| Subject: | Neder-L, no. 9903.b |
| From: | BJP Salemans |
| Reply-To: | Elektronisch tijdschrift voor de neerlandistiek |
| Date: | Mon, 22 Mar 1999 23:54:59 +0100 |
| Content-Type: | TEXT/PLAIN |
********************* *-Zevende-jaargang--------- Neder-L, no. 9903.b -----------ISSN-0929-6514-* | | | ************************************************************ | | * Neder-L, elektronisch tijdschrift voor de neerlandistiek * | | ************************************************************ | | | | Onderwerpen in dit bulletin: | | ============================ | | (1) Rub: 9903.11: Evenementenagenda, met: | | - Middag over Hans Tentije, 25 april 1999 (A'dam) | | - Middag over Erika Veld, 9 mei 1999 (A'dam) | | - Expositie 'Roger Raveel en het woord', 26 maart - | | 14 mei 1999 (Den Haag) | | - VUSA-lezing 'Ethiek en literatuur' door E. Ibsch, | | 30 maart 1999 (Den Haag) | | - 41e Pasar Malam Besar, 16 - 27 juni 1999 (Den Haag) | | - Theaterprogramma B. B"uch 'Hoe word ik schrijver?', | | t/m eind maart 1999 (Nederland) | | - 3e Poetry International Kinderfestival 'Dichter op | | zijn kop', 21 maart 1999 (Rotterdam) | | - Dag van de Grafologie, 28 maart 1999 (Tilburg) | | - Middag 'Retoriek in recht en politiek; de revival | | van de retorica', 25 maart 1999 (Tilburg) | | (2) Med: 9903.12: Rectificatie: Johan Daisne-middag was op 7 nov. 1998 | | (3) Med: 9903.13: Lezing M. van der Wal 'Hoe Boswell Nederlands leerde' | | op 23 april 1999 te Leiden | | (4) Med: 9903.14: 'DRUKsel 99', beurs van aparte boekwerken en biblio- | | fiel drukwerk op 24 en 25 april 1999 te Gent | | (5) Ten: 9903.15: Tentoonstelling 'Vier lichte letterheren' (Bomans, | | Carmiggelt, Stip en Van Kooten) van 16 april tot 12 | | september 1999 in Den Haag | | (6) Rub: 9903.16: Rubriek Hora Est!: overzicht promoties | | (7) Sym: 9903.17: Studiedag 'Genetische literatuurstudie' op 29 april | | 1999 te Antwerpen | | (8) Lit: 9903.18: Pas verschenen: Ewoud Sanders. Jemig de pemig! De | | invloed van Van Kooten en De Bie op het Nederlands | | (Amsterdam 1999) | | (9) Lit: 9903.19: Pas verschenen bij Stichting Neerlandistiek VU: 1. | | Voortgang, deel 17; 2. congresbundel 'DO in English, | | Dutch and German'; 3. dissertatie Ad Welschen | |(10) Lit: 9903.20: Pas verschenen: Arie van den Berg. Kikkers, muizen en | | nieskruid (Amsterdam 1999) | |(11) Lit: 9903.21: Pas verschenen: Auke van der Berg (red.). Centre | | Aequatoria (Amsterdam 1999) | |(12) Lit: 9903.22: Pas verschenen: Dirk van Delft (e.a.) Studeren. Een | | reeks handleidingen voor studenten (Rotterdam, | | 1995-1998) | |(13) Col: 9903.23: Column Willem Kuiper, no. 43: Een zwangere man | |(14) Informatie over Neder-L | | | *-------------------------- --------------------------* *********************
(1)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Sat, 20 Mar 1999 18:10:54 +0100
From: P.J. Verkruijsse <piet.verkruijsse@hum.uva.nl>
Subject: Rub: 9903.11: Evenementenagenda
=================
Evenementenagenda
=================
AMSTERDAM, Hotel de Filosoof, Anna Vondelstraat 6.
Literaire activiteiten Stichting Onderzee, 25 april 1999, 15 uur.
