Wat is ontkoeid polderland? Wanneer je Nederlands goed genoeg is, weet je het: polderland waarvan de koeien op de een of andere manier zijn verwijderd. Je hebt het woord ontkoeid waarschijnlijk nooit eerder gehoord, maar toch kun je er een betekenis aan geven. Daarover gaat een artikel van de Nederlands-Berlijnse hoogleraar Muriel Norde en haar Schotse collega Graeme Trousdale … [Lees meer...] overOntkoeid polderland
Lucebert en het geheim van de raadkamer
Ik neem mijn hoed af voor Hans Ulrich Jessurun d'Oliveira, de laatste nog levende redacteur van Merlyn en, onder andere omdat hij geen beroepslezer is, althans niet van gedichten, misschien wel de allerbeste lezer die we hebben. Hij laat het zien in zijn nieuwe boek Speuren in Lucebert, een update van zijn eerdere Luceberts zoekend oog. Het boek verzamelt essays die Jessurun … [Lees meer...] overLucebert en het geheim van de raadkamer
Taalwetenschap door chatbots
Ik schrijf wel veel over de grotetaalmodellen, maar ik sta er toch iedere keer weer van te kijken. Het gevoel is voor mensen van mijn generatie bekend van een jaar of dertig geleden, toen het internet doorbrak: wat verandert onze wereld snel, en wat zullen we daar niet allemaal mee kunnen doen. (Ik ben bij dit tijdschrift begonnen in 1996 als redacteur die precies de … [Lees meer...] overTaalwetenschap door chatbots
Interplanetair
Om te laten zien hoe de Nederlandse woordenschat borrelt, bespreek ik iedere week met de twee groepen eerstejaarsstudenten Nederlands een nieuw woord uit het nieuws van deze week. Deze week vroeg ik of ze zelf een woord hadden, en allebei de groepen kwamen met het woord interplanetair. Kennelijk is er over dat woord in de afgelopen weken tumult ontstaan. Het stond in een … [Lees meer...] overInterplanetair
Een naakt, verschrompeld vrouwtje met wijd uitstaand wit haar
Een thema in Van der Meers boeken is de manier waarop mensen elkaar kunnen beïnvloeden: hoe je een gevoel kunt overnemen van een ander, een gedachte, een kijk op de wereld. In Ik verbind u door ging dat vooral over een slecht humeur. In Take 7 gaat het over enthousiasme. Een jonge Deen komt in een Spaans dorpje, vergane glorie, en door een samenloop van omstandigheden beginnen … [Lees meer...] overEen naakt, verschrompeld vrouwtje met wijd uitstaand wit haar
Hoeveel tinten blauw in het Nederlands?
Beïnvloedt je taal de manier waarop je kijkt naar de wereld? Die vraag is inmiddels een klassieker in de tak van de taalwetenschap die met de psychologie overlapt – de psycholinguïstiek. Heel vaak gaat het daarbij om kleuren. Talen verschillen hoe ze het kleurenspectrum opdelen. Er zijn bijvoorbeeld talen die geen verschillende woorden hebben voor groen en blauw, en weer … [Lees meer...] overHoeveel tinten blauw in het Nederlands?
Begrijpt de chatbot dit of doorgrondt hij het slechts?
Soms worden filosofische vragen na vele jaren ineens praktisch. Zoiets beleven we nu met het woord begrip. Filosofen hebben baden met bloed gevuld tijdens hun discussies over de vraag wat het precies wil zeggen dat we een bepaalde tekst begrijpen, en nu wordt de mensheid ineens geconfronteerd met een apparaat waarvan je je concreet kunt afvragen wat het begrijpt. De … [Lees meer...] overBegrijpt de chatbot dit of doorgrondt hij het slechts?
