iene kant soarget de betingst om Samy as haadgroep te hawwen foar fleksibiliteit yn taalgebrûk en kin in krante foar Samy subsydzje oanfreegje om de taal faker te brûken sûnder it Samysk as haadtaal te hawwen. Oan ’e oare kant slút dy betingst ek guon kranten út dy’t de taal faker brûke wolle, mar in oare doelgroep hawwe as de Samy (Medietilsynet, 2022).
Utkomsten fan subsydzje
Mei dy finansjele stipe binne der yn Sweden en Noarwegen kranten dy’t nijs publisearje yn de erkende talen (sjoch tabel 3). Yn Sweden binne der lykwols gjin Samyske kranten dy’t subsydzje ûntfange, eat dêr’t de KomEks suver alle rapportaazjes oer skriuwt en ferbettering foar freget (CoE, 2003; 2006; 2008; 2011; 2015a; 2017; 2022b). Ien reden is dat der te min sjoernalisten binne dy’t de Samyske taal yn ’e macht hawwe (Iñaki et al., 2008; CoE, 2017). Boppedat makket de subsydzjebetingst fan in minimumoantal lêzers fan 750 it ek lestich, mei’t dat oantal mear is as it totaal oantal sprekkers fan Lule- en Súdsamysk yn Sweden. Wat Noarwegen oangiet is de KomEks yn ’e lêste rapporten tefreden oer de ymplemintaasje fan 11.1.e foar Noardsamysk, mar sjocht dy ferbettering mooglik foar Lule- en Súdsamysk (CoE, 2018; 2021). Dat hat wierskynlik te krijen mei de ôfwêzigens fan kranten mei dy talen as haadtaal (CoE, 2015b).
| Sweden | Noarwegen | ||
| Taal dêr’t de krante yn skriuwt | Subsydzje* yn 2021 | Taal dêr’t de krante yn skriuwt | subsydzje* yn 2019 |
| Finsk | €324.088 | Noardsamysk | €1.618.138 |
| Meänkiely | €151.918 | Foar in part Noardsamysk | €1.118.330 |
| Foar in part Finsk en Meänkiely | € 254.630 | Foar in part Lulesamysk | €62.405 |
| Samysk | n.f.t. | Foar in part Súdsamysk | €53.849 |
Ta eintsjebeslút
It plak fan it Frysk yn ’e twa grutste regionale deiblêden fan Fryslân kin ferbettere wurde neffens de KomEks. De KomEks beskôget it inisjatyf fan Omrop Fryslân, de LC enit FD om mear sjoernalisten op te lieden om yn it Frysk ferslach te dwaan dan ek as in positive ûntwikkeling. De KomEks advisearret Nederlân dêrom om dat inisjatyf te stypjen troch kêsten 11.1.e en 11.1.g fan it Hânfêst te ratifisearjen, foar it oanmoedigjen fan in Frysktalige krante (of krante-artikels) en fan de oplieding fan sjoernalisten om it Frysk te brûken. Dêrmei wurdt Frysktalige nijsfoarsjenning stipe, dy’t bydrage kin oan de taalfitaliteit en taalgebrûk fan it Frysk, it lokale mienskipsgefoel en it publike debat (UNESCO, 2003; Richardson et al., 2008; Iñaki et al., 2008).
Yn it besteande wetlik en bestjoerlik ramt stiet it kranten frij om it Frysk te brûken, mar wurdt Frysktalige nijsfoarsjenning net eksplisyt befoardere. Wylst Omrop Fryslân, de LC enit FD alle trije skriftlik nijs fersoargje, hat Omrop Fryslân as publike mediatsjinst lykwols in dúdliker (wetlik) ramt en kriget it mear finansjele stipe om it Frysk te brûken.
Foar besteande foarbylden foar mooglike ymplemintaasje fan kêst 11.1.e kin der sjoen wurde nei Sweden en Noarwegen. Beide stypje de erkende talen troch subsydzje beskikber te stellen foar kranten om de talen te brûken. De bedraggen dy’t útkeard wurde, binne it mannichfâld fan wat der eventueel no oanfrege wurde kin foar Fryske krante-artikels. Der binne lykwols yn beide lannen ek ûngeunstige takenningsbetingsten, bygelyks in te heech minimumoantal lêzers, de taalmienskip as haaddoelgroep of de ferplichting foar in printe publikaasje.
