Museum Arnhem

In september start het Museum voor Moderne kunsten Arnhem (MMA) het project ’80 jaar Airborne’ over de bijzondere positie die het museum en zijn omgeving tijdens de Tweede Wereldoorlog innam. Vanwege de strategische ligging van het museum op een heuvel met uitzicht op de Rijn en de brug vonden er hevige gevechten plaats tijdens de Slag om Arnhem. Dit had natuurlijk gevolgen voor het museum, denk bijvoorbeeld aan het veiligstellen van de collectie en de wederopbouw van het museum. Onderdeel van deze tentoonstelling is werk gemaakt door leerlingen van het Dorenweerd College; zij gaan producten maken rondom de vraag ‘wat is vrijheid voor mij?’ Deze werken worden geëxposeerd in het museum en in de beeldentuin rondom vanaf 11 oktober.

Ik lever vanuit het vak Nederlands een bijdrage aan dit vakoverstijgend project waarin naast mijn vak de vakken kunst, geschiedenis, maatschappijleer, Frans en Duits samenwerken. Wij willen vooral de talenten van de leerlingen aanspreken middels een creatieve verwerking en verkenning van het begrip vrijheid. Ik wil dat de leerlingen daar zelf over nadenken: in welke vorm zou jj willen vertellen over wat vrijheid voor jou in deze tijd betekent? Gedicht, monoloog, fictie, dagboekfragment, strip, filmpje, animatie?

Ik werk aan dit project met 5v en het vak geschiedenis verzorgt in deze groep de achtergrondinformatie over o.a. de Tweede Wereldoorlog. De leerlingen werken tijdens de lessen aan hun product ook in de lokalen van de vakken tekenen en handvaardigheid

Bezoek aan het museum

In mijn lessen ben ik begonnen met de vraag ‘welk beeld van oorlog beklijft en waarom? ‘ vanuit de herinneringscultuur. Ik wil graag een breder kader aanbieden en kijken naar allerlei sculpturen, films, monumenten en andere uitingen die onze blik sturen of beïnvloeden. Juist omdat onze school in de bossen rondom Arnhem staat, waardoor de leerlingen vanaf de bassischool al opgegroeid zijn met de Airborne-wandeltochten in Oosterbeek, het militaire ereveld in Rheden en de Slag om Arnhem wil ik dit thema breder bekijken.

We zijn begonnen met een rondleiding in het museum waarbij de aandacht vooral lag op de geschiedenis van het museum in oorlogstijd. In de beeldentuin staan niet alleen monumenten die daaraan herinneren zoals de Kochbunkers maar bijvoorbeeld ook een sculptuur van Henry Moore: de leerlingen werd gevraagd wat het verschil is tussen een monument en een kunstwerk. Leerlingen moesten ad hoc op deze en andere vragen reageren en dat viel niet altijd mee. Daarom besteed ik in mijn lessen veel aandacht aan deze specifieke vraag door elke projectles centraal te starten met een kunstwerk zoals Het Spiegelmonument in Amsterdam; wat is de symbolische betekenis van de gebroken spiegels?

In het verlengde van de vraag  over wat kunst is, ligt natuurlijk de centrale vraag: welk beeld of welke beelden heb jij bij het woord ‘vrijheid? In het museum mochten leerlingen hier al over nadenken. Eén leerling schreef op het blaadje in de vorm van een klaproos op: vrijheid is om te doen wat je maar wilt. Na het bezoek heb ik met de groep gesproken over de betekenis van de klaproos en de betekenis van deze zin. Om vervolgens  het gedicht De damschreeuwer van  Ramsy Nasr laten zien en ook  zijn reactie op de naamloze Palestijnse slachtoffers; het was stil in de klas.

De rondleiding werd afgesloten met de animatie Our uniform van de Iraanse kunstenares Yegane Moghaddam over het schooluniform voor meisjes op haar school. De animatie onderzoekt de kledingregels aan de hand van schoolherinneringen en de stoffen van haar oude uniform. Deze film is ook genomineerd voor Beste Korte Animatiefilm bij de Oscars van 2024.  Dit onderwerp riep bij de leerlingen discussie op; pesten omdat je niet het geld hebt om dure merkkleding te dragen zou tegengegaan kunnen worden door het invoeren van een uniform, maar je vrijheid om jezelf uit te drukken wordt begrenst. Een mooi punt om verder te onderzoeken.

In oktober volgt deel 2 van deze serie: nu moeten de leerlingen verder aan het werk.

José van den Elzen is al vele jaren werkzaam als docent Nederlands op diverse scholen. Sinds 2019 werkt zij op het Dorenweerd College.