Internationalisering moet van twee kanten komen
Iemand vraagt zich af of België ook tot het buitenland moet worden gerekend in ons managersfeuilleton De verleden tijd van lijken. Wouter Pieterse had een rode stropdas omgedaan. Nu de voormalig hoogleraar Financiële Letterkunde minister van onderwijs geworden was, had hij niet styling advies gevraagd aan zijn 14-jarige nicht. Zij was de enige in de familie met voldoende … [Lees meer...] overInternationalisering moet van twee kanten komen
Hoe het paard Prosody de poëziestudie bezighield
Poetry's Data van de Amerikaanse literatuurwetenschapper Meredith Martin gaat over allerlei onderwerpen die me interesseren. Poëzie. Klemtoon. Databases. Geschiedenis. En hoe al die dingen met elkaar te maken hebben. Het is geen gemakkelijk boek, en je moet denk ik wel in ál die onderwerpen geïnteresseerd zijn om het met plezier te kunnen lezen. Maar áls je dat bent, dan is het … [Lees meer...] overHoe het paard Prosody de poëziestudie bezighield
Een Duitsland en Europa die samen sterk zijn
Consternatie op Mastodon, gisteren, naar aanleiding van een bericht bij de NOS over de oorlogsambities van kanselier Merz. Want wat schreef de Nederlandse Omroepstichting hierover: "Kracht schrikt agressors af. Zwakte daarentegen nodigt agressors uit", aldus Merz. "Ons doel is een Duitsland en Europa die samen zo sterk zijn dat we nooit onze wapens hoeven te … [Lees meer...] overEen Duitsland en Europa die samen sterk zijn
Piet Grijs, Wouter Buikhuisen en het zwijgen
Omdat de criminoloog Wouter Buikhuisen vorige week overleden is, herlas ik Hugo Brandt Corstius' pamflet-in-tien-columns Buikhuisen – dom én slecht. Hij gebruikte daarvoor zijn pseudoniem Piet Grijs. In de in memoriams voor Buikhuisen werd Grijs wel steeds genoemd, maar vooral als iemand die enorm tekeer was gegaan tegen Buikhuisen en daarmee verantwoordelijk was voor het feit … [Lees meer...] overPiet Grijs, Wouter Buikhuisen en het zwijgen
‘Via via kende hij iemand in Driebergen’
De mensheid is één groot lichaam. Wat mij overkomt heeft onherroepelijk uiteindelijk invloed op jouw leven, en andersom. Vonne van der Meer, die in haar hele oeuvre steeds heeft geëxperimenteerd met manieren om in goed geschreven korte romans belangrijke vragen aan te snijden, laat in Ik verbind u door (2004) zien wat dat betekent. Ik verbind u door is dus het verhaal van de … [Lees meer...] over‘Via via kende hij iemand in Driebergen’
We moeten ons blijven verzetten
Jullie hebben al een paar weken niet van me gehoord over de bezuinigingen. Hoe nu? Zijn ze van de baan? Welnee — met de beruchte voorjaarsnota komt er immers opnieuw een flinke dreun aan. En gezien de slapte waarmee tot nu toe in universitaire kring is gereageerd op al het onheil, zou ik het als neoliberale politicus in een coalitie met radicaal rechts wel weten: daar kunnen … [Lees meer...] overWe moeten ons blijven verzetten
En velen, zelfs de verstoktste gamers, veerden op
Ik ren niet meer voor iedere nieuwe bundel naar de boekhandel, maar als er een nieuwe bundel van Annemarie Estor is, maak ik een uitzondering. Haar poëzie heeft alles wat een mens van hedendaagse poëzie kan verwachten. Dat is in de eerste plaats taal: bijzondere woorden, die tesamen intrigerend, ja zelfs mooi, klinken. "In de hoogmoed van de oogstverwachting", staat in het … [Lees meer...] overEn velen, zelfs de verstoktste gamers, veerden op
Een bevlogen idealist voor een toegankelijke letterkunde
Laudatio Cees Klapwijk Gisteren reikte de KANTL de Taalpenning uit aan Cees Klapwijk, oprichter van de DBNL. Ik schreef daarvoor de bijgaande laudatio. Cees Klapwijk, die de KANTL vandaag eert, is de verpersoonlijking van een ideaal: het ideaal van de vrije toegankelijkheid van kennis over boeken, van kennis over de Nederlandse taal en letterren, vrije toegankelijkheid … [Lees meer...] overEen bevlogen idealist voor een toegankelijke letterkunde
Vwo-eindexamen 2025: mijn antwoorden
Het is natuurlijk een eer als er een tekst van je is opgenomen in het centraal eindexamen: iemand heeft het de moeite waard gevonden om jouw tekst aan tienduizenden voor te leggen en hen te dwingen erover na te denken. Die eer overkwam me dit jaar toen een tekst van mij uit dit tijdschrift werd gelicht voor het vwo-eindexamen dat vandaag is afgenomen. Daarbij werd mij iets … [Lees meer...] overVwo-eindexamen 2025: mijn antwoorden
Punt en el
Dat je taal echt niet in de hand hebt, dat niemand de baas is over welk stukje taal dan ook – ik heb het vaak beweerd, maar ik ondervind het ook bijna dagelijks aan den lijve, hier in de redactielokalen van Neerlandistiek. Neem de naam van ons eigen tijdschrift. We hebben precies één regel in onze stijlgids ('Stijlboek Neerlandistiek', versie 2.3, d.d. 24 maart 2024). Eén … [Lees meer...] overPunt en el
‘Ik zit hier goed, nog even’
Een van de wonderlijke aspecten van het schrijverschap van Vonne van der Meer is dat het zo aards is. Van der Meer beschrijft gewone mensen met een gewone baan tijdens een vakantie op Vlieland. Ze beheerst bovendien een stijl die heel geraffineerd is in zijn eenvoud. Zo begint het eerste verhaal van Laatste seizoen (2002) Het moest zo lang mogelijk een verrassing blijven. … [Lees meer...] over‘Ik zit hier goed, nog even’
Mangez-vous des patat ou des friet ?
