Subject:	Neder-L, no. 9606.b
From:	Ben Salemans
Reply-To:	Elektronisch tijdschrift voor de neerlandistiek
Date:	Mon, 24 Jun 1996 03:58:56 +0100
Content-Type:	text/plain

                           *********************
*-Vijfde-jaargang---------- Neder-L, no. 9606.b -----------ISSN-0929-6514-*
|                                                                         |
|      ************************************************************       |
|      * Neder-L, elektronisch tijdschrift voor de neerlandistiek *       |
|      ************************************************************       |
|                                                                         |
| Onderwerpen in dit bulletin:                                            |
| ============================                                            |
| (1) Med: 9606.13: Actie 'Geen nieuwe spelling'                          |
| (2) Red: 9606.14: Alleen Nederlandstalige artikelen in Neder-L? Eh...   |
|                   nee hoor! (n.a.v. artikel 9606.01)                    |
| (3) Rub: 9606.15: Rubriek 'Uit de STCN', no. 3: VOC-schip de Batavia    |
| (4) Lit: 9606.16: Pas verschenen: Jaarboek Boekgeschiedenis III         |
| (5) Med: 9606.17: Aankondiging en programma 14e Fries Filologencongres, |
|                   23-25 oktober 1996                                    |
| (6) Med: 9606.18: Aankondiging vijfde Bert van Selm-lezing op 3-IX-96   |
|                   door Marita Mathijssen: 'Gij zult niet lezen. De      |
|                   Geschiedenis van een gedoogproces'                    |
| (7) Med: 9606.19: Albums Album: http://www.album.nest.nl                |
| (8) Col: 9606.20: Column Willem Kuiper, no. 26 "Bij een eeuwfeest"      |
|                                                                         |
| Informatie over Neder-L:                                                |
| ========================                                                |
| Algemene informatie opvragen over Neder-L: stuur mail naar              |
|   listserv@nic.surfnet.nl met daarin de boodschap: GET NEDER-L INFO     |
| Abonnement nemen op Neder-L: stuur mail naar listserv@nic.surfnet.nl    |
|   met als boodschap: SUB NEDER-L                                        |
| Oude Neder-L-bulletins opvragen: stuur mail naar listserv@nic.surfnet.nl|
|   met daarin een boodschap als: GET NEDER-L LOG9206                     |
|   (resultaat: logboek met Neder-L-artikelen van juni '92 wordt gestuurd)|
| Gopher-toegang tot Neder-L: alle oude en nieuwe Neder-L-bulletins zijn  |
|   via Gopher in te zien op gopher.nic.surfnet.nl, in de directory       |
|   SURFnet informatie/LISTSERV archieven (nic.surfnet.nl)/NEDER-L        |
| WWW-toegang tot Neder-L:                                                |
|   http://www.nic.surfnet.nl/nlmenu/tijdschriften/tijdschriften.html     |
| Algemene URL, voor direct contact vanuit Internet/Gopher/WWW:           |
|   gopher://hearn.nic.surfnet.nl:70/11/1.%20LISTSERVs%20public           |
|   %20archives%20on%20hearn.nic.surfnet.nl/Neder-L                       |
|   (Geen spatie tussen "20public" en "%20archives" plaatsen.)            |
| Neder-L wordt ook verspreid via de Internet-newsgroup bit.lang.neder-l  |
| Bijdrage voor Neder-L opsturen: stuur mail naar neder-l@nic.surfnet.nl  |
|   (dit geldt ook voor Internet-gebruikers die bijdragen willen leveren) |
*--------------------------                     --------------------------*
                           *********************

(1)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Tue, 18 Jun 1996 09:01:33 +0100 (MET)
From: A.E. Reinders-Reeser <per e-mail: KOREVAART@rullet.LEIDENUNIV.NL>
Subject: Med: 9606.13: Actie 'Geen nieuwe spelling'

GEEN NIEUWE SPELLING

Wilt u een nieuwe spelling? Kent u iemand die een nieuwe spelling wil? De gebruiker is er niet mee gediend. Wij stellen voor de nieuwe spelling niet in te voeren. Als u het hiermee eens bent, stuurt u dan in deze landelijke handtekeningenactie een briefkaartje of fax (met naam, adres, handtekening en de mededeling GEEN NIEUWE SPELLING) naar de Tweede Kamer, Postbus 20018, 2500 EA Den Haag, fax: 070-3654122, en roep iedereen die u de komende tijd spreekt op om hetzelfde te doen. Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald.

Drs. A.E. Reinders-Reeser, Leiden.

P.S. U kunt uw reactie ook doorgeven via e-mailnummer Korevaart@rullet.LeidenUniv.nl

(2)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Sun, 23 Jun 1996 23:30:12
From: Ben Salemans <B.Salemans@let.kun.nl>
Red: 9606.14: Alleen Nederlandstalige artikelen in Neder-L? Eh… nee hoor! (n.a.v. artikel 9606.01)

In het vorige Neder-L-bulletin schreef ik in artikel 9606.01: “Kopij in het Engels of een andere vreemde taal, loopt de geheide kans, om, zelfs zonder opgaaf van reden, niet worden geplaatst in Neder-L.”

John Gledhill <reg061@cc_sysj> reageerde verbouwereerd. Hij wijst erop dat er nogal wat mensen zijn die geinteresseerd zijn in de Nederlandse taal en literatuur, maar die geen vloeiend Nederlands spreken of schrijven.

“PLEASE rethink this dreadful proposal otherwise you will alienate many subscribers outside the Netherlands. That would be a great shame and reflect very badly on the international aspirations of Dutch studies in general and of your newsletter in particular. It gives the impression that you are only interested in the views of Dutch people.”