- Literaire bijeenkomst rondom de poezie van Hans Tentije, verschenen bij Uitgeverij De Harmonie. Toegang gratis. Inlichtingen: 020-5974415 of 6276644.
AMSTERDAM, Hotel de Filosoof, Anna Vondelstraat 6.
Literaire activiteiten Stichting Onderzee, 9 mei 1999, 15 uur.
- Literaire bijeenkomst rondom de debuutroman ‘Klein, stil en wit’ van Erika Veld, verschenen bij Uitgeverij Aristos. Toegang gratis. Inlichtingen: 020-5974415 of 6276644.
DEN HAAG, KB, Prins Willem-Alexanderhof 5, 070-3140911.
Opening expositie Roger Raveel en het woord, 26 maart 1999, 16 uur.
- Expositie over de bibliofiele en andere uitgaven van Raveel die hij vervaardigde in samenwerking met dichters als Hugo Claus en Roland Jooris. Openingstoespraak door Freddy de Vree.
De expositie duurt tot en met 14 mei en is geopend op ma.-vr. 9-17 uur.
DEN HAAG, Zalencentrum Centraal Station, Koningin Julianaplein 10, 070-3470641.
VUSA-lezing ‘Ethiek en literatuur’, 30 maart 1999, 20 uur.
- ezing ‘Esthetiek en ethiek in literatuur en literatuurwetenschap. Het einde van een wederzijdse ontkenning?’ door mevrouw prof. dr. E. Ibsch. Organisatie en inlichtingen: Vrije Universiteit en Samenleving (VUSA), 020-4445298, http://www.vu.nl/algemeen/vusa/
DEN HAAG, Malieveld.
41e Pasar Malam Besar, 16 – 27 juni 1999.
- Ook dit jaar biedt de Pasar Malam weer tal van muziek- en dansvoorstellingen, workshops en demonstraties, lezingen en readings. Organisatie: Stichting Tong Tong, Celebesstraat 62, 2585 TM Den Haag, 070-3540944, fax 3504497, e-mail: tongtong@denhaag.org; http://tongtong.denhaag.org/
NEDERLAND, diverse locaties.
Theaterprogramma Boudewijn B”uch.
- In zijn theaterprogramma ‘Hoe word ik schrijver?’ geeft Boudewijn B”uch adviezen over het schrijverschap, vertelt hij over collega-schrijvers en maakt hij overduidelijk dat het schrijven van een boek een uitermate nare klus is.
De resterende voorstellingen zijn: 24 maart 1999, Schiedam, Theater Aan De Schie; 25 maart 1999, Nieuwegein, Theater De Kom; 27 maart 1999, Eindhoven, Stadsschouwburg; 28 maart 1999, Amersfoort, De Flint; 30 maart 1999, Etten Leur, C.C. De Nobelaer; 31 maart 1999, Gorinchem, De Nieuwe Doelen.
ROTTERDAM, RO Theater, William Boothlaan 8.
Dichter op zijn kop; 3e Poetry International Kinderfestival, 21 maart 1999, 14 uur.
- Aan dit festival voor kinderen van 8 tot en met 12 jaar met poezie, toneel, muziek en dans wordt deelgenomen door o.a. Eva Gerlach, Elma van Haren, Wim T. Schippers, Wim Hofman. Toegang: kinderen NLG 5,-; volwassenen NLG 7,50. Reserveren: 010-4047070. Informatie: Stichting Poetry International, 010-2822777, e-mail: poetry@luna.nl; http://www.poetry.nl/
TILBURG, Scryption, Spoorlaan 434a.
Dag van de Grafologie, 28 maart 1999.
- Op de Dag van de Grafologie voeren grafologen korte analyses uit naar aanleiding van specifieke vragen. Daarnaast wordt er een aantal korte lezingen gehouden over o.a. de uitdrukkingswaarde van het handschrift en de grafologische methodologie. Nadere informatie: 013-5800821, fax 5800818, e-mail: scryption@tref.nl; http://www.tref.nl/tilburg/scryption/
TILBURG, KUB Gebouw Y, Warandalaan 2, Tilburg.
