40 jaar tandeloos (75) Toen A.F.Th. van der Heijden in 1983 aan De tandeloze tijd begon, was de Tweede Wereldoorlog misschien nog wel hét thema van de Nederlandstalige literatuur. Harry Mulisch had bijvoorbeeld een jaar eerder De aanslag gepubliceerd, en Hugo Claus publiceerde zijn Verdriet van België in hetzelfde jaar als De slag om de Blauwbrug. Strepen aan de hemel van … [Lees meer...] overVerdriet van Geldrop
Ras en taal
Een intrigerende discussie, in het nieuwe nummer van het Journal of Sociolinguistics: moet er een raciolinguïstiek komen, een discipline die het verband tussen ras en taal bestudeert? De discussie is aangezwengeld door een artikel van de Amerikaanse geleerden Jonathan Rosa en Nelson Flores en verschillende andere geleerden reageren erop. Rosa en Flores hebben de laatste … [Lees meer...] overRas en taal
Eén land blijft moedig weerstand bieden
Frédéric Beigbeder over de hedendaagse Franse literatuur In de wereld van literatuur blijft Frankrijk een uniek bastion van eruditie, zo betoogt de Franse romancier Frédéric Beigbeder in zijn onlangs verschenen Dictionnaire amoureux des écrivains français d'aujourd'hui. "Frankrijk is het enige land dat nog steeds gelooft dat boeken belangrijk zijn. (…) In het buitenland … [Lees meer...] overEén land blijft moedig weerstand bieden
Dat durfde theaterdier Mozart zomaar over Shakespeare te schrijven
40 jaar tandeloos (74) Met Stultifera navis, het in 2021 in kleine, bibliofiele editie verschenen tiende deel van De tandeloze tijd wordt er een nieuwe kleur van aan het palet van emoties toegevoegd: dat van de spijt. De korte roman beschrijft een bootreis die Albert Egberts en zijn vriendin Corinne Suwijn in 2019 maken door het noorden van Noorwegen, om het noorderlicht … [Lees meer...] overDat durfde theaterdier Mozart zomaar over Shakespeare te schrijven
De Nobelprijs en het Engels
Het decembernummer van het wetenschappelijk tijdschrift Poetics (ja, mensen, voor sommige tijdschriften zijn decembernummers wat pepernoten zijn voor de Albert Heijn) wijdt een heel nummer aan literaire prijzen, met onder andere artikelen over de literaire prijs die, om wat voor duistere reden dan ook, voor velen aan de top van de pyramide lijkt te staan: de Nobelprijs. Een … [Lees meer...] overDe Nobelprijs en het Engels
Hij hoeft zich alleen maar af te schminken
40 jaar tandeloos (72) De roman Stemvorken gaat over mensen die iemand anders willen zijn: Pijkel wil een tijger zijn, en is misschien wel een tijger, Tibbolt Satink wil een ander zijn (een Rotterdammer) zodat die ander met zijn dood zit opgezadeld, de heteroseksuele Corinne en Zwanet willen een lesbisch koppel vormen, en de schrijver van Stemvorken, A.F.Th. van der … [Lees meer...] overHij hoeft zich alleen maar af te schminken
Taalmodellen kunnen niet niet
Een van de wonderlijke kenmerken van chatbots is dat niemand begrijpt hoe ze precies werken – ook de mensen die ze gemaakt hebben niet. Of beter gezegd: het principe is heel simpel – uitrekenen wat het meest waarschijnlijke volgende woord is gegeven wat er allemaal eerder is gezegd. Maar de computer rekent eerst zelf uit op welke aspecten uit de context hij daarvoor het best … [Lees meer...] overTaalmodellen kunnen niet niet
Een goed betaalde huidenkoopman
40 jaar tandeloos (71) De bijbel bestaat uit een Oud en een Nieuw Testament, waarbij het laatste voortbouwt op het eerste maar ook de ambitie heeft het te overstijgen: alle oude verhalen worden in een nieuw licht geplaatst. Op een soortgelijke manier probeerde Vergilius met zijn Aeneis een korte en betere versie van de Ilias en de Odysse in één band te scheppen, maar nu in … [Lees meer...] overEen goed betaalde huidenkoopman
Maak je eigen populaire cultuur