Eh…, natuurlijk heeft John Gledhill gelijk. En het was en is ook niet mijn bedoeling om alle Engelse of anderstalige bijdragen voor Neder-L botweg te weigeren. Mijn uitspraak was een onzorgvuldige ontboezeming. Er wordt vanuit het Internet nogal wat kopij gestuurd naar Neder-L, die, naar mijn eenvoudige oordeel, niets met de neerlandistiek te maken heeft. Het kost mij veel tijd om de afzenders te verduidelijken dat Neder-L een tijdschrift voor de neerlandistiek is. Om voor eens en altijd af te zijn van al die pseudo-bijdragen en me werk te besparen, verkondigde ik de hierboven gemelde maatregel.

Het moge duidelijk zijn: natuurlijk zie ik bijdragen voor Neder-L in het Engels die echt met de neerlandistiek van doen hebben graag tegemoet. Hopelijk heb ik hiermee dit misverstand rechtgezet.

Ben Salemans.

(3)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Tue, 18 Jun 1996 14:42:51 +0100 (MET)
From: Paul Dijstelberge <DISTEL@rulub.LEIDENUNIV.NL>
Subject: Rub: 9606.15: Rubriek 'Uit de STCN', no. 3: VOC-schip de Batavia

Uit de STCN, no. 3

In 1629 verging het VOC-schip de Batavia op de kust van Australie. Op zich niets bijzonders, ieder jaar vergingen er schepen en zelfs verscheen bijna ieder jaar wel een reisverhaal waarin een wonderlijke redding of een uitzonderlijke gebeurtenis werd beschreven. De Batavia was echter uitzonderlijk door wat er gebeurde na de stranding van het schip. De koopman aan boord van het schip – wiens macht vergelijkbaar was met die van de kapitein – oefende een terreurbewind uit onder de overlevenden, waarvan een groot aantal op zijn instigatie werd vermoord. Een reisverslag werd enige jaren geleden opnieuw uitgegeven door Vibeke Roeper. Op een expositie in de Amsterdamse UB was toen ook de gekloofde schedel te zien van een van de slachtoffers. De beulen eindigden aan de galg.

De Leidse UB heeft twee titels over deze kwestie waarvan de eerste vermoedelijk minder bekend is: Droevighe tijdinghe van de aldergrouwelijckste moordery, gheschiet door eenighe matrosen op’t schip Batavia […] Met een droevigh claech-liedt, ghemaeckt vande voornoemde moort. Rotterdam, Cornelis Fransz, 1630. (UB Pamflt 1629)

De tweede titel: Leyds veer-schuyt praetjen …, 1630. Knuttel 3993 brengt een nadeel van een Short-title catalogus aan het licht. Knuttel vermeldt de 2e titel nog wel: Hier achter syn by gevoecht, twee brieven gheschreven in Batavia, vervanghende den handel van Ieronimus Cornelis onder coopman op’t schip Batavia, oock mede sijn sterven, geweest hebbende een discipel van Iohannes Torrentius voorsz. Dit laatste deel ontbreekt in de STCN.

Onderhoudende lektuur:

Aenhoort dit droevich Liedt,
Watmen u sal ghewagen:
Groot jammer is gheschiet
Tis wel om te beklaghen,
Wie las oyt van sijn daghen
Van sulcken grooten Moort.
Ghelijck met onghena
Seer schricklijck is bedreven,
Op het schip Batavia
Soo u hier wort beschreven…

De oplettende lezer merkt natuurlijk onmiddelijk op dat dit lied begint met de traditionele aanhef ‘Aenhoort dit droevig liedt’ maar dat het daarna al snel lezen is geblazen (en beschrijven).

Uit een heel ander vaatje tapt de auteur B.V.H. in zijn Geestige en vermakelijke Oost-indische voyagie, daer in de gedenkwaardigste voorvallen en bejegeningen, die in geen andere reyzen verhaalt worden, zyn aangeteeckent. Amsterdam, Jan de Commer, 1689

Een aardige navolger van de bekende Arnout van Overbeeke. Op de afbeel- ding op de titelpagina kan men een lachende aap over de railing zien schijten. Het motto eronder luidt: Benautheid zoekt ruimte.

Paul Dijstelberge

(4)=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Tue, 11 Jun 1996 15:11:28 +0200
From: P.J. Verkruijsse <piet.verkruijsse@let.UVA.NL>
Subject: Lit: 9606.16: Pas verschenen: Jaarboek Boekgeschiedenis III

Jaarboek Boekgeschiedenis

Voorzien van een geheel nieuwe vormgeving door Rudo Hartman (een kloeker formaat; nieuw omslag en binnenwerk) is tijdens de jaarvergadering van de Nederlandse Boekhistorische Vereniging (NBV) te Antwerpen op 15 juni 1996 het derde Jaarboek voor Nederlandse Boekgeschiedenis gepresenteerd (253 p.; ills.).

Tot de zeer gevarieerde inhoud behoren de volgende bijdragen. Jos A.A.M. Biemans wijst op ‘Verborgen of blinde vlekken?’ bij het onderzoek van Middelnederlandse handschriften en hij houdt een pleidooi voor een goede samenwerking tussen diegenen die zich bezighouden met de bestudering van codices en vroege drukken. Henk Borst en Marrije Schaake tonen aan dat vertalingen van populair proza uit het eind van de 17e eeuw ‘Van Amsterdam naar Londen’ gingen en niet vanuit het Engels naar het Nederlands. In ‘Alom te bekomen’ houdt Hannie van Goinga zich bezig met veranderingen in de boekdistributie (commissiehandel) in de Republiek in de periode 1725-1770, waarvoor advertentieteksten bijzonder illustratief blijken.

