Geesteswetenschappen en grote taalmodellen Wat hebben de geesteswetenschappen bij te dragen aan de AI-revolutie die nu bezig schijnt te zijn? Ik krijg soms de indruk dat collega's vooral aan de technologische kennis willen toevoegen Dat Alles Nog Veel Ingewikkelder Is Dan Je Denkt. Dat is voor sommige geesteswetenschappers kennelijk de kern van hun vak: anderen de oren … [Lees meer...] overSpreken uit een enkel perspectief
Oudere letterkunde en defensie
Iemand wil samen strijden voor ons prachtige vak in ons managershorrorfeuilleton De verleden tijd van lijken "Mensen!" zei minister Wouter Pieterse tijdens het werkbezoek. "Collega's!" Hij keek de groep rond. Ook zijn eigen mensen zag hij temidden van de andere neerlandiesjie: zijn boomlange vroegere promovenda Sophie zat op de eerste rij en keek hem indringend aan, en … [Lees meer...] overOudere letterkunde en defensie
Ik mijdt de toiletten in de trein
Is het belangrijk om werkwoorden goed te spellen? Hebben lezers er last van als je ik vindt schrijft? Sommige mensen hebben daar een sterke mening over, maar opmerkelijk genoeg is er maar weinig onderzoek naar, en het onderzoek dat bestaat is vaak nogal onnatuurlijk: je nodigt mensen uit om speciaal geconstrueerde teksten te lezen om dan te zien of ze die lastiger vinden met … [Lees meer...] overIk mijdt de toiletten in de trein
‘Dan gaan we dat regelen’, zei de aap
Volgens Peter Altena is de achttiende-eeuwse satire Reize door het Aapenland "goed te lezen." Hij schrijft dat in het nawoord bij zijn hertaling, Mijn reis door het Apenland, dat onlangs verscheen bij Boom. Als het zo goed te lezen is, waarom is er dan toch een hertaling nodig? Daarvoor geeft Altena de klassieke argumenten bij iedere hertaling, het oudere taalgebruik "kan een … [Lees meer...] over‘Dan gaan we dat regelen’, zei de aap
Alsnog bij mij thuis
Een van mijn idealen is om taalveranderingen in het Nederlands te documenteren op Neerlandistiek. Een van de lopende draden is alsnog, een woord dat in ieder geval in de afgelopen 20 jaar van betekenis is verschoven. Ooit (in de pruikentijd, of in ieder geval toen ik kind was), was het een beetje een stijf woord dat aanduidde dat iets vroeger niet waar was of leek, maar dat … [Lees meer...] overAlsnog bij mij thuis
Wie hier binnenkomt, kan alles verwachten
In King Lear zit een verhaallijn over de edelman Gloster die ten onrechte zijn zoon Edgar verbant. Als Gloster, blind, overmand door verdriet, later Edgar tegenkomt, herkent hij hem niet en denkt hij dat hij met een bedelaar van doen heeft. Gloster vraagt Edgar om hem van een klif te laten storten, maar Edgar misleidt hem: hij brengt hem niet naar een klif. Gloster stort zich … [Lees meer...] overWie hier binnenkomt, kan alles verwachten
Een episode met jam moet wel in een ramp eindigen
Klaas E.D. Smelik over de vorm van Bijbelverhalen Dat we boeken kunnen lezen van enkele duizenden jaren oud, is op zich een wonder. Alles verandert altijd aan de mens – zijn taal, zijn denken, zijn cultuur, wat hij wel of niet leuk vindt. Een tekst van honderd jaar geleden is over het algemeen al te herkennen als 'niet meer van deze tijd'. Je zou kunnen verwachten dat die … [Lees meer...] overEen episode met jam moet wel in een ramp eindigen
‘Al is ze ook ietwat gaan lijken op een burgerlijk schilderij’
Benno Barnard (1954) is een van de dichters met verrassende bijdragen aan het nieuwe nummer van Het Liegend Konijn. Het gaat om gedichten die zonder veel traditionele middelen als rijm of metrum een klassieke toon weten uit te drukken – gedichten die gaan over het behalen van een zekere melodie. De meeste zijn melancholisch van toon, maar er staat ook een schitterend … [Lees meer...] over‘Al is ze ook ietwat gaan lijken op een burgerlijk schilderij’