Studium Generale KUB, 25 maart 1999, 13 uur.
- ‘Retoriek in recht en politiek; de revival van de retorica’. Met prof. dr. Maarten van Rossum, dr. Jan Pieter Gu’epin, Omar Ramadan, Richard Engelfriet, prof. Willem Witteveen e.a. Inlichtingen Studium Generale: 013-4662841, 013-4662135, 013-5394515 en e-mail: hoorn@kub.nl.
(2)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Sun, 07 Mar 1999 18:59:11 +0100
From: Redactie Neder-L
Subject: Med: 9903.12: Rectificatie: Johan Daisne-middag was op 7 november 1998
========================================================
Rectificatie: Johan Daisne-middag was op 7 november 1998
========================================================
Door een administratiefout kon het gebeuren dat in Neder-L-artikel 9903.02 werd gemeld dat op 7 november 1999 te Gent een Johan Daisne-middag zal worden gehouden. Deze bijeenkomst heeft al plaatsgevonden op 7 november 1998. Onze excuses voor deze fout.
De redactie.
(3)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Wed, 17 Mar 1999 11:56:26 +0200
From: C.L. de Vink <LdeVink@Rullet.LeidenUniv.nl>
Subject: Med: 9903.13: Lezing M. van der Wal 'Hoe Boswell Nederlands leerde' op 23 april 1999 te Leiden
============================================================
Lezing M. van der Wal ‘Een casus tweede-taalverwerving:
hoe Boswell Nederlands leerde’, op 23 april 1999 te Leiden
============================================================
Op vrijdag 23 april 1999 wordt binnen het IFOTT-cluster Taalgeschiedenis & Taalvariatie een lezing gehouden door dr. Marijke J. van der Wal (UL), getiteld ‘Een casus tweede-taalverwerving: hoe Boswell Nederlands leerde’.
Belangstellenden zijn van harte welkom!
Aanvang: 15.15 uur.
Plaats: Universiteit Leiden, P.N. van Eyckhof 4, 1168-005.
Informatie: drs. C. Leendert de Vink (UL), tel.: +31-71-5272111,
e-mail: ldevink@rullet.leidenuniv.nl.
Samenvatting
Marijke J. van der Wal (Universiteit Leiden)
‘Een casus tweede-taalverwerving: hoe Boswell Nederlands leerde’
De wetenschappelijke aandacht voor tweede-taalverwerving in het verleden is veelal gericht op de gehanteerde leerboeken. Over een natuurlijke methode van taalverwerving, de ‘onderdompeling in de vreemde taal’ in het land zelf, weten we over het algemeen weinig. Des te interessanter is materiaal dat ons zicht daarop geeft. Het betreft de korte opstellen die de Schot James Boswell (1740-1795) schreef toen hij Nederlands trachtte te leren tijdens zijn studieverblijf in Utrecht. Nader onderzoek van die teksten geeft antwoord op de vraag hoe Boswell zich het Nederlands eigen trachtte te maken: uitsluitend via de natuurlijke methode dan wel met gebruikmaking van toentertijd beschikbare hulpmiddelen. Ook wordt duidelijk dat bepaalde taalverschijnselen in zijn opstellen zijn te verklaren vanuit interferentie met het Engels, andere vanuit het gesproken 18de-eeuws Nederlands. Wanneer we hebben gezien welk niveau van taalbeheersing Boswell heeft weten te bereiken, gaan we tenslotte nader op twee opmerkelijke morfologische verschijnselen in Boswells teksten in en stellen de vraag in hoeverre deze gegevens bewijsmateriaal opleveren voor discussies binnen recente taalverwervingstheorieen.