Hans Moors ziet ‘Oud Frans bloed’ in de Saint-Simonistische uitgaven van de vrijmetselaar en vrijdenker R.C. Meijer. Hoe ingewikkeld het zit met illustraties in de tweede helft van de 19e eeuw laat Marga Altena zien: in ‘Verslaggeving of verbeelding?’ komt de fotografie aan de orde als bron voor houtgravures in de Katholieke Illustratie.

Over de relatie tussen uitgever A.A.M. Stols en de dichter Maurits Mok gaat de bijdrage van Nanske Wilholt ‘La litt’erature ne nourrit pas son homme en Hollande’. Vooral de rol van Jan de Zanger als uitgeversadviseur is het onderwerp van het artikel van Sandra van Voorst over ‘Deense literatuur bij uitgeverij Contact 1960-1970’.

Joris van de Leur geeft een empirische analyse van ‘Het mediumgebruik van letterkundigen en historici’, waartoe de lezerskringen van de tijdschriften Literatuur, De Nieuwe Taalgids, Spiegel Historiael en Tijdschrift voor Geschiedenis diepgaand ondervraagd zijn. Ludo Verhoeven constateert in ‘Geschreven taal en geletterdheid in ontwikkelingsperspectief’ opmerkelijke overeenkomsten tussen de fasen van schriftelijke taalverwerving van kinderen en de historische ontwikkelingsstadia van het schrift.

In zijn recensie van de colloquiumbundels Histoires du livre en Histoires de la lecture komt Han Brouwer tot de conclusie dat alles wel heel erg rustig is aan het boekhistorische front: ‘De helden zijn moe en de epigonen zijn zonder esprit’! Brouwers dissertatie is vervolgens onderwerp van recensie door Boudien de Vries, die bij haar beschouwing over het onderzoek naar de leescultuur in Nederland ook de congresbundel Bladeren in andermans hoofd betrekt.

Nieuw in dit jaarboek is een overzicht van ‘Publikaties op het terrein van de boekwetenschap’ door Marieke van Delft, die een indrukwekkende lijst geeft van internationale titels die in 1995 verschenen zijn. Summaries en personalia besluiten het jaarboek.

Het in 1997 te verschijnen vierde jaarboek van de NBV zal geheel gewijd zijn aan de jubilerende Koninklijke Bibliotheek, maar voor jaarboek 5 (1998) kan iedereen die dat wenst reeds kopij inzenden aan het redactie-adres: Instituut voor Neerlandistiek van de Universiteit van Amsterdam, t.a.v. P.J. Verkruijsse, Spuistraat 134, 1012 VB Amsterdam. Wie zich wil aanmelden als lid van de NBV (het jaarboek is inbegrepen in de lidmaatschapsprijs van fl. 45,-!) dient zich te richten tot het secretariaat: B.P.M. Dongelmans, Stevinstraat 14, 2405 CP Alphen aan den Rijn.

P.J. Verkruijsse

(5)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Thu, 13 Jun 1996 09:31:13 +0100 (WETDST)
From: Dr. J. Ytsma / Henk Wolf <henk@fa.knaw.NL>
Subject: Med: 9606.17: Aankondiging en programma 14e Fries Filologencongres, 23-25 oktober 1996

14e Frysk Filologekongres van de Fryske Akademy

data: 23, 24 en 25 oktober 1996
plaats: Hotel Management School, Rengerslaan 8, Leeuwarden

De Fryske Akademy organiseert dit jaar voor de veertiende keer het Frysk Filologekongres. In totaal zijn er 38 verschillende lezingen over onderwerpen op taalkundig, letterkundig en taalsociologisch / sociolinguistisch gebied.

Plenaire sprekers zijn:

woensdag 23 oktober:
Prof.dr. G. de Haan (Rijksuniversiteit Groningen): ‘Taalferoaring troch taalkontakt: de takomst fan it Frysk’

donderdag 24 oktober:
Dr. R.J. Jonkman (Fryske Akademy/Universiteit van Amsterdam): ‘Taalkar yn Frysl^an op ‘e nij besjoen’.

vrijdag 25 oktober:
Dr. J. Verbij-Schillings (Rijksuniversiteit Leiden): ‘Vanuit Hollands perspectief: een geschiedenis van de Friezen’.

De lezingen worden gegeven door wetenschappers uit Friesland, Nederland en het buitenland. Voertalen zijn Fries, Nederlands, Duits en Engels. Per kongresdag zijn de lezingen thematisch gegroepeerd.

Woensdag 23 oktober: parallelsessies (I) Taalkunde en (II) Oud-Midfries

lezingen Taalkunde:

• L2-acquisition of Low German and North Frisian – transfer patterns and interlanguage strategies (Hansen-Jaax)
• The comparative phonetics of Frisian: Realphonetik toward a standard IPA transcription (Shibles)
• Associatieve DP’s en het Fries (Den Besten)
• Folle net gen^oh (oer gebr^uksmooglikheden en polariteit fan it numerale ‘folle’) (Reitsma)
• Modern Frysk ‘ha west’ en ‘bin west’ yn talen-ferlykjend perspektyf (Postma)

lezingen Oud-Midfries:

• Het begrip van oudfriese juridische woorden (Algra)
• Ta in Midfrysk wurdboek (Boersma)
• It stemma fan de 17 K^esten en de 24 L^anrjochten (Krolis-Sytsema)
• De Oudfriese studies van Jan van Vliet (Dekker)
• Een Oudfries Etymologisch Woordenboek (Boutkan)

Donderdag 24 oktober: parallelsessies (I) Onderwijs en (II) Moderne letterkunde

lezingen Onderwijs:

• Trijetalich basis^underwiis yn Frysl^an (Ytsma)
• Fries lezen alleen voor Friestalige kinderen? (le Rutte)
• Frysk ^underwiis oan net-Frysktalige bern: in nije taak? (v.d. Goot)
• ‘De man die bekriepte der niks fan’. Oer Frysk staverjen by basis-skoallebern (Dykstra/Ytsma)
• Gibt es eine ‘optimale’ Orthographie f”ur das Friesische? (Kellner)

lezingen Moderne letterkunde:

• Fernijing fan de Fryske roman yn de jierren ’60 (Gezelle Meerburg)
• Fryske literatuer yn Holl^anske oersetting (De Haan, P.)
• Feit en fiksje yn Ypk fan der Fear har ‘De Breugeman Komt’ (Hoekstra, H.)
• Ein friesischer Dichter im Dritten Reich. Anmerkungen zur Lyrik Jens Mungards (Wilts)
• In striid om folk en l^an. Eleminten fan in Frysk-nasjonale ideology tusken 1916 en 1945 (Frieswijk)

Vrijdag 25 oktober: parallelsessies (I) Taalvariatie, (II)

Taalsociologie en (III) Historische Letterkunde

lezingen Taalvariatie:

• Frysk yn Sud-Holl^an: de saak fan it Yngveoansk op ‘e nij besjoen (Bremmer)
• Het Bildts: expansie of importtaal? (Koldijk)
• Fryske dialektgeografy yn it kompj^utertiidrek (Versloot)
• Folchoarder en morfology yn ‘e ynterferinsjefryske tiidwurdlike einrige (Wolf)
• Oer de oerienkomst tusken de dialekten fan Grinsl^an en it Frysk (Hoekstra, E.)

lezingen Taalsociologie:

• Unique within the clique: phonological code-choices in interviews (Baron)
• Taal en markt (Schaaf)
• Fryske identiteit en religieuze en sosjale netwurken (Jansma)
• Taalakkommodaasje yn ‘e helpferliening: wa moat him oan wa oanpasse? (de Boer)
• North Frisian: reversing dialectalization (Lasswell)

lezingen Historische letterkunde:

• Voor alles de Muzen! Simon Abbes Gabbema: niet zozeer aan de muzen schatplichtig als aan Dousa (Bostoen)
• Starters stilistische denkbeelden (Jansen)
• De literatuur in de Leeuwarder Courant (1830-1849): werken aan een ideaal (Korevaart)
• Jacobus Martinus Baljee, een Friese weesjongen in Batavia (Zuiderweg)
• Midfryske sprekwurdsamlingen yn ‘e sprekwurdlike tradysje (v.d. Kuip)

Intekening en informatie:

Intekenen als deelnemer aan het kongres kan voor de drie kongresdagen, maar ook per dag. De kongreskosten zijn F 140,– voor het gehele kongres of F 55,– per dag (inkl. kongresdokumentatie, koffie/thee en lunch). Op donderdag 24 oktober is er een kongresdiner. De kosten daarvan bedragen F 60,–.

Voor opgave en nadere informatie kunt u kontakt opnemen met:
Dr. J. Ytsma
Fryske Akademy
Postbus 54
8900 AB Ljouwert
tel. +31 58 2131414
fax +31 58 2131409
e-mail: <ytsma@fa.knaw.nl>

Henk Wolf.

(6)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Wed, 19 Jun 1996 16:15:37 +0100 (MET)
From: Korrie Korevaart <KOREVAART@rullet.LEIDENUNIV.NL>
Subject: Med: 9606.18: Aankondiging vijfde Bert van Selm-lezing op 3 september door Marita Mathijssen: 'Gij zult niet lezen. De Geschiedenis van een gedoogproces'

=========================================================
Vijfde Bert van Selm-lezing:

GIJ ZULT NIET LEZEN. DE GESCHIEDENIS VAN EEN GEDOOGPROCES

Op dinsdag 3 september 1996 zal de vijfde Bert van Selm-lezing plaatsvinden. Dr. Marita Mathijsen (Universiteit van Amsterdam) zal een voordracht houden onder de titel Gij zult niet lezen. De geschiedenis van een gedoogproces.

De toename van het aantal lezers in de loop van de achttiende en negentiende eeuw werd niet door alle tijdgenoten met gejuich begroet. Vooral van religieuze zijde werden er nogal wat bezwaren naar voren gebracht tegen de democratisering van de leescultuur. In Volk ohne Buch heeft Rudolf Schenda laten zien dat in de decennia voor en na 1800 onder de dominees in Duitsland een hetze tegen het lezen gevoerd werd, vanwege het gevaar dat met name literatuur inhield. De geest van eenvoudige lezers was gemakkelijk beinvloedbaar, en zo zouden anti-christelijke ideeen verspreid kunnen worden. In Nederland heeft een vergelijkbare vrees geleid tot andere uitkomsten. Door de literatuur dienstbaar te maken aan de maatschappelijke idealen werd haar venijn geneutraliseerd.

Marita Mathijsen doceert negentiende-eeuwse letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Ze publiceerde onder meer over de ‘Kring van Heiloo’, bezorgde uitgaven van werk van Kneppelhout, Mulisch en Favery en voerde in De geest van dichter (1990) tien zogenaamde gesprekken met negentiende-eeuwse schrijvers. Zij promoveerde op een documentair-kritische uitgave van De brieven van De Schoolmeester (1987) en is ook de auteur van Naar de letter. Handboek editiewetenschap (1995), een standaardwerk op het gebied van het editeren van literaire teksten.

Alumni van de vakgroep Nederlands, studenten, docenten, vakgenoten en alle andere belangstellenden worden van harte uitgenodigd deze lezing bij te wonen.

