Het weer van alle mensen (2) Bij Reve zet het weer van alle mensen een associatieve machinerie in werking. Een beknepen, okeren licht en een windvlaag die tezamen een effect hebben op de psyche: het weer dat aan alle mensen wordt toegeschreven en door iedereen zou worden ervaren, krijgt bij de bedenker van de formule een hoogstpersoonlijke betekenis. ‘Alle mensen’ denken … [Lees meer...] overDe kracht van de Reves formuleringen
Het weer van alle mensen (1)
Erg vrolijk is het niet. Het is ‘typisch Nederlands grijs weer’ volgens een lexicograaf die het Reves ‘bekendste uitdrukking’ noemt en volgens een taalkundige in een overzicht van de ontwikkeling van het Nederlands sinds 57 v. Chr.; een letterkundige verbindt het met herfstnevels die een atmosfeer van ledigheid en verveling oproepen; een … [Lees meer...] overHet weer van alle mensen (1)
‘Hij stierf op Golgotha, wiedewiedewiet sjieng boeng’
De poëtica van Frits (2) In de jaren zestig van de twintigste eeuw begon De Avonden een tweede leven. Tussen 1947 en 1961 werd het boek zes keer gedrukt, in de daaropvolgende veertien jaar twintig keer. Er verschenen opnieuw serieuze analyses: van letterkundigen met een diploma ditmaal. Fens schreef een klassiek geworden artikel, Uren, dagen, … [Lees meer...] over‘Hij stierf op Golgotha, wiedewiedewiet sjieng boeng’
De poëtica van Frits (1)
Op de eerste dag van de tien dagen die De Avonden; een winterverhaal vullen, ontwaakt Frits van Egters vier maal uit een akelige droom, maakt hij een ochtendwandeling, ontbijt hij met zijn ouders, observeert hij hen genadeloos, verprutst hij eerst de ochtend en daarna de middag, bekijkt hij zich in spiegels, pest hij een buurman, wordt het motief ‘kaalheid’ … [Lees meer...] overDe poëtica van Frits (1)
Gorter bij Reve
“Ik heb altijd een verwantschap met hem gevoeld, in die dorst naar het bereiken van de grens van het zegbare, in die afkeer, bij hem, om te estetiseren, en vooral in zijn gave, dat hij nooit clichés gebruikte.” Dat schrijft Gerard Reve in een van zijn eerste brieven aan Josine en Lennie Meyer. Het is maart 1963. Aanleiding voor de brief was een artikel in het nummer … [Lees meer...] overGorter bij Reve
Ooievaar
las ik het boek van Anjet Daanje uit. Na 655 bladzijden voelt deze lezer de behoefte om minimaal 655 woorden terug te schrijven. Ook vanwege Gemengde Gevoelens. Als ik ze nummer, kom ik misschien tot elf. 1. Daanje is een schrijver die niet te vergelijken is met wie dan ook in binnen- en, voor zover ik weet, buitenland. Met een ongelooflijke techniek jaagt ze je door elf … [Lees meer...] overOoievaar
Een oprechte mythomaan
Ik las, op mijn tropische haciënda, in twee dagen het briljante proefschrift van Edwin Praat over Gerard Reve. Ik geloof niet dat ik ooit een met zoveel vaart en jeu geschreven officiële bijdrage aan de neerlandistiek gelezen heb - en dat niet alleen omdat het onderwerp daar een handje bij helpt. Juist ingewikkelde sociologische theorieën zet Praat heel helder uiteen en hij … [Lees meer...] overEen oprechte mythomaan
Geen historische sensatie
Gisteren, bijna rechtstreeks vanuit de Thaise jungle, in het Literatuurmuseum. Ik werk aan een uitgave van de bundel In memoriam van Herman Gorter en om de laatste vragen te beantwoorden wilde ik manuscripten bekijken. Die lagen voor me klaar. En niet alleen manuscripten: er was een door Gorter zelf gecorrigeerde drukproef, twee exemplaren van de in drie exemplaren gedrukte … [Lees meer...] overGeen historische sensatie
Hymnen, onder meer aan de duur