(4)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Thu, 11 Mar 1999 13:06:41
From: "Johan Velter, COB Gent" <Johan.Velter@gent.be>
Subject: Med: 9903.14: 'DRUKsel 99', beurs van aparte boekwerken en bibliofiel drukwerk op 24 en 25 april 1999 te Gent
===================================================
DRUKsel 99
beurs van aparte boekwerken en bibliofiel drukwerk
==================================================
Druksel vzw heeft in het voorjaar van 1998 voor de eerste maal een beurs georganiseerd. Zowel exposanten als bezoekers waren enthousiast over de grote opkomst en de hoge kwaliteit van het getoonde werk. De tweede editie gaat door in een grotere locatie (een voormalig schoolgebouw waar Peter Buggenhout en Berlinde De Bruyckere nu hun atelier hebben) en wordt gespreid over twee dagen: zaterdag 24 en zondag 25 april 1999 van 11.00 tot 18.00 uur in de voormalige jongensschool op de Muide, Sint-Theresiastraat 3, Gent. Bezoekers zullen meer op hun gemak de werken kunnen bekijken, de exposanten zullen in een rustiger sfeer hun werk kunnen tonen.
Druksel 99 is de enige plaats in Vlaanderen waar het werk van bibliofiele, dwarse uitgeverijen getoond wordt.
Druksel 99 zal weer een staalkaart aanbieden van wat rond het typografisch verzorgde boek gebeurt: dit gaat van traditioneel bibliofiel werk op handgeschept papier tot werk dat het begrip boek zelf ter discussie stelt. Dit jaar werd ook een aantal kleine uitgeverijen uitgenodigd uit Nederland en Vlaanderen waarvan zowel de inhoud als de vormgeving bijzonder verrassend zijn.
De voorlopige deelnemerslijst :
1001 (Amsterdam), Academie Leon (Wetteren), Alligator (Gent), amerika (Antwerpen), Atalanta (Utrecht), Bebuquin (Antwerpen), Bill (Brussel), De Carbolineum pers (Wildert), Demian (Antwerpen), Dietsche Warande & Belfort (Leuven), Cultura fonds (Dilbeek), Driewerf (Kortrijk), Enkidu- pers (Philippine), Ergo pers (Gent), facture baroque (Kortrijk), De Gingko (Melle), Hedwig Van Haecke (Gent), De hemelpers (Gent), Het gonst (Antwerpen), Herik (Landsgraaf), IJzer (Utrecht), Jozef Moetwillig (Gent), Krautgarten (Sankt Vith), Men(s)tis (Londerzeel), Nikolaas Demoen (Gent), Obscuur (Gent), Phobia (Munkzwalm), Poeziecentrum (Gent), De prentenier (Gent), Schoonheid voor het volk (Gent), Het trage vuur (Leiden/Gent), Vorm, filosofie & gaga (Gent), De witte adelaar (Wilrijk), De zachte klaarte (Gent), Zegwerk (Gent)
Druksel heeft in 1998 het gedicht ‘Toespraak’ door Paul Bogaert uitgegeven waarmee ze een norm wilde aangeven: inhoudelijk boeiend werk verdient een degelijke vormgeving.
Voor Druksel 99 werd een samenwerking opgezet tussen het ‘collectief’ Bill en Peter Verhelst: op basis van tekeningen levert de schrijver een tekst af. Dit werk wordt in een beperkte oplage gedrukt en is enkel op de beurs verkrijgbaar.
Ook de lezing van Herman Lampaert zal in een beperkte editie aangeboden worden.
Op zaterdag 24 april leest Peter Verhelst om 14.00 uur voor uit eigen werk, de Waalse dichter Jacques Izoard sluit de eerste dag af met om 17.00 uur een lezing n.a.v. de recente vertaling van zijn gedichten die door Zegwerk worden uitgegeven en door Alain Delmotte vertaald zijn. Op zondag 25 april leest de vormgever Herman Lampaert om 14.00 uur enkele ‘Sprokkelingen over vormgeving op papier’, Roland Jooris sluit de beurs om 17.00 uur af met een lezing.