Toegangskaarten voor de lezing De lezing vindt plaats in zaal 011 van het Centraal Faciliteitengebouw (gebouw 1175) van het Witte Singel/ Doelencomplex en begint klokke 16.15 uur. Aansluitend wordt in het restaurant een drankje geschonken.

Toegangskaarten voor de lezing kunnen vanaf heden tot 1 augustus worden aangevraagd bij de Rijksuniversiteit Leiden, Vakgroep Nederlands, Commissie Bert van Selm-lezing, P.N. van Eyckhof 1, Postbus 9515, 2300 RA Leiden. Men kan ook gelijktijdig met bestelling van de uitgave van de lezing op het girostrookje een toegangskaart aanvragen. De toegangskaarten worden medio augustus toegestuurd.

Voor nadere informatie: secretariaat van de vakgroep Nederlands, tel. 071-5272604 (e-mail: Korevaart@rullet.LeidenUniv.nl).

Uitgave van de lezing

De uitgave van de Bert van Selm-lezingen wordt verzorgd door uitgeverij De Buitenkant te Amsterdam. De vijfde Bert van Selm-lezing zal verschijnen op 3 september 1996 en kan worden besteld door f 19,50 over te maken naar gironummer 1684950 t.n.v. K.J.J. Korevaart, P.N. van Eyckhof 1, 2311 BV Leiden met vermelding van vijfde Bert van Selm-lezing of, bij bestelling vanuit het buitenland, door toezending van een Eurocheque. De bestelling is op 3 september na afloop van de lezing af te halen of zal na die datum worden toegezonden.

(7)=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Thu, 20 Jun 1996 17:09:24 +0200 (MET DST)
From: Louis Stiller & Peter Mertens <album@euronet.NL>
Subject: Med: 9606.19: albums album: http://www.album.nest.nl

album presenteert album: http://www.album.nest.nl

Amsterdam, 21 juni 1996

Op 21 juni, het begin van de zomer, opent albums album zijn deuren op het World Wide Web (http:///www.album.nest.nl). Albums album is een losbladig cultureel web-kavel dat zich telkens verder vult met diverse literaire, culturele, muzikale, poetische, typografische en kunstzinnige bijdragen. (Zie bijgevoegd gif: albumal.gif). Inhoudelijk is er veel aandacht voor ‘elektrische’ literatuur, multimedia-kunst en experimenten op het terrein van interactieve journalistiek. Qua vorm is er voor gekozen de multimediamogelijkheden van het World Wide Web zo veel mogelijk te benutten, bijvoorbeeld door gebruik te maken van animaties (Shockwave, animated gifs), geluid (Midi, RealAudio) en diverse vormen van interactiviteit (Java). Er is een unieke Web-winkel ingericht, waarin gebruikers diverse cd-roms, elektrische boeken, videotapes, tijdschriften en audio cd’s per e-mail kunnen bestellen.

Albums album start met de volgende bijdragen:

• ‘Nieuwe media in de oude Amsterdamse buurt’. De komst van de vele nieuwe media-bedrijven in de Nieuwmarktbuurt was voor Etienne Donicie aanleiding tot een onderzoek naar deze ‘Sillicon Valley aan het IJ’.
• TYP 2.0, ‘slogan’ is de bijdrage van het Genootschap Kunst&Macht waarvoor vormgever Max Kisman, drukker Kees Maas, kunstenaar Jan Dietvorst en uitgever Peter Mertens verantwoordelijk zijn. Op 1 juli verschijnt TYP 3.0, Jubilee. TYP gaat zijn tweede decennium in.
• ‘Het verhaal van dode bomen en open boeken’. Louis Stiller recenseert tien literaire cd-roms en vijf experimentele literaire World Wide Web-sites
• van interactieve romans tot cadavres exquis.
• Zing!Zing! Pieter Visser produceerde MIDI-versies van Nederlandse liederen, inclusief bladmuziek en de volledige liedteksten. Met achtergrondinformatie in de vorm van een steeds verder groeiende ‘meezing-encyclopedie’.
• ‘Hygiene – een schone zaak’ van Ruud van Marion. Een uitgebreid interactief non-fictie werk over wc’s, beddegoed, dieren in huis, keuken-hygiene en al wat in ons propere Nederland eigenlijk niet thuishoort.
• Paul van Ostaijen en de invloed van deze honderd jaar geleden geboren dichter op de huidige elektrische literatuur.
• Voorpublikaties van ‘Vol & Ledige Wildgroei’ van het Instituut voor Betaalbare Waanzin uit Eindhoven (Dick Verdult) en ‘Zieke Meisjes’ van Dick Tuinder.

Achtergrond:
‘Albums album’ is in het leven geroepen door de eerste elektrische album uitgeverij uit Amsterdam omdat het een logisch verlengstuk is van haar andere activiteiten: het uitgeven van ‘elektrische’ literatuur op cd-rom en diskette, zoals ‘Schaman gaat voor Goud’ en ‘Paul van Ostaijen – Elektries’. Uitgever Peter Mertens: ‘Het World Wide Web ontwikkelt zich steeds sneller in de richting van een volwaardig multimedia-platform. Vandaar dat we hebben besloten ons ook te gaan richten op het Web. Albums album moet een uitstalkast worden van toekomstige uitgaven en diverse multimedia-experimenten.’ De uitgave van albums album zal – anders dan veel andere e-zines of Web-tijdschriften – vaak maar onregelmatig worden ververst. Uitgever Peter Mertens: ‘Veel van wat je nu op het World Wide Web vindt, heeft zijn oorsprong in de wereld van het papier of de televisie. Dat kun je alleen al zien aan de frequentie: tijdschriften komen nog steeds maandelijks of wekelijks uit, nieuwsbrieven dagelijks. En dat terwijl Internet een 24-uurs medium is. Album zal dan ook zeer onregelmatig elementen toevoegen aan haar site. Soms een paar dagen niet, soms veel in een keer. Want meer is beter, zoals wij altijd zeggen.’