In subsydzjeregeling liket in relatyf maklike wize om it kêst te ymplemintearjen, mar der binne saken om rekken mei te hâlden. Sa moatte takenningsbetingsten passend wêze foar de Fryske situaasje. Skriftlike nijsfoarsjenning komt bygelyks net allinne yn ’e foarm fan kranten, mar wurdt ek online fersoarge troch de publike mediatsjinst of belange-organisaasjes. Twads moat der jild beskikber makke wurde troch de ûndertekener, oftewol Nederlân. Soe Nederlân kêst 11.1.e ratifisearje, dan soe it Ryk kranten finansiere kinne en bygelyks meinimme kinne yn de nije BFTK of nasjonale subsydzjemooglikheden. Mei de erkenning fan it Papiamentu is der in foarbyld bykommen yn eigen lân en it is nijsgjirrich hoe’t de Ryksoerheid útfiering jaan sil oan it kêst 11.1.e.i. Oft it Ryk it advys fan de KomEks oernimme sil en kêst 11.1.e ratifisearje sil foar it Frysk, sil mei de folgjende BFTK of it tuskentiidske rapport foar it Hânfêst dúdlik wurde.
Omreden fan de lingte is der yn dit artikel net fierder yngongen op kêst 11.1.g, it oplieden fan sjoernalisten om it Frysk te brûken yn harren wurk. Nettsjinsteande kin der wol oannommen wurde dat it gehiel fan de twa kêsten grutter is as de som. Nederlân soe der dan ek goed oan dwaan om sawol de oplieding (kêst 11.1.g) as it medium (kêst 11.1.e) fan sjoernalisten te ûnderstypjen. Mear ûndersyk nei de wikselwurking tusken de twa kêsten of oare foarbylden fan nijsfoarsjenning yn in minderheidstaal is nedich.
Ydwine Scarse is studinte oan de RUG/Campus Fryslân, dêr’t se de Master Multilingualism folget. It grutste part fan it ûndersyk foar dizze tekst is dien yn oktober 2023.
Boarnelist
Council of Europe (1992a). European Charter for Regional or Minority Languages. https://rm.coe.int/1680695175
Council of Europe (1992b). European Charter for Regional or Minority Languages – Europeesk Hânfêst foar regionale talen of talen fan minderheden: Frisian version, unofficial translation. https://rm.coe.int/charter-frs-rev/16809fdfdc
Council of Europe (1995a). Framework Convention for the Protection of National Minorities. https://www.coe.int/en/web/conventions/cets-number-/-abridged-title-known?module=treaty-detail&treatynum=157
Council of Europe (1995b). Framework Convention for the Protection of National Minorities – Ramtferdrach oangeande de beskerming fan nasjonale minderheden: Frisian version, unofficial translation. https://rm.coe.int/fcnm-frisian-translation/16808ef30b
Council of Europe (2003). European Charter for Regional or Minority Languages – Application of the Charter in Sweden. http://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=09000016806dba9a
Council of Europe (2006). Application of the Charter in Sweden – 2nd monitoring cycle. http://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=09000016806dbada
Council of Europe (2008). Application of the Charter in Sweden –3rd monitoring cycle. http://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=09000016806dbadd
Council of Europe (2011). Application of the Charter in Sweden – 4th monitoring cycle. http://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=09000016806dbae0
Council of Europe (2015a). Application of the Charter in Sweden – 5th monitoring cycle. http://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=09000016806dba6e
Council of Europe (2015b). Application of the Charter in Norway – 6th monitoring cycle. http://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=09000016806db952
Council of Europe (2017). Sixth report of the Committee of Experts in respect of Sweden. https://search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?Reference=CM(2017)36
Council of Europe (2018). European Charter for Regional or Minority Languages: Seventh report of the Committee of Experts in respect of Norway. https://search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectId=09000016808c2726#_Toc513820736