Daarnaast zal facture baroque op zondag 25 april om 15.00 uur een speciaal nummer met de dichter Renaat Ramon voorstellen en zal Boris Rousseeuw alle bibliofiele boeken van Jules de Praetere (waaronder Lenteleven van Stijn Streuvels en Het vader-huis van Karel Van de Woestijne) tonen samen met enkele marginalia en zal Danny Dobbelaere (zopas nog bekroond met een nominatie voor Vormgeving van de provincie Oost-Vlaanderen) een overzicht geven van 20 jaar drukken in de marge.
23 april: Werelddag van het boek
*---------------------------------------------------------------* | Druksel 99 | | een beurs van aparte boekwerken en | | bibliofiel drukwerk | |---------------------------------------------------------------| | datum: zaterdag en zondag 24 en 25 april 1999 | | van 11.00 tot 18.00 uur | | waar: voormalige jongensschool op de Muide, | | Sint-Theresiastraat 3 te 9000 Gent | | lezingen: | | za 24 april - Peter Verhelst: 14.00 uur | | - Jacques Izoard: 17.00 uur | | zo 25 april - Herman Lampaert: 14.00 uur | | - Roland Jooris: 17.00 uur | | tentoonstellingen: - 20 jaar Danny Dobbelaere als uitgever | | - Boris Rousseeuw toont de uitgaven van | | Jules De Praetere | | verder: de werken zijn te koop, de toegang tot de | | beurs en de lezingen zijn gratis | *---------------------------------------------------------------*
(5)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Sun, 14 Mar 1999 21:20:58 +0100 (MET)
From: Letterkundig Museum, via Jac Aarts <Jac.Aarts@inter.NL.net>
Subject: Ten: 9903.15: Tentoonstelling 'Vier lichte letterheren' (Bomans, Carmiggelt, Stip en Van Kooten) van 16 april tot 12 september 1999 in Den Haag
==============================================================
Tentoonstelling ‘Vier lichte letterheren’ (Bomans, Carmiggelt, Stip en Van Kooten) van 16 april tot 12 september in Den Haag
==============================================================
Van 16 april t/m 12 september 1999 wordt het werk van vier schrijvers samengebracht in de tentoonstelling ‘Vier lichte letterheren’ in het Letterkundig Museum te ‘s-Gravenhage. Deze expositie presenteert Godfried Bomans (1913-1971), S. Carmiggelt (1913-1987), Kees Stip (1913) en Kees van Kooten (1941).
Zeldzame foto’s, bijzondere handschriften, portretschilderijen, borstbeelden, unieke uitgaven en voorwerpen, aangevuld met audiovisueel materiaal, bezorgen de bezoeker een boeiende speurtocht naar leven en werk van vier auteurs die ieder op geheel eigen wijze ervoor gezorgd hebben dat ook in Nederland humor serieus genomen kan worden: of het nu de kolderieke verhalen of sprookjes zijn van Bomans, de melancholische sfeer van Carmiggelts Kronkels, de puntige formuleringen van Stip (‘Mijn goudvis is een beetje dom. Hij heeft zijn arm weer uit de kom.’) of de ‘modermismen’ van taalvirtuoos Kees van Kooten.
In de reeks Schrijversprentenboeken verschijnt in samenwerking met Uitgeverij Thomas Rap een boek onder dezelfde titel, waarin vele tot nu toe onbekende foto’s worden opgenomen. Peter van Zonneveld schrijft over Bomans, Cees van der Pluijm over Stip, Gerrit Komrij over Van Kooten, en Thomas van den Bergh en Kees Fens laten hun licht schijnen over Carmiggelt.
Bij de tentoonstelling wordt een film gemaakt over ‘light verse’, waarin het werk van Kees Stip, drs. P., Willem Wilmink, Ivo de Wijs, Jan Boerstoel en andere ‘plezierdichters’ centraal staat.
