Yn oktober (Op syn Gryksk) en yn novimber (Op syn idioatysk Frysk) haw ik my hjir op frisistyk dwaande holden mei de taalpersepsje fan Everwinus Wassenbergh, de earste heechlearaar ‘neerlandistiek’ yn Frjentsjer (en hiele Nederlân). Nei it sekuer trochnimmen fan syn bekendste wurk Idioticon Frisicum fan 1802-1806 kaam ik as Fries yn de moderne tiid ta in frij ferrassende … [Lees meer...] overIn tuskenstantsje
Frisistyk Artikel
In memoriam: Jacobus Knol (Dokkum 30 maart 1936 – Dokkum 30 novimber 2023)
Yn 1994 brocht de advyskommisje nije útjeften fan de Kristlik Fryske Folksbibleteek (KFFB) yn de Ljouwerter Kuriostsjerke, suver de thúsbasis fan de KFFB, advys út oer de yntsjinne romanmanuskripten foar it jier 1995. Ien fan de manuskripten hie as titel In libben as Styntsje. It bestjoer fan de KFFB krige in tige posityf advys oer it manuskript, dat in 1995 ferskynd is as … [Lees meer...] overIn memoriam: Jacobus Knol (Dokkum 30 maart 1936 – Dokkum 30 novimber 2023)
Der sit hiel wat muzyk yn Aldfrysk!
Guon meie wol tinke dat dat it Aldfrysk mar in stoffige boel is, mar gelokkich binne der minsken dy’t better wite. “Frisia non cantat”, wurdt gauris sein, “de Friezen sjonge net”. De sanger Bernlef wist wol better. Nee, foar dy âlde Friezen docht it âlde sechje gjin opjild. Hja mochten mei alle wille ris in liet oanheffe at der wat te fieren foel. By brulloften, bygelyks, woene … [Lees meer...] overDer sit hiel wat muzyk yn Aldfrysk!
Yn elts gefal trije ynfinitiven
Ynfinitiven binne bysûndere tiidwurden. Se feroarje bygelyks net at je in sin fan’e notiid nei de doetiid sette. Sjoch mar nei de foarbylden yn (1) en (2). Ite is hjir de ynfinityf. Sin (1) stiet yn’e notiid en sin (2) stiet yn’e doetiid. Je sjogge dat de persoansfoarm kin feroaret nei syn doetiid koe at de tiid feroaret. De ynfinityf ite bliuwt yn beide sinnen gelyk. (1) … [Lees meer...] overYn elts gefal trije ynfinitiven
Tachuntachentich
Wie sagt man auf Saterfriesisch ’88’? Die Frage wird nicht von allen Saterländern gleich beantwortet. Die erste Antwort, die ich erhielt, war sehr deutlich: ‘tachuntachentich’ und sonst nichts. Aufgrund dieser Auskunft habe ich die untenstehende Zeitungskolumne geschrieben. Schnell reagierten jedoch Leser, die meinten, ‘tachuntachentich’ sei eine plattdeutsche Entlehnung, es … [Lees meer...] overTachuntachentich
Hoe wurket it rymwurdboek?
De Fryske Akademy hat, mei help fan rapper/kollumnist Pieter Zijlstra en syn freonen Sweder Oosterkamp en Teun de Vries, in rymwurdboek ûntwikkele. Hoe wurket sa’n rymwurdboek no eins? Rymje bart op basis fan klanken. De útspraak fan wurden is dus hiel wichtich. Yn de wittenskip wurdt dy útspraak wjerjûn yn saneamd fonetysk skrift. Dat is in spesjaal skrift dat foar alle … [Lees meer...] overHoe wurket it rymwurdboek?
