In de Facebookgroep Leraar Nederlands plaatste op 10 april iemand een kindergedicht met daarbij een paar regels begeleidende tekst. Daarin kwam de volgende zin voor: Uiteraard viel me de woordgroep "de stalenros" op. Mijn eerste gedachte was deze: de schrijver kende het woord ros voor "paard" niet, daardoor herkende ie de beeldsprakige woordgroep "stalen ros" niet en heeft … [Lees meer...] overDe stalenros
“Wat is dat?” als indirecte taalhandeling
Bij de paasbult van dit jaar stond ik als vrijwilliger in een kraampje om hapjes en drankjes te verkopen. Het meeste kostte een grijpstuiver, maar ranja was gratis en dat stond ook zo op de prijslijst. Verder hadden we een paar schaaltjes met chocolade-eitjes neergezet, waar iedereen zich van mocht bedienen, ook gratis, al stond dat nergens aangegeven. De interactie met … [Lees meer...] over“Wat is dat?” als indirecte taalhandeling
Zij mogen minder mest uitrijden om zo de waterkwaliteit te verbeteren
In de Trouw van 2 april stond een zin die me een aantal dagen heeft beziggehouden. Dat is de volgende: Die zin komt uit de pen van Jelle Brandsma, die hem gebruikte in een artikel over het Europees mestbeleid. Heel wat krantenlezers zullen er geen been in hebben gezien - en lezen eroverheen - maar een gekke zin is het, om minstens twee redenen. De interpretatie van … [Lees meer...] overZij mogen minder mest uitrijden om zo de waterkwaliteit te verbeteren
Klemtoonverschuiving in “hoogleraar”
Vorig jaar viel me voor het eerst op dat iemand "hoogleraar" anders beklemtoonde dan ik. Het ging om een studente ergens achter in de twintig en ze legde de klemtoon op "hoog".Toevallig zaten we op dat moment in een college over taalverandering, dus we thematiseerden het even. Er was nog een jongedame in de zaal die de klemtoon op "hoog" legde. De overige studenten … [Lees meer...] overKlemtoonverschuiving in “hoogleraar”
Kiebäiste: in spoar fan it Aldfryske ki “kij” yn it Sealterfrysk
Yn alle hjoeddeistige Fryske talen hat it wurd foar "ko" in ûnregelmjittige meartalsfoarm. Yn it Westerlauwersk Fryslân is it ientallige wurd almeast ko, wylst by Kollum om koe sein wurdt (mei it lûd fan kût). It meartal dat dêrby heart, is kij (mei it wenstige dialektferskaat yn de útspraak fan it lûd). Yn Noard-Fryslân leit it spul der net botte oars hinne. Op 'e fêstewâl … [Lees meer...] overKiebäiste: in spoar fan it Aldfryske ki “kij” yn it Sealterfrysk
Indentiteit
Waarom schrijven mensen <indentiteit>, <indentiek> enzovoort met een <n> in de eerste lettergreep? Die vraag stelt zich Ton den Boon in de Trouw van 28 maart. Hij komt er niet uit en dat komt mede doordat hij een opvallende denkfout maakt. Den Boon noemt de schrijfwijze met <inde-> namelijk een "spelfout" en een "misspelling". En dat is het met grote … [Lees meer...] overIndentiteit
Sit der yn “datst de wedstryd winne silst” in klitysk foarnamwurd?
Okkerdeis fette Marc van Oostendorp op Neerlandistiek in nijsgjirrich stik fan Astrid van Alem gear. Dêr nimt se de tried yn op fan in lang rinnende diskusje oer bynwurdbûging yn it Frysk. Wat ding oft it ûnderstreke stobbeleintsje -st yn bygelyks ... datst der moarn by bist is, dat witte wy nammentlik noch altyd net krekt. Dat jildt ek foar de wat gruttere stobbeltsjes -ste en … [Lees meer...] overSit der yn “datst de wedstryd winne silst” in klitysk foarnamwurd?