‘Ik denk dat het zijn lichtvoetigheid was’
Over Vader zoeken van Mirjam Rotenstreich De vader van Mirjam Rotenstreich maakte, toen hij al in de negentig was, maar nog lang niet dood, een lijstje met de goede doelen die hij recentelijk had gesteund. Het is een lange lijst, en hij noemde bij ieder doel ook het bedrag. Het lijstje beklemt Rotenstreich als ze het na zijn dood vindt: Juist zijn gulheid zorgt ervoor … [Lees meer...] over‘Ik denk dat het zijn lichtvoetigheid was’
De structuur van wetenschappelijke artikelen
Je moet je eerste wetenschappelijke artikel schrijven. Hoe zit dat in elkaar?Slides: Rosalinde Stadt … [Lees meer...] overDe structuur van wetenschappelijke artikelen
Zonnestraaltjes in een kistje
Verliefde brieven in tijden van het fascisme "Je brieven zullen als zonnestralen schijnen in mijn leven." Zo schreef de jonge Italiaanse Ada Magnina in januari 1934 aan Eduard Bakker, een Nederlandse zeeman die zij enkele maanden eerder had ontmoet in de Esperanto-club van Genua in Italië. De zin, neergeschreven in een elegant, bijna kalligrafisch handschrift, springt … [Lees meer...] overZonnestraaltjes in een kistje
Max Havelaar automatisch verbeterd
Een woensdagochtendexperimentje. Gisteren was er een congres Multatuli Internationaal aan de VU, waar (onder andere) veel presentaties waren van en over vertalers van Max Havelaar in allerlei talen. Daar wilde ik meer van weten! Ik voerde het begin van Max Havelaar aan ChatGPT met de opdracht 'verbeter deze tekst'. Die nieuwe tekst voerde ik aan de volgende chatbot (Gemini … [Lees meer...] overMax Havelaar automatisch verbeterd
Durven is meer een kwestie van zichzelf naar iets toe praten
Dit jaar wil ik alle boeken van Vonne van der Meer lezen. In veel van Van der Meers boeken, of in ieder geval in veel van haar boeken sinds Eilandgasten, komt een oudere vrouw voor, wat onooglijk en onopvallend gekleed die achteraf de touwtjes in handen lijkt te hebben. In Het smalle pad van de liefde is die vrouw non en heet ze Heleen. Het boek bevat naast een knallend … [Lees meer...] overDurven is meer een kwestie van zichzelf naar iets toe praten
Humaniora in tijden van chatbots
Je kunt allerlei gedachten hebben over chatbots. Je kunt bijvoorbeeld juichen over de fantastische commerciële mogelijkheden die je ziet, of je zorgen maken over types die overal commerciële mogelijkheden in zien. Je kunt denken dat kunstmatige intelligentie gaat helpen onze kinderen beter onderwijs te geven, of vrezen dat we allemaal nog dommer en luier worden onder de invloed … [Lees meer...] overHumaniora in tijden van chatbots
De internationale positie van het Engels
Dit laatste college in de reeks over sociolinguïstiek gaat over internationale taalpolitiek en in het bijzonder de positie van het Engels. … [Lees meer...] overDe internationale positie van het Engels
Gaten in zinnen
Soms denk ik aan Teun Hoekstra (1953-1998). Hij zou dit jaar 72 geworden zijn, maar hij is al 27 jaar dood. Van hem leerde ik de beginselen van de syntaxis, en er zijn weinig docenten van wie ik het onderwijs me zo goed herinner als dat van Teun. Zelfs nu ik dit opschrijf krijg ik heimwee naar het intellectuele avontuur dat de taalkunde bij hem was. Ik herinner me ook … [Lees meer...] overGaten in zinnen
De mens is gemaakt voor interactie
Als je dit jaar een toegankelijk nieuw boek wil lezen van een vooraanstaand taalwetenschapper over enkele van de grote vragen van zijn vak, lees dan The Interaction Engine. Language in Social Life and Human Evolution. In dit boek – dat hier gratis te downloaden is – vat Stephen C. Levinson heel veel van zijn denken over taal van de afgelopen decennia samen. Levinson is … [Lees meer...] overDe mens is gemaakt voor interactie
Als hij de voorkeur gaf aan verhalen waarin alles werd voorgekauwd
