Om over taal te kunnen praten heb je een vakwoordenschat nodig, net zoals je een vakwoordenschat nodig hebt om over het plaatsen van kozijnen, het leggen van een betonvloer of het lubben van biggen te kunnen praten. Die laatste drie vakwoordenschatten leren de meeste mensen niet op school, maar de vakwoordenschat van het onderwerp taal krijgt iedereen in het Nederlandse … [Lees meer...] overOnderwerp en gezegde zijn een ANWB-echtpaar
Woordgeslacht, sexus en Van Dale: een beetje orde op zaken
Over woordgeslacht, voornaamwoordelijke verwijzing en de relatie tussen die twee bestaat nogal wat verwarring, zo blijkt uit een aantal recente discussies op Neerlandistiek naar aanleiding van informatie daarover in de nieuwe dikke Van Dale. Om ervoor te zorgen dat de discussiepunten voor iedereen helder zijn, wil ik hier een aantal feiten op een rijtje zetten. Daarna geef ik … [Lees meer...] overWoordgeslacht, sexus en Van Dale: een beetje orde op zaken
De best beschermde minderheidstaal van Nederland is niet het Fries
Hoewel er geen officieel beleid voor bestaat, voeren sommige Nederlandse bestuursorganen een beleid ten gunste van het Engels waar het beleid voor talen met een officieel beschermde status zwak bij afsteekt. In deze laatste bijdrage bespreek ik een paar voorbeelden en hun juridische context. Wie gebouwen van de Rijksuniversiteit Groningen binnenloopt, ziet meteen als 'push' … [Lees meer...] overDe best beschermde minderheidstaal van Nederland is niet het Fries
Gemeentelijke website moet van Europa tweetalig, maar Nederlands-Fries mag niet
Gemeentelijke websites moeten binnenkort tweetalig zijn, maar de combinatie Nederlands-Fries is niet voldoende. Er moet een buitenlandse taal bij. Tegelijk lijkt de Nederlandse wet dat standaardmatige gebruik van buitenlandse talen helemaal niet toe te staan. Hoe zit dat? Wie op de website van de gemeente Groningen kijkt, ziet daar heel wat informatie in buitenlandse talen … [Lees meer...] overGemeentelijke website moet van Europa tweetalig, maar Nederlands-Fries mag niet
De veranderende syntaxis van ‘beslissen om’
In een zondag op geenstijl.nl verschenen stukje staat de volgende zin: een ieder moet voor zichzelf beslissen om de vaccinatie te nemen. Uit de context blijkt dat de schrijver van het stukje het standpunt huldigt dat iedereen zelf moet weten of ie zich tegen het coronavirus laat inenten. Voor mij kan de geciteerde zin dat alleen niet uitdrukken. Die kan ik alleen maar … [Lees meer...] overDe veranderende syntaxis van ‘beslissen om’
Niemand weet precies voor wie de Friese taalwet geldt
Een ambtenaar op een Fries gemeentehuis mag brieven aan burgers over het ophalen van snoeiafval niet zomaar in het Russisch versturen. Hij is gehouden aan de Nederlandse wet en die regelt het taalgebruik in het openbaar bestuur. De Wet gebruik Friese taal geeft aan 'bestuursorganen en de onder hun gezag werkzame personen' bepaalde rechten om het Fries te gebruiken. Ik heb … [Lees meer...] overNiemand weet precies voor wie de Friese taalwet geldt
Fries als bestuurstaal niet beter beschermd dan andere talen
In een andere column heb ik onlangs beschreven dat het recht van burgers om tegen de overheid in Friesland het Fries te gebruiken een stuk beperkter is dan we allemaal dachten. Ook de rechten van overheden om het Fries te gebruiken zijn bij goede lezing van de wet niet goed geregeld. Volgens twee belangrijke rechtsstatelijke principes mogen burgers alles doen wat niet door … [Lees meer...] overFries als bestuurstaal niet beter beschermd dan andere talen
Rechten van Friestalige burgers minder goed beschermd dan gedacht
De wettelijke bescherming van de Friese taal is grotendeels geregeld in de Wet Gebruik Friese taal. Dat is althans de bedoeling. Met die wet zijn een paar vreemde dingen aan de hand. Wie goed leest, ontdekt dat die wet het Fries onbedoeld juist achterstelt bij andere talen. Volgens twee belangrijke rechtsstatelijke principes mogen burgers alles doen wat niet door een wet … [Lees meer...] overRechten van Friestalige burgers minder goed beschermd dan gedacht
“Ik verkoop de wagens aan advocaten tot rijschoolhouders”
In de Leeuwarder Courant van 20 oktober werd een autoverkoper aan het woord gelaten over de toegenomen verkoop van de Dodge Ram 1500. Hij zei: "Ik verkoop de wagens aan advocaten tot rijschoolhouders". In die zin zit een opvallende constructie die mij in het Nederlands nog niet eerder was opgevallen. De zin betekent in mijn interpretatie zoiets als: ik verkoop de wagens aan … [Lees meer...] over“Ik verkoop de wagens aan advocaten tot rijschoolhouders”
Wat de woorden ‘hoofdzin’ en ‘bijzin’ betekenen
Kortgeleden stond hier een stukje van mij over de functie van onderschikkende voegwoorden en - in directe samenhang daarmee: de betekenis van de woorden hoofdzin en bijzin. Er hebben me verschillende leraren Nederlands en anderen vragen over het stukje gesteld en die vragen laten denk ik zien dat ik met het gebruiken van die termen te veel voorkennis heb verondersteld. Daarom … [Lees meer...] overWat de woorden ‘hoofdzin’ en ‘bijzin’ betekenen
Kan een zin met een nevenschikkend voegwoord beginnen?
