Repliek. Trajecten van Nederlandstalige schrijvers in Zuid-Afrika en Namibië

Van februari tot mei 2025 schreven Alwyn Roux en Yves T’Sjoen tien afleveringen van de rubriek ‘Brief en repliek’. Aanleiding voor het epistolaire schrijfproject was het gastdocentschap van Alwyn Roux aan de Universiteit Leiden. De cursus Afrikaanse letterkunde behandelde het werk van Zuid-Afrikaanse schrijvers in de Lage Landen. Gevalstudies zijn gewijd aan de transnationale beeldvorming van Breyten Breytenbach, Elisabeth Eybers, Ingrid Jonker, Antjie Krog, Adam Small, NP van Wyk Louw, Ernst van Heerden en Marlene van Niekerk. Ook jongere schrijvers, onder wie Klara du Plessis, Lynthia Julius, Ronelda Kamfer, Danie Marais, Pieter Odendaal en Bibi Slippers, kregen aandacht in de colleges en studentenopdrachten. De lijst is natuurlijk niet exhaustief. Ook de transnationale schrijversloopbanen van André Brink, Etienne van Heerden en Ingrid Winterbach moeten worden bestudeerd. De gevalstudies maken deel uit van vergelijkend letterkundig onderzoek dat uiteindelijk zal resulteren in een literaire contactgeschiedenis van Afrikaans en Nederlands. De verzamelde deelstudies, met de Leidse studenten besproken, en de literatuur-theoretische en methodologische inleiding worden gebundeld in een werkschrift met de titel Repliek. Trajecten van Zuid-Afrikaanse schrijvers in het Nederlands.

Het tweerichtingsverkeer tussen de Afrikaanse en Nederlandstalige letteren is de aanleiding om na Repliek 1 (Academia Press, Gent, 2026, ca. 250 blz.) ook een tweede deel samen te stellen. Schrijvers onder wie bijvoorbeeld Benno Barnard, Simone Atangana Bekono, Conny Braam, Hugo Claus, Herman de Coninck, Saskia de Coster, Maria Dermoût, Anna Enquist, Radna Fabias, Babs Gons, Luuk Gruwez, Stefan Hertmans, Gerrit Komrij, Tom Lanoye, Erwin Mortier, Ilja Leonard Pfeijffer, Charlotte van den Broeck, Adriaan van Dis, Miriam Van hee en Henk van Woerden zijn door bemiddeling van vertaling en bijvoorbeeld colleges en lezingen aan universiteiten in Zuid-Afrika en Namibië deel van het gesprek over literatuur in de Afrikaanse cultuurgemeenschap in zuidelijk Afrika. Repliek 2 besteedt aandacht aan gevalstudies en levert fundamenten voor een panoramisch overzicht van literaire convergenties en divergenties tussen Afrikaans en Nederlands.

Het digitaal platform Samespraak staat open voor transversale en intercontinentale gesprekken over wisselwerking tussen de literatuursystemen van beide taalgemeenschappen. Naar analogie met Repliek 1 werpt Repliek 2 (2027) een multifocaal licht op de trajecten van Nederlandstalige auteurs, ook in Indonesië (het voormalige Nederlands-Indië) en in het Caribisch gebied (Suriname en de Antillen), in het Afrikaans. Lezingen en presentaties van gevalstudies worden de komende maanden online aangeboden door onderzoekers van Samespraak. Collega’s in zuidelijk Afrika en de Lage Landen worden uitgenodigd deel te nemen aan de discussie en zelf een gevalstudie uit te werken en voor te stellen voor de internationale studiegroep.

Repliek (2 delen) presenteert basismateriaal voor wat uiteindelijk een transsystemische en interlinguïstische literatuurgeschiedschrijving moet worden. Samespraak is een onderzoekgemeenschap die zich onder meer toelegt op het literaire grensverkeer tussen Afrikaans en Nederlands. De komende jaargang wordt gedeeltelijk gewijd aan het onderzoek dat finaal resulteert in Repliek 2.

Onderzoekers die voorstellen hebben in de context van de transnationale literatuurstudie kunnen zich melden bij Alwyn Roux en/of Yves T’Sjoen: erouxap@unisa.ac.za en yves.tsjoen@ugent.be.