Frysk rymwurdboek knap stik wurk
Noch krekt foardat Sinteklaas wer yn it lân oankaam, is der in rymwurdboek foar it Frysk ferskynd. It sil foar de âldman in útkomst wêze, mar ek foar syn helpers en al dy oaren dy't har teksten yn rymfoarm op papier of skerm oerbringe wolle. Oant no ta moasten de Fryske rimelders it sûnder sa'n helpmiddel dwaan. Dat makke it rymjen net ûnmooglik – al dy steapels Fryske … [Lees meer...] overFrysk rymwurdboek knap stik wurk
Etymologica: wâld en woud
In de NRC van 15 november 2023 stond een artikel waarin het ‘woud’ centraal stond. Het woord woud roept bij mij altijd wat geheimzinnigs, onheilspellends op, zeker in de samenstelling oerwoud. Een ‘gewoon’ woud bestaat uit grote zware bomen, zogenaamde woudreuzen, is moeilijk doordringbaar en toen ik klein was huisden er bovendien rovers en mysterieuze kabouters. Later vertelde … [Lees meer...] overEtymologica: wâld en woud
Ik hie myn paad fûn
Toespraak van prof. dr. Goffe Jensma bij de presentatie van Jij, laatste rebel! / Do, lêste rebel!, tweetalige bloemlezing uit het werk van H.H. ter Balkt door Abe de Vries, boekhandel Van der Velde, Sneek, 7 november 2023 It paad nei de poëzy rint oer it papier samar de wrâld yn, de riedselachtige wrâld mei al syn fragen, orakels, problemen en riedlings. Datselde kinst ek … [Lees meer...] overIk hie myn paad fûn
“Koaster”: vom Küster zum Lehrer
Als eine Gruppe von Studenten aus dem niederländischen Friesland letztes Jahr im Saterland war und in der Kirche spontan mit einer Saterländerin ins Gespräch geriet, wunderten sich die Besucher, wieso der Küster im Saterland so wichtig war. Die Saterländerin beschrieb doch, dass dieser Kirchendiener sogar die Kinder unterrichtete! Obwohl Westfriesen generell ziemlich gut … [Lees meer...] over“Koaster”: vom Küster zum Lehrer
Frysk yn de rjochtspraak en de steat en status fan it Frysk
Noch hieltyd lit de situaasje fan it Frysk yn de rjochtspraak sjen wat der mankearret oan de steat en status fan it Frysk. Op 4 novimber fersoargen presidint fan it Gerjochtshof Arnhim-Ljouwert, mr. Jonneke Oosting, en DINGtiidbestjoerder en bestjoersrjochtlik advokaat by Stibbe yn Amsterdam dr. Annalies Outhuijse de jierlikse DINGtiidlêzing (hjir werom te lêzen). Dizze kear … [Lees meer...] overFrysk yn de rjochtspraak en de steat en status fan it Frysk
FAQ oer it Frysk
Alle wiken komme der wol fragen oer it Frysk yn by de Fryske Akademy. Fragen dy't nijsgjirrich binne foar in breed publyk wurde ek hjir op Frisistyk beäntwurde. Hjoed in fraach oer it brûken it dielteken (trema). Fraach: Wêrom stiet der al in dielteken op de a yn teäter en net op de a yn alinea? Antwurd: Wy hawwe hjir te krijen mei it saneamde stjitten fan lûden. Dêr is … [Lees meer...] overFAQ oer it Frysk
Op syn idioatysk Frysk. Taalkundige analyze fan it ‘Idioticon Frisicum’(1806) fan Everwinus Wassenbergh.
Ynlieding Op 9 oktober stie myn artikel Op syn Gryksk op Frisistyk. Dat wie basearre op de lêzing dy’t ik op de Dei fan de Fryske taalkunde (6 oktober ll.) holden haw oer de ynfloed fan de Schola Hemsterhusiana op de taalresepsje fan Everwinus Wassenbergh-en-dy, de heechleararen Gryksk en oare akademisy yn de achttjinde en de earste helte njoggentjinde iuw. It gie om in … [Lees meer...] overOp syn idioatysk Frysk. Taalkundige analyze fan it ‘Idioticon Frisicum’(1806) fan Everwinus Wassenbergh.
Ferfilming Bartele Bûse yn premjêre op Cinekidfestival: ‘In útsûnderlik fantasyryk boek’
Hoe fantastysk is it om in ferhaal út in Frysk berneboek te ferfilmjen en dat dy film yn premjêre giet op it wrâldferneamde Cinekidfestival yn Amsterdam? Filmregisseur Halbe Piter Claus kin deroer meiprate. Syn film ‘Bartele Bûse. De kaam fan juffer Lize’ is op 26 oktober foar it earst op it wite doek te sjen. As lyts jonkje krige Halbe Piter Claus (1981) it … [Lees meer...] overFerfilming Bartele Bûse yn premjêre op Cinekidfestival: ‘In útsûnderlik fantasyryk boek’
Aventoeren fan Astrid Lindgren
It is belangryk dat klassikers út de berneliteratuer oerset wurde nei talen lykas it Frysk. Dat fine oersetter Rymke Zijlstra en berneliteratuer-ekspert Jant van der Weg-Laverman. It berneboek De bruorren Liuwehert ferskynde 50 jier lyn en is twa kear oerset nei it Frysk. It Sweedske berneboek Bröderna Lejonhjärta fan de ferneamde skriuwer … [Lees meer...] overAventoeren fan Astrid Lindgren
“Van lieverlee” und “Läiveloang”
Die niederländische Sprache hat den Ausdruck “van lieverlee”. In meinem Niederländisch bedeutet dies “gelassen”, “widerwillig”: wer etwas “van lieverlee” tut, hätte lieber etwas anderes getan, sah jedoch keine Möglichkeit dazu. Merkwürdig ist, dass ich kein Wörterbuch habe finden können, das diese Bedeutung verzeichnet. In allen Wörterbüchern wird die Bedeutung “allmählich” … [Lees meer...] over“Van lieverlee” und “Läiveloang”
Nieuwe oogst dankzij Petrus Poetinus van Stavoren
“Wie ongemerkt wordt geboren en sterft, heeft niet slecht geleefd.” Je zou kunnen denken dat deze woorden van de Romeinse dichter Horatius (brief 1.17 vers 10) ook toepasselijk zijn voor Pieter Beyntsma uit Stavoren. Wie kent hem nog? Als je nu zoekt naar literatuur van of over deze man, zul je weinig vinden, maar verrassend genoeg was Beyntsma in zijn eigen tijd—eind 15e, … [Lees meer...] overNieuwe oogst dankzij Petrus Poetinus van Stavoren
“Minne bak”
Okkerdeis frege in kollega op ’e Akademy wat ik bedoelde mei “minne bak”. Ik skeat fuortendaalks yn ’e ferdigening. “Kinst dat net? Dat is dochs hiel gewoan Frysk!” Ik blufte eins, want as sy as beropsfries de útdrukking net kin, is it miskien dochs net sok “gewoan Frysk”. “Minne bak” is suver myn standert-reaksje as der wat negatyfs bart. In soarte fan negative ferzje fan … [Lees meer...] over“Minne bak”
Sprechen Sie Seeltersk oder Español?