Zie ook de web-site van het Letterkundig Museum: http://www.letmus.nl/
(6)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Sat, 20 Mar 1999 18:10:54 +0100
From: P.J. Verkruijsse <piet.verkruijsse@hum.uva.nl>
Subject: Rub: 9903.16: Rubriek Hora Est!: overzicht promoties
===================
Rubriek Hora Est!:
overzicht promoties
===================
10 maart 1999, UvA
Mevrouw S. Gerritsen: Begrijpelijkheidsproblemen met verzwegen argumenten.
Promotor: prof. dr. F.H. van Eemeren; co-promotor: prof. dr. R. Grootendorst.
14 april 1999, 13.30 uur: Aula, Katholieke Universiteit Nijmegen, Comeniuslaan 2 te Nijmegen.
Emmeken van der Heijden: ‘Tussen nevenschikking en onderschikking. Een onderzoek naar verschillende vormen van verbinding in het Nederlands’.
Promotor: prof. dr. A.H. Neijt-Kappen; copromotor: dr. M. Klein.
Bekend uit de traditionele grammatica is de indeling van voegwoorden in nevenschikkende en onderschikkende. Niet elk voegwoord gedraagt zich echter uitsluitend als vertegenwoordiger van een van beide categorieen. Zo is in verschillende onderzoeken aangetoond, dat voegwoorden als ‘dan’, ‘als’, ‘behalve’, ‘uitgezonderd’, ‘in plaats van’ etc., die in de ANS onderschikkend worden genoemd, nevenschikkende eigenschappen bezitten: de zogenoemde ‘insubordinatoren’. Verder zijn er bijzondere vormen van nevenschikking bekend die evenmin als onderschikkingen samentrekking toestaan. Daartoe behoren o.a. implicatieve coordinatie, balansschikking, verbindingen met ‘want’ en ‘dus’. De resultaten van die studies hebben geen aanzet gegeven tot een systematisch onderzoek naar andere coordinatieve verbindingswoorden dan ‘en’ en ‘of’. Noch heeft men naar aanleiding daarvan het grammaticale onderscheid tussen nevenschikking en onderschikking aan een nadere beschouwing onderworpen. Deze studie voorziet in die leemte. ‘Tussen nevenschikking en onderschikking’ doet verslag van een systematisch onderzoek naar betrekkingswoorden, waartoe ook preposities worden gerekend, in het Nederlands. Het doel ervan is te komen tot een adequate en gemotiveerde classificatie van betrekkingswoorden in het Nederlands.
Daartoe wordt in hoofdstuk 2 van deze studie de vraag behandeld, wat coordinatie nu eigenlijk is, een vraag die, zoals Van Zonneveld (1994) terecht opmerkt, in veel studies over coordinaties slechts exempelgewijs wordt beantwoord. Ik presenteer drie eigenschappen die ‘parallelle’ coordinatie van subordinatie onderscheiden: parallelle nevenschikking is structureel bivalent, verbindt syntactisch gelijkwaardige leden en semantisch gelijkwaardige. Onderschikking is daarentegen structureel univalent en verbindt syntactisch en semantisch ongelijkwaardige leden. Uit de structurele karakteriseringen volgen verschillende plaatsingsmogelijkheden van de onderdelen van onderschikkende en nevenschikkende verbindingen. De andere twee eigenschappen, de syntactische en semantische (on)gelijkwaardigheid van de leden, worden in hoofdstuk 3 en 4 van deze studie gemotiveerd aan de hand van hun rol in extractie-, samentrekkings- en bindingsverschijnselen. Zo wordt aangetoond dat de onmogelijkheid van enkelvoudige extractie uit symmetrische coordinatie en insubordinatie en de mogelijkheid ervan uit asymmetrische coordinatie, bijzondere vormen van coordinatie en subordinatie worden bepaald door condities op de syntactische en semantische gelijkwaardigheid c.q. ongelijkwaardigheid van de leden. Semantische gelijkwaardigheid blijkt verder een bepalende factor te zijn voor het voorkomen van achterwaartse samentrekking en verschillende bindingsrelaties in nevenschikkingen.