door Gert de Jager Neerlandici bestuderen systemen. Twee elementen die lekker functioneren binnen het systeem van de moderne Nederlandse poëzie zijn Huub Beurskens en Piet Gerbrandy. De eerste heeft een oeuvre van zo'n vijftig titels op zijn naam staan, waarvan ongeveer de helft poëzie; de tweede is gerespecteerd dichter en 's lands belangrijkste poëziecriticus. Beurskens' … [Lees meer...] overHymnen, onder meer aan de duur
De conventies van de geschoolde poëzielezer (2)
door Gert de Jager Over Jeroen Dera etc., Dichters van het nieuwe millennium, Nijmegen 2016; zie hier voor het eerste deel. In het openingshoofdstuk van Postmoderne poëzie in Nederland en Vlaanderen uit 2003 analyseren Vaessens en Joosten wat zij 'de conventies van de geschoolde lezer' noemen. Die lezer is door Merlyn en het New Criticism heen gegaan en verwacht van een … [Lees meer...] overDe conventies van de geschoolde poëzielezer (2)
De conventies van de geschoolde poëzielezer
Door Gert de Jager Een paar maanden geleden verscheen Dichters van het nieuwe millennium; Marc schreef er al eerder over. Het is een bij Vantilt verschenen en dus fraai uitgegeven bundeling van 24 opstellen van 24 literatuurwetenschappers over het werk van 24 dichters die na het jaar 2000 debuteerden. Het boek is goed ontvangen en terecht, lijkt mij. Al was het alleen maar … [Lees meer...] overDe conventies van de geschoolde poëzielezer
Alle tranen van de eenzaamheid
door Gert de JagerOp de poëziekalender van Van Oorschot een klassieker van Lodeizen: ik ben het zuiverste dier op aardeik slaap met de nacht als met mijn lichaamen de nacht wordt groter in mijn hartin het donkere weefgetouw van je vingersborduur ik een nacht van eenzaamheidveelkleurig veeleisend veranderlijkik ken alle tranen van de eenzaamheidsla mij maak mij openik ben een … [Lees meer...] overAlle tranen van de eenzaamheid
Het aura van de hobbyclub
Over de nominaties voor de VSB-prijs (6 en slot) door Gert de JagerProzaprijzen worden soms uitgereikt aan debutanten of bijna-debutanten en in ieder geval zijn ze tussen de genomineerden vrijwel altijd te vinden. Uit het recente verleden herinner ik me Niña Weijers, Joost de Vries, Peter Buwalda, Jamal Ouariachi, Miquel Bulnes. Op de Librislijst die ik voor me heb, … [Lees meer...] overHet aura van de hobbyclub
Het aura van de ernst
Over de nominaties voor de VSB-prijs (5) door Gert de JagerHet aura van de uitgever en de auteur: van de bundels die genomineerd werden voor de … [Lees meer...] overHet aura van de ernst
Dit goede dal
door Gert de JagerVandaag dit gedicht op de kalender van Van Oorschot: Madurodam Nu ben ik groot genoeg, de straat ligt aan mijn voet. Beloop hier de essentie van het land: een gracht met pand, een koe met waterkant. Alles houdt zijn maat: het regiment, de dirigent, de torenklok die steeds maar slaat.De optocht maakt een zacht kabaal, men fluistert Nederlandse taal, ook … [Lees meer...] overDit goede dal
Hoe het is
Over genomineerde dichtbundels en hun aura (4)door Gert de JagerWat voorafging. Bundels die genomineerd worden voor de VSB-prijs, de prijs voor de beste dichtbundel van het jaar, zijn afkomstig van een beperkte hoeveelheid uitgeverijen. Wie de prijs krijgt toegekend, lijkt bepaald te worden door een rouleerschema. Dat het aura van de uitgeverij doorslaggevend is, blijkt uit de … [Lees meer...] overHoe het is
Het aura zelf
Over de nominaties voor de VSB-prijs en het Iljaeffect (3) door Gert de JagerHet experiment van Ilja Gort - wijn uit een gewone fles, wijn uit een plastic fles, wijn uit een luxe fles en dat allemaal voorgezet aan heuse wijnkenners - is nogal lastig na te volgen als het om poëzie en het aura van een uitgever gaat. Aan welke proefpersonen zou je poëzie uit VSB-bundels kunnen … [Lees meer...] overHet aura zelf