“Dachtend dat het normaal was”
Verraden zulke verleden tijden ook iets over ons taalsysteem? Een jaar of twintig geleden heb ik een artikel gepubliceerd over Nederlandse gebiedende wijzen in de verleden tijd. Hoewel die zeker niet heel gebruikelijk zijn en ook lang niet alle Nederlandstaligen ze accepteren, komen ze zeker voor. Er zijn verschillende typen, zoals een voltooide variant, een variant met … [Lees meer...] over“Dachtend dat het normaal was”
Het ergens bij hadden willen horen
De redactie van Neerlandistiek kreeg de afgelopen dagen twee bijdragen binnen over dezelfde constructie. Omdat de bijdragen elkaar aanvullen plaatsen we ze allebei. Hieronder het artikel van Henk Wolf. Dat van Ronny Boogaart staat hier. Op 9 maart stond er in de Volkskrant de weergave van een lang gesprek tussen de journaliste Sara Berkeljon en schrijfster Connie Palmen. … [Lees meer...] overHet ergens bij hadden willen horen
Muisgebruik en muizengebruik
Met de begrippen homonymie en polysemie wordt beschreven dat een enkele klankreeks een verscheidenheid aan betekenissen bezit. Het verschil tussen beide begrippen ligt in het aantal in je mentale lexicon opgeslagen woorden. Twee of meer gelijkluidende woorden zijn elkaars homoniemen, terwijl een enkel woord polyseem is als het betekenisschakeringen kent.Je kunt die begrippen … [Lees meer...] overMuisgebruik en muizengebruik
Von Petra die Mutter
Als ich in den 90er Jahren zum ersten Mal ins Saterland kam, fiel mir eine sprachliche Eigenartigkeit auf. Im ganzen deutschen Sprachgebiet sagt man "Petras Mutter" und "die Mutter von Petra". Hier in der Gegend wird jedoch auch "von Petra die Mutter" gesagt. Auch im Saterfriesischen hörte ich diese Konstruktion: "fon Petra ju Mäme". Dass sie als "schlechtes Deutsch" und … [Lees meer...] overVon Petra die Mutter
“Tuun” ist kein typisch friesisches Wort
Im West- und Nordfriesischen, im Saterfriesischen und im ostfriesischen Plattdeutsch wird ein Garten mit "Tuun" und ähnlichen Wörtern angedeutet. Bedeutet das, dass dieses Wort typisch Friesisch sein sollte, wie ein Bekannter mich neulich fragte? Nein, das ist nicht der Fall. Die ursprüngliche Bedeutung von "Tuun" ist Zaun - und dieses verwandte hochdeutsche Wort hat immer … [Lees meer...] over“Tuun” ist kein typisch friesisches Wort
Stephen Laker fertält uur seelterfräiske Toalwietenskup
Stephen Laker oarbaijet as Toalwietenskupper an ju Kyushu-Universität in Fukuoka in Japan. Hie befoatet sik toutieds mä't Unnersäiken un Beskrieuwen fon ju Seelter Toal. Hie beskrift foar Taalportaal ju Fonologie fon't Seeltersk, man is uk mä morfologiske und syntaktiske Fäildfoarskenge biezich. In krit Video uut de Riege "Anne Äi" fertält Laker uur sien Oarbaid. … [Lees meer...] overStephen Laker fertält uur seelterfräiske Toalwietenskup
Grammatika fan it Sealterfrysk op Taalportaal
Op de grammatikawebsite Taalportaal.org stiet sûnt 13 desimber in Ingelsktalige grammatika fan it Sealterfrysk. Dat is in foarm fan it Frysk dy't praat wurdt yn de Dútske gemeente Sealterlân. De grammatika is in gearwurkingsprojekt fan de Fryske Akademy, it Seeltersk-Kontoor, it Instituut voor de Nederlandse Taal en de Japanske Kyushu-universiteit. Op Taalportaal.org wienen … [Lees meer...] overGrammatika fan it Sealterfrysk op Taalportaal
Saterfriesische Steigerungsstufen und das bobaljiksche Universal
Es gibt eine Regel, die in fast allen Sprachen der Welt besteht, aber nicht im Saterfriesischen, nämlich dass die Meiststufe nicht regelmäßig sein kann, wenn die Mehrstufe unregelmäßig ist. Um das zu verstehen müssen wir den Begriff “Steigerungsstufen” erstmal auffrischen. Lasst uns dazu mal folgenden Satz nehmen: “Der eine Nachbar ist dick, der andere ist noch dicker und … [Lees meer...] overSaterfriesische Steigerungsstufen und das bobaljiksche Universal
Tachuntachentich
Wie sagt man auf Saterfriesisch ’88’? Die Frage wird nicht von allen Saterländern gleich beantwortet. Die erste Antwort, die ich erhielt, war sehr deutlich: ‘tachuntachentich’ und sonst nichts. Aufgrund dieser Auskunft habe ich die untenstehende Zeitungskolumne geschrieben. Schnell reagierten jedoch Leser, die meinten, ‘tachuntachentich’ sei eine plattdeutsche Entlehnung, es … [Lees meer...] overTachuntachentich
“Koaster”: vom Küster zum Lehrer
Als eine Gruppe von Studenten aus dem niederländischen Friesland letztes Jahr im Saterland war und in der Kirche spontan mit einer Saterländerin ins Gespräch geriet, wunderten sich die Besucher, wieso der Küster im Saterland so wichtig war. Die Saterländerin beschrieb doch, dass dieser Kirchendiener sogar die Kinder unterrichtete! Obwohl Westfriesen generell ziemlich gut … [Lees meer...] over“Koaster”: vom Küster zum Lehrer
“Van lieverlee” und “Läiveloang”
Die niederländische Sprache hat den Ausdruck “van lieverlee”. In meinem Niederländisch bedeutet dies “gelassen”, “widerwillig”: wer etwas “van lieverlee” tut, hätte lieber etwas anderes getan, sah jedoch keine Möglichkeit dazu. Merkwürdig ist, dass ich kein Wörterbuch habe finden können, das diese Bedeutung verzeichnet. In allen Wörterbüchern wird die Bedeutung “allmählich” … [Lees meer...] over“Van lieverlee” und “Läiveloang”
Sprechen Sie Seeltersk oder Español?