Over uitgeverij album:
Uitgeverij album werd in januari 1995 opgericht door Peter Mertens en Louis Stiller. Album richt zich als eerste Nederlandse uitgeverij geheel op het digitale scherm. De ‘eerste elektrische’ geeft open werk uit in klank, woord en beeld. In november 1995 verscheen de eerste album-uitgave, ‘Schaman gaat voor Goud’: de eerste elektrische novelle in het Nederlands taalgebied. In februari 1996 werd ‘Paul van Ostaijen – Elektries’ uitgebracht, een Windows/Macintosh-diskette met daarop het volledige dichtwerk van Van Ostaijen, waaronder een zevental animaties van Van Ostaijens meesterwerk ‘Bezette Stad’.

Persreacties op ‘Schaman gaat voor Goud’:

• ‘Digitale novelle bewerkstelligt volstrekt nieuwe leeservaring.’ (Nieuwsblad van het Noorden)
• ‘De fragmenten bevatten voldoende mooie vondsten om door te blijven lezen.’ (Francisco van Jole in De Volkskrant).
• ‘Schaman gaat voor Goud is een aardig experiment van literatuur op cd-rom. De ambient-klanken op de achtergronden versterken de sfeer van de tekst en de schermbeelden zijn mooi vormgegeven.’ (NRC Handelsblad)
• ‘Schaman gaat voor goud toont aan dat er in Nederland voldoende talent anwezig is om creatieve, kwalitatief hoogstaande cd-roms te maken,’ (Rotterdams Dagblad).’

Louis Stiller, Peter Mertens
eerste elektrische album uitgeverij amsterdam
album@album.nest.nl
www.album.nest.nl
020-6266010
020-4207325 fax
nieuwe uilenburgerstraat 110
1011 lx amsterdam

(8)=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Sun, 23 Jun 1996 23:31:17 +0200
From: Willem Kuiper <Willem.Kuiper@let.UVA.NL>
Subject: Col: 9606.20: Column Willem Kuiper, no. 26: "Bij een eeuwfeest"

Bij een eeuwfeest

Deze week is het exact zevenhonderd jaar geleden dat Florens V, graaf van Holland en Zeeland, door zijn eigen edelen vermoord werd. Een onvervalst drama dat het einde van het Hollandse gravenhuis inluidde. Over de gebeurtenissen zijn we dankzij contemporaine geschiedschrijvers als Amelis Stoke, Lodewijc van Velthem en Willelmus Procurator tamelijk goed geinformeerd.
In de ochtend van de 23ste juni van het jaar 1296 werd Florens, te warskip in Utrecht, gewekt door Ghijsbrecht van Aemstel en uitgenodigd voor een valkenjacht. Daar had Florens wel oren naar. Hij liet zijn pupillen Jan van Henegouwen en Gheraert van Voorne roepen, om met hem mee te gaan. Bij wijze van reisverzekering dronk Florens samen met Ghijsbrecht Sinte Gertrude Minne, een ritueel glas wijn, waarmee men een behouden reis afsmeekt, en vergezeld van de “twee kinden” reed hij de poort uit.
Buiten wordt hij opgewacht door Herman van Woerden in gezelschap van Gheraert van Velsen, Aernout van Benscop, Gheraert van Craeyenhorst, Willem van Teilinghen en Willem van Zaenden. Herman pakt Florens’ paard bij de teugel en zegt dat het gedaan is met zijn “hoge sprongen”. Geintje, denkt Florens.
[Zoals het een koningszoon betaamt, voerde Florens een politiek van expansie. Hij was erin geslaagd het bisdom Utrecht naar zijn hand te zetten. Hij had de macht van de elect Jan van Nassau (1267-1291) en bisschop Jan van Sierck (1291-1298) aan banden gelegd en daarbij en passant een aantal plaatselijke potentaten geknipt en geschoren, waaronder bovengenoemde Herman van Woerden en Ghijsbrecht van Aemstel. Gelukkig was dat conflict al jaren geleden bijgelegd. En zo kon het dus gebeuren dat Florens ter gelegenheid van het feest van Jan de Doper, midzomerdag, in gezelschap van deze heren te Utrecht verbleef.]
Maar als Arnout van Benscop hem zijn sperwer van de hand pakt, realiseert Florens zich dat het ernst is. Een poging zijn zwaard te trekken wordt door Gheraert van Velsen verijdeld. Die dreigt hem het hoofd tot op de tanden te klieven. Dan maar niet, denkt Florens, dan maar losgeld betalen.
Wie wel gewapend verzet pleegt, is een naamloze knaap uit het gevolg van Jan van Henegouwen. Deze ‘Petrus’ raakt hierbij zwaar gewond, maar zeer waarschijnlijk als gevolg van deze consternatie kunnen de jongens naar Utrecht ontsnappen en daar vertellen wat er zich buiten de muren heeft afgespeeld.
Nadat Florens aldus overmeesterd is, wordt hij via het het Huis Cronenburgh (bij Loenen) afgevoerd naar het slot te Muiden, een dwangburcht die Florens nota bene zelf had laten bouwen op de plaats waar de Vecht in de Zuiderzee uitmondt, en die door zijn leenman Ghijsbrecht beheerd werd. Als een belegering door grafelijk gezinden dreigt, besluiten de ontvoerders Florens naar een andere lokatie te verplaatsen. Bij Muiderberg stuiten ze op een Gooise militie. Er ontstaat het begin van een gevecht en op dat moment doet Florens, die vastgebonden te paard zit, een ontsnappingspoging. Helaas, de sprong over een sloot die hij in gedachten had, mislukt en hij wordt ter plekke door Gheraert van Velsen afgemaakt. Gheraert raakt bij deze actie zijn paard kwijt en dreigt door de Gooiers ingesloten te worden. Als dertiende-eeuws kopman vordert hij het paard van een knecht en weet zo te ontsnappen. De bereidwillige jongeman wordt gevangen genomen en geradbraakt.