Dit jaar wil ik alle boeken van Vonne van der Meer lezen. "Ik ben geen uitzondering," schrijft een vrouw in De vrouw met de sleutel (2011) van Vonne van der Meer, "iedereen lijdt. Er is niet alleen maar mijn verhaal, er zijn zoveel verhalen." De vrouw, Olivia, schrijft dat aan de protagonist, Nettie, de 'vrouw met de sleutel' die na de dood van haar man heeft besloten dat … [Lees meer...] overAls hij de voorkeur gaf aan verhalen waarin alles werd voorgekauwd
Vijfentwintigduizend
Dit is het 25.000e artikel dat we op deze site plaatsen. Die artikelen bestrijken de periode van 1992 tot vandaag. Het getal zegt op zich niet zo veel, bijvoorbeeld omdat er heel veel artikelen bij staan die terecht nooit meer iemand leest (een aankondiging van een bijeenkomst in Brussel in 2011 over vertalingen van Beatrijs, een beschouwing over het woord analoog uit 2014). … [Lees meer...] overVijfentwintigduizend
Pensioen is teruggaan naar het dialect
Je taal verandert in de loop van je leven. De eerste jaren is dat duidelijk: een pasgeboren baby kan nog niets zeggen, een kleuter kletst je de oren van je kop. Maar ook na de puberteit verandert er af en toe wel wat. Op zijn minst leren volwassenen er nog woorden bij (covid, dat kenden jullie zes jaar geleden niet) en ook in de uitspraak van klanken passen mensen zich in de … [Lees meer...] overPensioen is teruggaan naar het dialect
‘Ik hoop van harte dat je, eh, nou ja, ik bedoel’
Iemand staat ineens zonder Hoofdlijnenakkoord in ons managementhorrorfeuilleton De verleden tijd van lijken. "Minister Pieterse". Nienke bleef bescheiden op de drempel van Wouters kamer staan. "Kom binnen," zei Wouter. Nienke hoorde de komma, en vermoedde dat hij haar naam wilde zeggen, maar deze vergeten was. "De premier belde zojuist," zei ze. "Hij kon u niet bereiken op … [Lees meer...] over‘Ik hoop van harte dat je, eh, nou ja, ik bedoel’
Elke taal is een hybride
Als je dit kunt lezen heb je iets gemeen met miljarden mensen over de wereld: kennis van een Indo-Europese taal. Van diep in Azië tot in Latijns-Amerika spreken heel grote groepen mensen inmiddels een taal die afstamt van een taal die wel Proto-Indo-Europees noemen. Hoe lang geleden die taal precies gesproken werd en waar ter wereld, weten we niet precies, maar we krijgen er … [Lees meer...] overElke taal is een hybride
‘Je zult het met het woord zelf moeten doen’
Het sublieme bij C.O. Jellema C.O. Jellema (1936-2003) is een dichter die uitnodigt tot exegese. In de twintig jaar na zijn dood zijn al verschillende studies over zijn werk verschenen – ik ken eigenlijk weinig hedendaagse dichters (Jellema is natuurlijk hedendaags, hij is alleen maar veel te vroeg gestorven) over wie zoveel geschreven is. Veel van die studies zijn … [Lees meer...] over‘Je zult het met het woord zelf moeten doen’
Zo echt, van vlees en bloed
Dit jaar wil ik alle boeken van Vonne van der Meer lezen. Op een avond staat Maria ineens aan het bed van een man in het ziekenhuis. Hij slaapt zacht, is onrustig, maar dan staat ze daar, in een blauwe jurk en met loshangend haar, en zegt hem dat het allemaal goed zal komen. Het bijzondere van Vonne van der Meer is dat ze dit verhaal in haar bundel December (2009) … [Lees meer...] overZo echt, van vlees en bloed
Wilders weg, nu de bezuinigingen nog
Natuurlijk gun ik alle lezer van harte een extra toastje met jam bij het ontbijt, zo dadelijk, om te vieren dat de eenmanspartij van Wilders niet langer aan de knoppen zit. Maar intussen liggen de bezuinigingen op het onderwijs onverminderd op tafel.Een deel van het draconische pakket is al maanden geleden beklonken, toen onder meer het CDA en de ChristenUnie in de Eerste Kamer … [Lees meer...] overWilders weg, nu de bezuinigingen nog