Op de Facebookgroep Leraar Nederlands fulmineerde laatst iemand over "de kranten", die "het allemaal fout doen" door zinnen met een nevenschikkend voegwoord te laten beginnen. Dat is een beetje een gekke klacht van een leraar Nederlands, want verreweg de bekendste eigenschap van nevenschikkende voegwoorden is nou juist dat je die dingen tussen twee zinnen in kunt zetten. Dan … [Lees meer...] overKan een zin met een nevenschikkend voegwoord beginnen?
Een onderschikkend voegwoord plakt niet twee zinnen aan elkaar
In nummer 7/8 van Onze Taal staat in het rubriekje 'Hoe leg je dat uit?' het volgende: Verder kan 'of' een hoofdzin en een bijzin aan elkaar verbinden; dan is het een onderschikkend voegwoord. [...]- We weten niet of hij komt.- Hij vroeg of ik meeging. Onze Taal is niet de eerste die beweert dat onderschikkende voegwoorden een hoofdzin en een bijzin aan elkaar plakken. … [Lees meer...] overEen onderschikkend voegwoord plakt niet twee zinnen aan elkaar
“Een andere taal spreken”
Wat Nederlanders ongenoemd laten als ze Nederlands spreken en waarom "Ik houd van andere muziek." Stel dat ik u plompverloren de bovenstaande mededeling zou doen. Dan zou die waarschijnlijk weinig informatief voor u zijn. Als u het gesprek serieus wilt aangaan, zult u waarschijnlijk proberen te raden wat ik met 'andere muziek' bedoel of u zult het aan mij vragen. Dat … [Lees meer...] over“Een andere taal spreken”
Verschillen tussen ‘omdat’ en ‘want’
De afgelopen jaren hebben verschillende taalkundigen iets geschreven over de verschillen tussen omdat en want. Een in mijn ogen belangrijk verschil noemen ze daarbij niet. Wouter van Wingerden noemt een syntactisch verschil: na omdat volgt een bijzin, na want een hoofdzin. Hij noemt ook een betekenisverschil: in want klinkt een rechtvaardiging of verklaring door, terwijl … [Lees meer...] overVerschillen tussen ‘omdat’ en ‘want’
Zorja: een bijzonder project om een kleine taal nieuw leven in te blazen
Onlangs was ik bij een online-bijeenkomst waarin projecten werden voorgesteld om minderheidstalen te steunen en te versterken. Er werd speciale aandacht besteed aan het project Zorja ('zonsopgang'), dat erop gericht is de taal Nedersorbisch in Oost-Duitsland te versterken. Of 'versterken'? 'Te reanimeren' is misschien een betere term. In de taalsociologie wordt doorgaans van … [Lees meer...] overZorja: een bijzonder project om een kleine taal nieuw leven in te blazen
Serieus geld
Op de website van het Dagblad van het Noorden las ik zondag de volgende kop: Eline (14) uit Sleen fietst rond met ijscokar en verdient serieus geld. "Ik moest na de eerste dag alweer nieuw ijs bestellen" Uit de context kon ik wel opmaken dat serieus geld zoiets betekende als 'veel geld', maar ik kende deze verbinding niet. Dat ik iets niet ken, betekent natuurlijk niet … [Lees meer...] overSerieus geld
Twee of drie regelmatige werkwoordklassen in het Fries?
Een reactie op Anne Merkuur Als de lezers van Neerlandistiek het nog toestaan, wil ik op deze plaats graag de interessante discussie over het aantal regelmatige werkwoordklassen in het Fries voortzetten door te reageren op het stuk van Anne Merkuur van afgelopen zaterdag. Waar gaat het over? Kort samengevat: de kanonieke kijk op het Friese werkwoordsysteem is dat het twee … [Lees meer...] overTwee of drie regelmatige werkwoordklassen in het Fries?