Nog tijdens de Middeleeuwen wordt deze gebeurtenis ‘geromantiseerd’. Er wordt een persoonlijk motief gevonden voor de man die de graaf doodde: Florens zou Machtelt van Woerden, de vrouw van Gheraert van Velsen verkracht hebben. Als gevolg hiervan kon de moord op Florens V door de zestiende-eeuwse separatisten gebruikt worden als argument ‘pro’ het recht op te staan tegen de tyrannieke koning van Hispanje. En dat verklaart ook de merkwaardige populariteit van de HOLLANDSE RIJMKRONIEK van Amelis Stoke. In 1591 verschijnt de editio princeps, bezorgd door Jan van der Does en Hendrik Laurensz. Spiegel, met een bijlage over de precieze gang van zaken rond Florens en Gheraert. Helaas gaan bijna alle exemplaren verloren door een brand in de drukkerij. Tot de weinige boeken die bewaard bleven behoort een exemplaar met opdracht aan Pieter Cornelisz. Hooft. Deze werd in 1609 drost op het Huis te Muiden en publiceerde in 1613 zijn treurspel GEERAERDT VAN VELSEN.
Een herdruk verscheen in 1620. In 1699 bezorgt Cornelis van Alkemade een met lijfsbeeldenissen van alle graven opgetuigde, zeer vermeerderde editie met “Bylagen betreffende de samen-sweeringe en uitspattende woede der Hollandse edelen met de opgevolgde moord van Floris de V, grave van Holland.” En in 1772 is het weer raak als Balthazar Huydecopers driedelige editie verschijnt. Dit keer is de Rijmkroniek als ware het een klassiek epos in tien boeken ingedeeld! Rococo, krullendraaierij, die werd gehandhaafd in de editie van Brill (1885), die in 1983 gereprint werd. Momenteel werkt de Amsterdamse historicus-paleograaf Jan Burgers – die Stoke onlangs identificeerde als een Dordtse schepenklerk die het later tot grafelijk klerk bracht – aan een nieuwe, naar ik hoop synoptische editie met een doorlopende versnummering.

Maar naast deze voor Florens – eigen schuld, dikke bult – zo negatieve publiciteit was er ook sprake van uiterst positieve beeldvorming, Florens als beschermer der boeren: ‘der keerlen god’. Reden waarom de moordenaar na zijn gevangename dagenlang naakt in een spijkervat zou zijn rondgerold. Beide portretten, de graaf als verkrachter en de graaf als boerenidool zijn … illusies.
Het eerste is waarschijnlijk gemodelleerd naar de verkrachting van de Romeinse edelvrouw Lucretia door de koningszoon Tarquinius Sextus, zoon van Tarquinius Superbus, welke wandaad het einde van het Romeinse koningschap betekende. Ook het tweede portret lijkt ontleend aan het exempelboek van de antieke geschiedenis (Lucius Junius Brutus) en vertoont overeenkomsten met dat van de goede Hollandse graaf Willem de Derde in de veelgelezen en invloedrijke DIVISIEKRONIEK van 1517.

Waar die illusies vandaan komen? Uit een of meer liederen die naar aanleiding van Florens’ dood de ronde deden. Wij noemen dat ‘historieliederen’, maar dat is een misleidende benaming. De liederen gaan weliswaar over een historische gebeurtenis, maar ze zijn allesbehalve descriptief. Ze bezingen niet de feitelijke werkelijkheid. Gedurende de Middeleeuwen – en ook nu nog vaker dan u denkt of wilt weten – is de waarheid zoals hij zijn moet.
Tot de klassieke topistiek van de tyran behoort het schenden van vrouwen. Wil je dus iemand als een tyran typeren, dan … Denk maar aan de keuring voor de militaire dienst: stel, je loopt met je meissie door het park, en opeens springen er drie Russen uit de bossies en die gaan je meissie verkrachten …

Het is verbazingwekkend hoe lang zulke oordelen blijven voortleven. Moderne historici weten inmiddels heus wel dat de achterliggende oorzaak Florens’ buitenlandse politiek was.
[Tot 1296 was koning Eduard I van Engeland Florens’ belangrijkste bondgenoot. Een bondgenootschap dat werd verankerd in het voorgenomen huwelijk van Florens’ dochter Margaretha met Eduards zoon Alfonso (dat niet doorging omdat Alfonso overleed), en van Florens’ zoon Jan met Eduards dochter Elisabeth, welk huwelijk in 1297 gesloten zou worden.
Desondanks was de verhouding alles behalve hartelijk. Florens, die de nagedachtenis van zijn vader, Roomskoning Willem, als een aap op zijn rug droeg, was na het onverwachte overlijden van koning Alexander III in de running voor het koningschap van Schotland. Dat koningschap is niet doorgegaan, en dat moet voor Florens een enorme teleurstelling geweest zijn. En toen Eduard ook nog eens ten faveure van zijn schoonzoon hertog Jan II, van Brabant, de wolstapel van Dordrecht via Mechelen naar Antwerpen verplaatste, een financiele aderlating van jewelste, was de maat vol. Florens maakte een klapgijp en sloot een verdrag met de aartsvijand van Eduard, de Franse koning Philip IV, de Schone.
Eduard kreeg een rolling. Hij zocht contact met de Hollandse adel met de bedoeling Florens te ontvoeren en naar Engeland te brengen. Daar zou hij hem in de Tower manieren leren, en als hij niet tot rede zou komen, diens zoon Jan – inmiddels zijn gijzelaar – als marionet op de graventroon zetten. De Hollandse en Stichtse heren bleken rancuneus genoeg om hun medewerking te verlenen. De ontvoering op zich verliep vlekkeloos, maar zoals altijd gebeurde er iets onverwachts en zoals zo vaak raakte men in paniek. Die paniek, die hij mogelijk vergrootte dan wel trachtte uit te buiten met zijn vluchtpoging, is Florens noodlottig geworden.]