Journalisten haben ein merkwürdiges Stilmittel erfunden, das sie eigentlich nur für kleine Sprachen verwenden. Außerhalb von journalistischen Kreisen trifft man es nur selten an. Warum sie es verwenden, ist mir bislang nicht völlig klar.Könnten Sie sich vorstellen, dass eine Zeitung folgenden Satz enthalten würde? “In Deutschland sind die meist gesprochenen Fremdsprachen das … [Lees meer...] overSprechen Sie Seeltersk oder Español?
Op syn Gryksk
In nije analyze fan de ynfloed fan de Schola Hemsterhusiana op de taalresepsje fan Everwinus Wassenbergh-en-dy. Lêzing, holden op de Dei fan de Fryske Taalkunde 6 oktober 2023 Fryske Akademy yn Ljouwert De Schola Hemsterhusiana, neamd nei heechlearaar Gryksk Tiberius Hemsterhuis (1685-1766) û.o. yn Frjentsjer, hat in grutte ynfloed hân op de taalhistoaryske analyze fan … [Lees meer...] overOp syn Gryksk
Taallânskip en taalferoaring yn it kleaster Thabor
Dy’t oan ‘e lette Fryske midsiuwen tinkt, sil tinke oan in lânskip dat skaaimerke waard troch in grut tal kleasters. Goed sechtich hawwe dat der west, dy’t yn ‘e rin fan ‘e sechtjinde iuw harren delgong seagen nei oanlieding fan ‘e reformaasje. Ien fan de ferneamdste en rykste kleasters fan Fryslân wie Thabor, dat tusken 1406-1580 bestie yn Tirns (deunby Snits). In soad minsken … [Lees meer...] overTaallânskip en taalferoaring yn it kleaster Thabor
Mooglike genderneutrale foarnamwurden yn it Frysk
Yn Sweden waard yn 2015 it genderneutrale foarnamwurd ‘hen’ offisjeel ynfierd, foar it ferwizen nei minsken dy’t sels oanjouwe dat se genderneutraal oantsjut wurde wolle, yn stee fan mei ‘han’ (Frysk: hy) of ‘hon’ (Frysk: hja/sy). De rop om genderneutrale foarnamwurden komt út ’e hoeke fan de ynternasjonale lhbty+-mienskip, en dêrfan de minsken dy’t har identifisearje as … [Lees meer...] overMooglike genderneutrale foarnamwurden yn it Frysk
Skiednis fan Fryske útjouwerijen
Yn it meikoarten te ferskinen boek Rijk, maar niet in geld: Vijftig jaar Fryske uitgevers 1920-1970 fertelt Louw Dijkstra de skiednis fan benammen de útjouwerijen fan Doederus Kamminga yn Dokkum en dy fan Jacob Laverman yn Drachten. It pleatst dy útjouwerijen yn de kontekst fan de opbloei en konsolidaasje fan it Frysk as kultuertaal mei dêrby in soad nijsgjirrige bysûnderheden … [Lees meer...] overSkiednis fan Fryske útjouwerijen
Uniek venster op taalkundige situatie van de Ommelanden
Onderzoek naar de Richthofenkolleksje (tien middeleeuwse rechtshandschriften, de collectie is eind vorig jaar opgenomen in het Nederlandse Unesco ‘Memory of the World’-register) is tot nu toe vaak gefocust geweest op de Oudfriese handschriften (R 1-6). De Middelnederduitse handschriften zijn minder vaak bestudeerd. Dit is opvallend, want de Richthofenkolleksje bevat zowel … [Lees meer...] overUniek venster op taalkundige situatie van de Ommelanden
It ‘Freeska Landriucht’ (1484-86): krusende paden
Samenvatting: Twee exemplaren van het ‘Freeska Landriucht’, het oudste Friestalige gedrukte boek (1484-86), lijken enkele eeuwen geleden elkaars pad te hebben gekruist. Daarop wijst een analyse van de patronen in de ‘rubricatie’, de wijze waarop leestekens en handgeschreven hoofdletters in een boek werden aangebracht. It ‘Freeska Landriucht’ Mei de term Aldfrysk tsjutte … [Lees meer...] overIt ‘Freeska Landriucht’ (1484-86): krusende paden