Journalisten haben ein merkwürdiges Stilmittel erfunden, das sie eigentlich nur für kleine Sprachen verwenden. Außerhalb von journalistischen Kreisen trifft man es nur selten an. Warum sie es verwenden, ist mir bislang nicht völlig klar.Könnten Sie sich vorstellen, dass eine Zeitung folgenden Satz enthalten würde? “In Deutschland sind die meist gesprochenen Fremdsprachen das … [Lees meer...] overSprechen Sie Seeltersk oder Español?
Onderwerp en gezegde zijn een ANWB-echtpaar
Om over taal te kunnen praten heb je een vakwoordenschat nodig, net zoals je een vakwoordenschat nodig hebt om over het plaatsen van kozijnen, het leggen van een betonvloer of het lubben van biggen te kunnen praten. Die laatste drie vakwoordenschatten leren de meeste mensen niet op school, maar de vakwoordenschat van het onderwerp taal krijgt iedereen in het Nederlandse … [Lees meer...] overOnderwerp en gezegde zijn een ANWB-echtpaar
Woordgeslacht, sexus en Van Dale: een beetje orde op zaken
Over woordgeslacht, voornaamwoordelijke verwijzing en de relatie tussen die twee bestaat nogal wat verwarring, zo blijkt uit een aantal recente discussies op Neerlandistiek naar aanleiding van informatie daarover in de nieuwe dikke Van Dale. Om ervoor te zorgen dat de discussiepunten voor iedereen helder zijn, wil ik hier een aantal feiten op een rijtje zetten. Daarna geef ik … [Lees meer...] overWoordgeslacht, sexus en Van Dale: een beetje orde op zaken
De best beschermde minderheidstaal van Nederland is niet het Fries
Hoewel er geen officieel beleid voor bestaat, voeren sommige Nederlandse bestuursorganen een beleid ten gunste van het Engels waar het beleid voor talen met een officieel beschermde status zwak bij afsteekt. In deze laatste bijdrage bespreek ik een paar voorbeelden en hun juridische context. Wie gebouwen van de Rijksuniversiteit Groningen binnenloopt, ziet meteen als 'push' … [Lees meer...] overDe best beschermde minderheidstaal van Nederland is niet het Fries
Gemeentelijke website moet van Europa tweetalig, maar Nederlands-Fries mag niet
Gemeentelijke websites moeten binnenkort tweetalig zijn, maar de combinatie Nederlands-Fries is niet voldoende. Er moet een buitenlandse taal bij. Tegelijk lijkt de Nederlandse wet dat standaardmatige gebruik van buitenlandse talen helemaal niet toe te staan. Hoe zit dat? Wie op de website van de gemeente Groningen kijkt, ziet daar heel wat informatie in buitenlandse talen … [Lees meer...] overGemeentelijke website moet van Europa tweetalig, maar Nederlands-Fries mag niet
De veranderende syntaxis van ‘beslissen om’
In een zondag op geenstijl.nl verschenen stukje staat de volgende zin: een ieder moet voor zichzelf beslissen om de vaccinatie te nemen. Uit de context blijkt dat de schrijver van het stukje het standpunt huldigt dat iedereen zelf moet weten of ie zich tegen het coronavirus laat inenten. Voor mij kan de geciteerde zin dat alleen niet uitdrukken. Die kan ik alleen maar … [Lees meer...] overDe veranderende syntaxis van ‘beslissen om’
Niemand weet precies voor wie de Friese taalwet geldt
Een ambtenaar op een Fries gemeentehuis mag brieven aan burgers over het ophalen van snoeiafval niet zomaar in het Russisch versturen. Hij is gehouden aan de Nederlandse wet en die regelt het taalgebruik in het openbaar bestuur. De Wet gebruik Friese taal geeft aan 'bestuursorganen en de onder hun gezag werkzame personen' bepaalde rechten om het Fries te gebruiken. Ik heb … [Lees meer...] overNiemand weet precies voor wie de Friese taalwet geldt