Council of Europe (2020). Seventh Evaluation Report on Sweden – Committee of Experts of the European Charter for Regional or Minority Languages. https://rm.coe.int/swedenecrml7-en3c-pdf/16809fbaab
Council of Europe (2021). Eighth Evaluation Report on Norway – Committee of Experts of the European Charter for Regional or Minority Languages. https://rm.coe.int/norwayecrml8-en/1680a57899
Council of Europe (2022a). Seventh Evaluation Report on the Netherlands – Committee of Experts of the European Charter for Regional or Minority Languages. https://rm.coe.int/netherlandsecrml7-en/1680aa8930
Council of Europe (2022b). Eighth Evaluation Report on Sweden- Committee of Experts of the European Charter for Regional or Minority Languages. https://rm.coe.int/swedenecrml8-en/1680aa8932
Council of Europe (2023). Chart of signatures and ratifications of Treaty 157. Council or Europe. Besjoen op 6 oktober, 2023, https://www.coe.int/en/web/conventions/cets-number-/-abridged-title-known?module=signatures-by-treaty&treatynum=157
Council of Europe (2024-a, January 29). States Parties to the European Charter for Regional or Minority Languagesand their regional or minority languages (listed by language on p.6). Council of Europe. https://rm.coe.int/november-2022-revised-table-languages-covered-english-/1680a8fef4
Council of Europe (2024-b). Reservations and Declarations for Treaty No.148 – European Charter for Regional or Minority Languages (ETS No. 148). Council of Europe. Besjoen op 4 febrewaris, 2024 https://www.coe.int/en/web/conventions/concerning-a-given-treaty?module=declarations-by-treaty&territoires=&codeNature=0&codePays=&numSte=148&enVigueur=true&ddateDebut=05-05-1949
Endangered Languages Project. (2023). Catalogue of Endangered Languages. University of Hawaii at Manoa. http://www.endangeredlanguages.com
Government Offices of Sweden (2001). The European Charter for Regional or Minority Languages: Initial Periodical Report presented to the Secretary General of the Council of Europe in accordance with Article 15 of the Charter- Sweden. http://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=09000016806d81a5
Government Offices of Sweden (2010).Sweden’s report to the Council of Europe on the European Charter for Regional or Minority Languages presented in accordance with Article 15 of the Charter, fourth Periodical Report. http://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=09000016806d81e1
Government Offices of Sweden (2016). Sixth periodical report presented to the Secretary General of the Council of Europe in accordance with Article 15 of the Charter – Sweden. http://rm.coe.int/european-charter-for-regional-or-minority-languages-sixth-periodical-r/16806d81e4
Government Offices of Sweden (2019). Seventh periodical report presented to the Secretary General of the Council of Europe in accordance with Article 15 of the Charter – Sweden. https://rm.coe.int/swedenpr7-en/168095445a
Government Offices of Sweden (2021). Eighth periodical report presented to the Secretary General of the Council of Europe in accordance with Article 15 of the Charter – Sweden. https://rm.coe.int/swedenpr8-en/1680a2bc07
Grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden van 24 augustus 1815 (GW), BWBR0001840. (n.d.). https://wetten.overheid.nl/BWBR0001840/2023-02-22/0
Iñaki, Z., Nicolás, X., Gutierrez, A., Urrutia, S., & Fernandez, I. (2008). Language development, knowledge and use among journalists of european minority language media. Journalism Studies, 9(2), 195–211. https://doi.org/10.1080/14616700701848238
Klinkenberg, E., Jonkman, R., & Stefan, N. (2018). Taal yn Fryslân: de folgjende generaasje . Provinsje Fryslân.