Ik vroeg ChatGPT alleen om een 'trailer', een 'filmposter' en/of een 'pagina uit een graphic novel' gebaseerd op deze boeken. Ik gaf geen nadere informatie over die boeken. (Ja, er is van alles mis met het schrijven. Dat heeft er vermoedelijk mee te maken dat de kunstmatige intelligentie hier vooral bezig is met het plaatje: ook de letters worden niet gezien als onderdeel … [Lees meer...] overMaak je eigen populaire cultuur
Narratieve complexiteit bij Dutchtuber
Het natuurlijk kijkgedrag van jonge kinderen is een rijke bron van onderzoek. Althans, het is de vraag of officieel onderzoek door de ethische commissie zou komen – hoezo wilt u kinderen zomaar laten kijken naar wat ze maar willen? Maar het echte leven reikt ons dat soort experimenten aan. Favoriet onder tienjarige meisjes in de buurt van Zeist is Dutchtuber, een jongeman … [Lees meer...] overNarratieve complexiteit bij Dutchtuber
Verderop danst een groepje vliegen in de regen
40 jaar tandeloos (70) In ieder deel van De tandeloze tijd komt wel ergens een vlieg voor. In De slag om de Blauwbrug: "Drommen vliegen onttrokken zijn open wonden aan het oog"; Vallende ouders: "Met een zware staart ranselde het onophoudelijk rug en billen om zich de vliegen van het lijf te houden", De gevarendriehoek: "De staart, als bij een ploegpaard tot een knoet … [Lees meer...] overVerderop danst een groepje vliegen in de regen
Voor chatbots is alles taal en dat is een probleem
Hoe nu verder met kunstmatige intelligentie. Het is inmiddels bijna een jaar geleden dat de wereld werd opgeschrikt door de komst van ChatGPT. Sindsdien zijn er vooral veel concurrenten van dat systeem bijgekomen. Die zijn ook allemaal wel iets beter geworden, maar enorme stappen lijken er vooralsnog niet gezet. In een interessante lezing zette de Amerikaanse informaticus … [Lees meer...] overVoor chatbots is alles taal en dat is een probleem
Een korte wereldliteratuurgeschiedenis door ChatGPT
Met illustraties door DALL-E 3 密室文字, 机器模仿智慧, 真假之问。 [HAIKOE OVER DE CHINESE KAMER: Tekens in een kamer, / Machine bootst wijsheid na, / Vraag van echt of vals] Φαεινὸν τεκμήριον, θαῦμα δαίδαλον,Ἔχων ἐν παλάμαις ὅλον κόσμον, ἀστείρικτον·Φωναῖς ἀμφίδρομος, γραφαῖς ἀπεράντοις,Ἠχοῦντι μολπῇ. O magico specchio d'eterea luce,Che tieni il sapere del mondo … [Lees meer...] overEen korte wereldliteratuurgeschiedenis door ChatGPT
Niemand thuis (dacht ik)
40 jaar tandeloos (69) Waarom zet een romanschrijver mededelingen tussen haakjes? Over het algemeen heb je minstens twee alternatieven: komma's en gedachtestreepjes. Neem de volgende (willekeurig gekozen) zin uit Stemvorken: Op een dag, niemand thuis (dacht ik), knielde ik op de overloop voor onze eigen deur neer. De schrijver zou hier ook hebben kunnen … [Lees meer...] overNiemand thuis (dacht ik)
Studenten onder de toppen van hun kunnen
Soms komt een proefschrift precies op tijd voor de maatschappelijke discussie. Dat geldt in ieder geval voor Lidy Zijlmans die vandaag in Nijmegen promoveert, op een proefschrift over welke rol vaardigheid in een vreemde taal speelt bij studiesucces aan de universiteit. (Ik ben, voor de duidelijkheid, een van de promotoren.) Zijlmans moest het doen naast een baan – als … [Lees meer...] overStudenten onder de toppen van hun kunnen
Hedde Zeijlstra over de betekenis van woorden
De taalkundige Hedde Zeijlstra, hoogleraar aan de universiteit van Göttingen, schrijft aan een trilogie over woorden in het Nederlands. Het eerste deel, De betekenis van woorden, verscheen in de afgelopen week. Wat weten we over woordbetekenis? … [Lees meer...] overHedde Zeijlstra over de betekenis van woorden
De hebzucht is sterker dan ’s mensen overlevingsdrang