Auratische variabelen: het Iljaeffect
Over de VSB-prijs (2)door Gert de JagerDe andere Ilja: een mediapersoonlijkheid die, met alpinopet en al, zo voldoet aan het cliché van een Franse wijnboer dat ook hij een personage van Marten Toonder had kunnen zijn. Waar Van 't Hof in zijn vrolijke filmpje naar verwijst is een heuse proefneming. Connaisseurs krijgen van Ilja wijn ingeschonken uit een gewone fles, een … [Lees meer...] overAuratische variabelen: het Iljaeffect
Het Iljaeffect
Over de VSB-prijs door Gert de Jager De jury die de bundel Nieuwe zon; een megagedicht van Jacob Groot niet nomineert: alsof je in het jaar dat Ulysses verschijnt, aarzelt tussen een prozaprijs voor Herman Robbers en Jo van Ammers-Küller. Hoe valt het te verklaren?Het is niet de eerste keer dat de nominaties voor de VSB-prijs voor verbazing zorgen - verbazing, … [Lees meer...] overHet Iljaeffect
Hollandsche eenheidsprijzen
door Gert de JagerIk wilde het u niet onthouden: Aan de lul die verzon dat er een trema op poezie moet Dankzij die gast ben ik minstens 120 uur van mijn leven kwijtaan iets volstrekt onbenulligs .. Had zeventig vrouwen kunnen krikken.De Twin Towers kunnen nabouwen met lucifers.Maar nee. Er moest en zouzo'n hemading op die e … [Lees meer...] overHollandsche eenheidsprijzen
De hoogste ogen
door Gert de JagerZe zijn onzinnig, het resultaat van een consensus, een politiek compromis waarin rekening gehouden wordt met van alles en nog wat: leeftijd, sekse, een evenwichtig beeld van de verschillende stromingen, poëticale opvattingen, Vlamingen, Nederlanders. Op zijn hoogst één experimentele dichter. Altijd ook één dichter die echt goed te begrijpen valt. Ze zijn van … [Lees meer...] overDe hoogste ogen
Een esthetica van affect en verlangen
Over Als een beek van Kees Ouwens (4)door Gert de JagerHoe lees ik Ouwens? In een romantisch-modernistische traditie die vanaf het eind van de negentiende eeuw zowel de poëzie als de kritiek in haar greep heeft gehad. "Als reactie op het grote moderne trauma – de dood van God – zoekt deze lijn van literaire kritiek het absolute in de literatuur. Lezen wat er niet staat heeft … [Lees meer...] overEen esthetica van affect en verlangen
Voorbij de muren
Over Als een beek van Kees Ouwens (3)door Gert de Jager Zekere kenmerken van Ouwens' poëzie wekken bij nogal wat poëzielezers enige irritatie. Het tweede gedicht in Als een beek biedt die kenmerken volop: Muren Een laatste wandeling leerde de onomkoopbaarheid van het lot dat klaar lag.Een laatste blik leerde ontzag voor de constante in het huis dat al ver terug … [Lees meer...] overVoorbij de muren
O, als jongeling
Over Als een beek van Kees Ouwens (2) door Gert de Jager Het eerste gedicht na het motto dat ons een paradijsillusie belooft, is dit: Hinde Aan het water. Ik rustte uit aan water. De zon scheen daarop. Het pijnigt het oog te kijken naar het brandend water. Een vogel bad zijn vleugelslag op het rustpunt. O, als jongeling hees mij een jeugd mijn poel uit. … [Lees meer...] overO, als jongeling
Opdracht
Over Ouwens en Achterbergdoor Gert de JagerHet blijft, vind ik, een van de bijzonderste bundels uit de Nederlandse poëzie: Als een beekvan Kees Ouwens. Na het Reviaanse debuut Arcadiaen de daarop volgende Intieme Handelingenmet zijn lange volzinnen die een tamelijk losse relatie leken te aan te gaan met de lange versregels waarover ze werden uitgespreid, was Als een beek een … [Lees meer...] overOpdracht