Mediawet 2008, BWBR0025028. (2008). https://wetten.overheid.nl/BWBR0025028/2023-01-01/0
Medietilsynet (2022, 16 desimber). ‘Medietilsynet har fordelt 39 millionar kroner i støtte til samiske aviser’ [De Noarske media-autoriteit hat 39 miljoen NOK oan stipe útdield oan Samyske kranten]. Medietilsynet . https://www.medietilsynet.no/nyheter/nyhetsarkiv/aktuelt-2022/medietilsynet-har-fordelt-39-millionar-kroner-i-stotte-til-samiske-aviser/
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties & Provinsje Fryslân. (2018). Bestjoersôfspraak Fryske taal en kultuer 2019 – 2023. https://open.overheid.nl/repository/ronl-5295a6b9-6cfa-422c-8ed3-db38eeefe9da/1/pdf/bestjoersofspraak-fryske-taal-en-kultuer-2019-2023.pdf
Minoritet (n.d.). Minoritet: Webplatsen om Sveriges nationella minoriteter och minoritetsspråk [Minderheid: De webside oer de nasjonale minderheden en minderheidstalen fan Sweden]. Besjoen op 18 oktober, 2023, https://www.minoritet.se/
Norwegian Ministry of Local Government and Modernisation. (2020). Eighth periodical report presented to the Secretary General of the Council of Europe in accordance with Article 15 of the Charter – Norway. https://rm.coe.int/norwaypr8-en-pdf/16809f9a19
Omrop Fryslân. (2021, 16 novimber). ‘Bysûndere edysje Ljouwerter Krante mei acht bledsiden yn it Frysk’. Omrop Fryslân. https://www.omropfryslan.nl/fy/nijs/1104964/bysundere-edysje-ljouwerter-krante-mei-acht-bledsiden-yn-it-frysk
Provinsje Fryslân. (2020). De Fryske Taalatlas 2020: Fryske taal yn byld. https://cuatro.sim-cdn.nl/fryslan/uploads/Fryske%20Taalatlas%c%202020%20%28Fries%29.pdf
Provinsje Fryslân (2022). Subsydzjeregeling kultuer en mienskip Fryslân. https://lokaleregelgeving.overheid.nl/CVDR690814/1?
Provinsje Fryslân. (2023). Subsydzjeregeling Sichtberens Fryske taal 2023. https://lokaleregelgeving.overheid.nl/CVDR692464/1
Richardson, J.E., Huckerby, S. & Williams, M. (2008). Nation, Culture and Identity in a French-language Corsican Newspaper. Journalism Studies, 9(4), 561–577. https://doi.org/10.1080/14616700802114324
Ried fan de Fryske Beweging (2021). Jierrekken 2021. https://www.fryskebeweging.frl/wp-content/uploads/2022/05/jierrekken-2021-fan-de-Ried-fan-de-Fryske-Beweging.pdf
Rys, K., Van der Meulen, M., Hinskens, F., Van der Gucht, F., De Caluwe J., Heeringa, W. & Van der Peet, M. (2017). Onderzoeksrapport Staat van het Nederlands Over de taalkeuzes van Nederlanders en Vlamingen in het dagelijks leven. Nederlandse Taalunie, Meertens Instituut en Universiteit Gent. https://taalunie.org/publicaties/38/staat-van-het-nederlands-onderzoeksrapport-2017
Samer (n.d.). Samer: Allt om Sveriges ursprungsfolk samerna och deras land Sápmi, Sábme, Sábmie, Saepmie [Samy: Alles oer Sweden syn lânseigen folk de Samy en harren lân Sápmi, Sábme, Sábmie, Saepmie]. Besjoen op 18 oktober, 2023, https://samer.se/1002
SvdJ: Stimuleringsfonds voor de Journalistiek. (2021). Jaarverslag 2021. https://www.svdj.nl/wp-content/uploads/2023/02/Jaarverslag-2021.pdf
UNESCO (2003). Language Vitality and Endangerment: UNESCO Ad Hoc Expert Group on Endangered Languages. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000183699
Wet Gebruik Friese Taal, BWBR0034047. (2014). https://wetten.overheid.nl/BWBR0034047/2014-01-01
XE (n.d.).XE: Trusted Global Currency Converter & Money Transfer Solutions. XE. Besjoen op 18 oktober, 2023, www.xe.com
Laat een reactie achter