Toch wordt tot en met MAERLANTS WERELD – onder het motto: waar rook is, is vuur – de beschuldiging van verkrachting gehandhaafd: “Enkel het gegeven dat graaf Floris, naast zeven wettige kinderen […] minstens zo veel bastaarden verwekte, geeft aan dat hij conform de gewoonte onder de toenmalige edellieden flink om zich heen greep. Daarbij zijn vrouwen van zijn eigen stand bepaald niet buiten schot gebleven.” (p. 453) En omdat alles – alles?! – erop wijst dat er meer dan hartelijke betrekkingen hebben bestaan tussen Florens en de weduwe van Albrecht van Voorne, onderschrijft Van Oostrom Te Winkels 23ste stelling van diens proefschrift JACOB VAN MAERLANT’S WERKEN BESCHOUWD ALS SPIEGEL VAN DE DERTIENDE EEUW, waarin hij poneert dat er meer reden is om aan te nemen dan om te betwijfelen dat Florens zich aan Gheraert van Velsens echtgenote heeft vergrepen.
Alsof promiscuiteit van iemand een verkrachter maakt. In een tijd waarin monogamie binnen de adelstand gelijkstaat met onthouding?! Deze stepping stone-theorie is nieuw voor mij. Van Oostrom zit in meer dan een commissie, Florens lag in meer dan een bed. Ieder zijn vak.

De rookpluimen die de weg naar het veronderstelde vuur wijzen, zijn de – bewust camouflerende – uitspraak van Amelis Stoke in V-151: “Al hadde hi te voren misdaen” en die van Lodewijc van Velthem in boek III, caput 43 van diens voortzetting van de SPIEGEL HISTORIAEL. Na de werkelijke reden, Florens’ afvalligheid van de Engelse koning, schrijft hij:

Ander secgen dat om .i. vrouwe quam
Datmen hem sijn leven nam
Daer hi met soude hebben te doene
Die wijf was .i. van sinen baroene

Zelf houd ik voor mogelijk dat de volgende passage in Amelis Stoke verkeerd begrepen is. Zoals ik eerder meedeelde, dacht Florens aanvankelijk dat zijn aanhouding een gebbetje was:

Herman van Woerden reet hem ane
1470 – Als dene wille hadde te vane –
Ende grepen biden breidel zaen:
“Uwe hoghe spronghe sijn ghedaen:
Ghi ne sult niet meer der voeren driven,”
Sprac hi, “heer meester, ghi moet bliven
1475 Onse ghevanghen, wien lief of leet.”
Ic seg u, dat ic seker weet,
Dat de grave hilt over spel:
Want hi loech, dat wetic wel,

Het zou me niet verbazen als de voorlaatste regel: ‘De graaf dacht dat het een grapje was’ door geinteresseerde leken verkeerd begrepen is als: ‘De graaf deed aan overspel’. Hoe dan ook, de informatie uit beide kronieken werd bij elkaar opgeteld en aangepast aan de voorstelling van zaken in het kennelijk wijd en zijd verbreide ‘historie’lied.

Vorige maand kreeg ik DE MOORD OP GRAAF FLORIS V te pakken, de Utrechtse dissertatie van J.W. Verkaik. In deze studie, waar Van Oostrom geen gebruik van kon maken – had hij dat wel kunnen doen dan zouden “de hier [d.i. in MAERLANTS WERELD] geschetste achtergronden […] op een aantal punten revisie verdienen” (p. 503) – wordt definitief afgerekend met bovengenoemde mythes: Florens als verkrachter en Florens als der keerlen god.
Hoe het dan wel zit? Afgaand op alles wat ik de afgelopen twee maanden gelezen en herlezen heb was Gheraert van Velsen geen ‘baroen’, bij lange na niet zo hoog als de echte samenzweerders Herman van Woerden en Ghijsbrecht van Aemstel. Wel kan hij een persoonlijke wrok tegen de graaf gekoesterd hebben. Die zat achter de terdoodveroordeling van een van zijn neven en had hem laten onthoofden. Justitiele moord of gerechtigheid, we weten het niet. Bij de ontvoering kreeg of vroeg Gheraert de rol van waakhond. En toen Florens zich uit de voeten trachtte te maken, werd Gheraert zijn beul.

Momenteel ligt Florens, dat wil zeggen wat er van hem over is, op de onderzoekstafel van de Leidse fysisch antropoloog George Maat. Dat lees ik tenminste in een artikel van Theo Toebosch in VRIJ NEDERLAND van 25 mei. Maar in een artikel in het katern Wetenschap & Onderwijs van het NRC van 28 maart 1996 noteerde dezelfde Toebosch uit de mond van dezelfde Maat dat het hier om een vermeende Florens V gaat. Immers, samen met de kernfysicus (en historicus) Cordfunke had hij de stoffelijke resten aan de C14-methode onderworpen, en waren zij tot de conclusie gekomen dat het graf van de Hollandse graven en gravinnen een Karolingisch grafveld is … Scheelt maar een paar eeuwen.

Willem.Kuiper@Let.UvA.NL

-Einde-------------------- Neder-L, no. 9606.b --------------------------