Les dialectes du néerlandais Ces jours-ci, je donne des cours à Paris, notamment sur la politique linguistique aux Pays-Bas et en Flandre, sur la formation des mots en néerlandais, et sur les dialectes. Ce texte est un résumé de ce dernier sujet. Vous qui vivez en France, pays à la riche palette d'accents et de parlers régionaux, vous savez sans doute que la langue … [Lees meer...] overMangez-vous des patat ou des friet ?
Vivre à Amsterdam sans le néerlandais
Le néerlandais face à l'anglais Ces jours-ci, je donne des cours à Paris, notamment sur la formation des mots en néerlandais, sur les dialectes, et sur la politique linguistique aux Pays-Bas,. Ce texte est un résumé de ce dernier sujet. Aux Pays-Bas, pays réputé pour son ouverture et son pragmatisme, l’omniprésence croissante de l’anglais ne fait plus consensus. Elle … [Lees meer...] overVivre à Amsterdam sans le néerlandais
Met De avondboot in de metro
Leeslogboek: april Ik kom dezer dagen voor werk nogal veel in Parijs, en het is wel slikken, in de metro. Ik was er sinds covid niet meer geweest, en ik herinner me het voor die tijd als een verademing in vergelijking met het Nederlandse openbaar vervoer. Niet dat iedereen over haar telefoon gebogen zat. Dat er nog heel veel mensen waren met een papieren boek. Dat is … [Lees meer...] overMet De avondboot in de metro
Liturgische en dagelijkse taal
In deze eerste lezing uit de lezingenreeks De eredienst: nieuwe blikken op oude rituelen voerde hoogleraar Nederlands en Academische communicatie Marc van Oostendorp het woord over taal. De reflectie werd verzorgd door Peter Tomson. In sommige religieuze tradities wordt in de liturgie een bijzondere, ‘heilige’ taal gebruikt (Hebreeuws, Latijn, Arabisch). In andere tradities … [Lees meer...] overLiturgische en dagelijkse taal
Praat niet tegen mezelf
Kunnen we zeggen dat we taal begrijpen als we het fenomeen tegen jezelf praten niet in kaart hebben gebracht? Kinderen over de hele wereld doen het, en volwassenen vermoedelijk ook, zij het vooral als er niemand bij is. Het is een wonderlijk verschijnsel, dat laat zien hoe belangrijk taal voor de mens is. Zelfs als het de communicatie niet dient om met je tong en je lippen te … [Lees meer...] overPraat niet tegen mezelf
Het maagdenvliezige stukje vel dat tong en onderkaak verbond
Vonne van der Meer is een meester in de alledaagse sensualiteit. In haar verhalen is er soms maar weinig nodig om iemand lichamelijk helemaal in de war te laten raken. Het zesde verhaal in de bundel De avondboot (2001) is daarvan een heel goed voorbeeld. Een man gaat met zijn uitgebreide gezin – vrouw, kinderen, kleinkinderen – naar een huisje in Vlieland, maar door … [Lees meer...] overHet maagdenvliezige stukje vel dat tong en onderkaak verbond
‘Maar hoeveel macht heeft een paus eigenlijk?’
Joost Swanborn is een taalgevoelige persoon. Als hij iets meldt, dan luister je. En dit weekeinde meldde hij op sociale media de 'kinder-maar' in de NRC: Kinder-maar?, vroeg ik hem. "Vanwege die associatie met spreekbeurten vol niet- en schijntegenstellingen", schreef hij terug. En: "Die Franciscus-passage is veel zakelijker en sterker zonder dat 'maar' en die rare … [Lees meer...] over‘Maar hoeveel macht heeft een paus eigenlijk?’