Heeft het Fries niet drie klassen regelmatige werkwoorden in plaats van twee?
Wie een leerboek of een grammatica van het Fries openslaat, ziet daar staan dat er in die taal twee klassen van onregelmatige (zwakke) werkwoorden bestaan. Ze worden meestal genoemd naar de uitgang op de infinitief (het hele werkwoord): e-werkwoorden en je-werkwoorden. Ik ben geen beschrijving van het Fries tegengekomen waarin een andere klassenindeling wordt gebruikt dan deze … [Lees meer...] overHeeft het Fries niet drie klassen regelmatige werkwoorden in plaats van twee?
Bestaan er nevengeschikte betrekkelijke bijzinnen?
Bij het lezen van negentiende-eeuwse literatuur valt me voortdurend van alles op. Zo kwam ik laatst in de Rimen en teltsjes van de gebroeders Halbertsma de volgende zin tegen: It wie oars sa'n moai faam en dêr ek in goed hert yn siet, mar luftich en wif fan aard, ien dy gau swinke koe.(het was overigens zo'n mooie meid en waar ook een goed hart in zat, maar oppervlakkig en … [Lees meer...] overBestaan er nevengeschikte betrekkelijke bijzinnen?
Een cursus Fries is volgens het ministerie geen inburgeringsactiviteit
Of het de landelijke media heeft gehaald, weet ik niet. Gezien heb ik het er nog niet, in ieder geval. De Friese media schrijven er wel uitgebreid over: het Nederlandse Ministerie van Sociale Zaken beschouwt een cursus Fries niet als een inburgeringsactiviteit. Waar gaat het om? Wel, de gemeenteraad van Achtkarspelen (hoofdplaats Buitenpost) heeft het college gevraagd om na … [Lees meer...] overEen cursus Fries is volgens het ministerie geen inburgeringsactiviteit
Laat je nooit, nooit, nooit aan jezelf twijfelen
Op de Facebookgroep Leraar Nederlands plaatste gisteren iemand het bovenstaande plaatje, afkomstig van de Facebookpagina van D66. Er staat een citaat op van Sigrid Kaag: "Laat je nooit, nooit, nooit aan jezelf twijfelen." De collega die het in de groep plaatste, vond dat vreemd klinken en vroeg zich af of de zin wel goed geformuleerd was. Daarover kan natuurlijk alleen het … [Lees meer...] overLaat je nooit, nooit, nooit aan jezelf twijfelen
Yo, rectorman! – Een nieuwe vocatief?
Naamvalsvormen verdwijnen uit het Nederlands, langzaam maar zeker. Boeken over taalgeschiedenis laten daar geen twijfel over bestaan. De derde en vierde naamval zijn in het Nederlands al bijna helemaal samengevallen tot een niet-onderwerpsnaamval, met Hun lopen, Da doet hem nie en Ons bin zunig wordt ook gewerkt aan een samenvallen van die niet-onderwerpsnaamval met de … [Lees meer...] overYo, rectorman! – Een nieuwe vocatief?
Leraar even slechte taalbeschouwer als z’n leerlingen
Door Henk Wolf Stel: een groepje leerling-monteurs krijgt op stage in een garagebedrijf de opdracht de versnellingspook van de auto van een klant te vervangen. Een van de leerlingen krabt aan z'n kruin, een tweede friemelt op z'n telefoontje, een derde zegt ten slotte openlijk: "Meneer, ik snap er helemaal niks van."Geschrokken vraagt de chef werkplaats wat het probleem … [Lees meer...] overLeraar even slechte taalbeschouwer als z’n leerlingen
‘Van’ als citaatinleider: inderdaad ouder en vermoedelijk ook al langer gebruikelijk
Door Henk Wolf Verschillende mensen hebben gereageerd op het stukje dat ik hier op 1 maart heb geplaatst over 'van' als citaatinleider. Een paar interessante reacties wil ik hier graag bespreken.In het stukje gaf ik een paar zinnen in het Fries van het Duitse Saterland, afkomstig uit geluidsopnamen die Pyt Kramer vanaf 1970 heeft gemaakt. Daarin wordt het Friese equivalent … [Lees meer...] over‘Van’ als citaatinleider: inderdaad ouder en vermoedelijk ook al langer gebruikelijk
Is ‘van’ als citaatinleider ouder dan we dachten?
Door Henk Wolf Volgens mij heb ik iets leuks gevonden, dat niet alleen voor de bestudering van het Fries van belang is, maar ook voor de geschiedschrijving van het Nederlands. In ongepubliceerde Saterfriese opnamen uit de jaren zeventig vind ik namelijk veelvuldig 'van' als citaatinleider. Dat zou erop kunnen wijzen dat die citaatinleider in het Nederlands ouder is dan we … [Lees meer...] overIs ‘van’ als citaatinleider ouder dan we dachten?