40 jaar tandeloos (68) Zwanet Vrauwdeunt heeft in de roman Stemvorken, deel 8 van De tandeloze tijd, een obsessie met de dingen. Ze laat de mensen zeker niet links liggen, en heeft voor haar werk bij de ongediertebescherming veel met dieren te maken. Maar haar aandacht betreft vooral gebruiksvoorwerpen: Poëzie schuilt voor mij in mensen, in hun verlegen weerloosheid, … [Lees meer...] overDe hebzucht is sterker dan ’s mensen overlevingsdrang
Frans
Als iemand de uitdrukking 'you are a scholar and a gentleman' gebruikt, denk ik altijd aan Frans Hinskens: iemand die een echte geleerde is én een heer, iemand die voorkomend is, en probeert anderen te helpen. Vandaag pensioneert hij van de twee plaatsen waar ik ook werk – het Meertens Instituut en de Radboud Universiteit. Een echte geleerde: Frans heeft, volgens mij al als … [Lees meer...] overFrans
Verkiezingsprogramma van de Partij voor Taal
Wie denkt dat taal een belangrijk politiek onderwerp is, krijgt niet veel hoop van de verkiezingsprogramma's van de Nederlandse politieke partijen in 2023. Het is armoe troef: men slaakt wat kreten die al vaker geslaakt worden zonder dat ze ooit ergens toe hebben geleid, of dat het duidelijk is dat ze ooit ergens toe zouden leiden. Zo willen de christelijke partijen al decennia … [Lees meer...] overVerkiezingsprogramma van de Partij voor Taal
Hans K.
40 jaar tandeloos (67) In juni van dit jaar hield Arjan Peters in boekhandel Roelants een mooi betoog over het oeuvre van Van der Heijden (online na te zien), aan de hand van de wederwaardigheden van één personage: Sabberita, een knappe vrouw met een mooie stem maar een scherpe tong, een Heijdensiaanse uitwerking, volgens Peters, van het oerbeeld van de femme … [Lees meer...] overHans K.
Lezen voor jongens en voor meisjes
Ook bij sociologie houden ze zich hier op de Nijmeegse campus bezig met de vraag waarom kinderen niet lezen. Onlangs verscheen in het wetenschappelijk tijdschrift Poetics een artikel van Van Hek en Kraaykamp over onder andere de vraag of positieve aandacht aan lezen (veel boeken in huis, als volwassene zelf met plezier lezen) verschil maakt in de leesmotivatie van kinderen, en … [Lees meer...] overLezen voor jongens en voor meisjes
Cuntstruck
40 jaar tandeloos (66) Een vulgaire manier om de heteroseksuele mannensoort in twee groepen te verdelen, is door ze op te splitsen in billenmannen en borstenmannen. Twee politieagenten doen dat in Kwaadschiks en vragen aan de psychopathische hoofdpersoon Nico Dorlas tot welke categorie hij zichzelf rekent. "Ik ben", zegt hij, "cunt-struck". De politieagenten blijken ook … [Lees meer...] overCuntstruck
Verkiezingsprogramma’s over taal: NSC, BBB, Denk
Tenzij er de komende tijd ineens nog een partij uit het niets als een komeet komt opklimmen. zijn we aan de laatste partijen in dit overzicht beland, die eerlijk gezegd weinig meer met elkaar gemeen hebben dan dat ze allemaal betrekkelijk laat waren met het formuleren van hun verkiezingsprogramma. NSC De partij van Pieter Omtzigt heeft de meest complete tekst over een … [Lees meer...] overVerkiezingsprogramma’s over taal: NSC, BBB, Denk
Inger Leemans over geuren
De neus werd lang verontachtzaamd als kennisbron – misschien wel vooral in de geesteswetenschappen. Met hun boek Neuswijzer willen Inger Leemans en Caro Verbeek daar, samen met ruim 20 collega's, verandering in aanbrengen. Wat kunnen we leren van geuren? … [Lees meer...] overInger Leemans over geuren
Die tweede spiegel: de ander
40 jaar tandeloos (65) Spiegels spelen een belangrijke en bijzondere rol in Stemvorken, deel 8 van De tandeloze tijd. Mensen bekijken heel vaak zichzelf, maar ze bekijken daarnaast ook elkaar via de omweg van de spiegel. Hans Krop, de rivaal van Albert Egberts, gaat af en toe naar een kapper aan de overkant van de straat om Albert te kunnen begluren ("Wie vanaf het … [Lees meer...] overDie tweede spiegel: de ander