Van de ‘insubordinatoren’ toon ik in deze studie aan dat ze evenals nevenschikkende betrekkingswoorden syntactisch en semantisch gelijkwaardige leden verbinden, structureel echter subordinatief zijn. Omgekeerd blijken de bijzondere vormen van nevenschikking structureel coordinatief, maar semantisch en syntactisch ongelijkwaardige leden te verbinden. Deze analyse biedt onder andere een verklaring voor het feit dat insubordinaties wel en bijzondere vormen van nevenschikking geen samentrekking toestaan.
Op basis van de drie genoemde eigenschappen wordt in hoofdstuk 5 een classificatie voorgesteld van acht mogelijke verbindingen in het Nederlands. Insubordinatie en bijzondere vormen van coordinatie maken een systematisch onderdeel daarvan uit en hoeven niet zoals in de tweedeling onderschikking-nevenschikking als uitzonderingen beschouwd te worden. De semantiek speelt een grote rol in die classificatie. Toch is de functie daarvan niet gelijkwaardig aan die van de syntaxis van een verbinding. De syntactische condities in deze studie worden toegepast onafhankelijk van de semantische. Daarmee wordt de veronderstelling uit de generatieve grammatica dat de syntaxis autonoom is, in deze studie bevestigd.
Emmeken van der Heijden, Grotestraat 24, 6511 VD Nijmegen, 024-3237124, (gast)e-mail: jac.van.der.heijden@wxs.nl.
(7)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Tue, 16 Mar 1999 11:42:21 +0100
From: Dirk Van Hulle <vanhulle@uia.ua.ac.be>
Subject: Sym: 9903.17: Studiedag 'Genetische literatuurstudie' op 29 april 1999 te Antwerpen
*-----------------------------------------------------*
| |
| STUDIEDAG GENETISCHE LITERATUURSTUDIE |
| |
| 29 april 1999 in het AMVC, |
| Archief en Museum voor het Vlaamse Cultuurleven |
| |
| Minderbroedersstraat 22 |
| 2000 Antwerpen |
| tel.: 03/232.55.80 |
| |
| Organisatie: GENESE & AMVC |
*-----------------------------------------------------*De discipline:
Om een tekst te kunnen interpreteren moet er eerst een tekst zijn. Zo’n tekst is het product van een lang proces waar heel wat meer actoren bij betrokken zijn dan alleen een auteur. Schrijvers zoals Paul Val’ery en Francis Ponge hebben hun critici erop gewezen dat een gepubliceerde tekst slechts een van de vele mogelijke resultaten van het schrijfproces is. Het besef van de instabiliteit van de tekst is echter geen nieuw gegeven; elke editeur is zich daar maar al te zeer van bewust. Nieuw is alleen dat dit bewustzijn niet exclusief meer in het teken staat van de productie van een correcte, ‘stabiele’, citeerbare tekst. Vooral in Frankrijk wordt het schrijfproces van literaire werken sinds enkele decennia niet in functie van een editie, maar als discipline op zich bestudeerd, als een onafhankelijke vorm van literaire kritiek. Wat genetisch literatuuronderzoek probeert te ontdekken is niet de auteur achter het werk, maar het werk dat hij of zij erin geinvesteerd heeft, het mentale proces dat eraan vooraf is gegaan en dat zijn neerslag heeft gevonden in manuscripten en ander tekstmateriaal.
De studiedag:
Het onderzoek naar de genese van literaire werken is niet alleen van belang met het oog op de conservering en ontsluiting van het literaire erfgoed. Vaak hechten auteurs zelf veel waarde aan het schrijfproces, waardoor de genese deel gaat uitmaken van het literaire werk. Ook de status van de auteur zelf is sinds enkele decennia grondig gewijzigd. Centraal staat onder meer de vraag of die veranderde status van de auteur en van de tekst (niet enkel als product maar ook als productie) een ander perspectief biedt op teksteditie.
De focus van de studiedag is de verhouding tussen de gepubliceerde
tekst en het voorbereidende materiaal (notitieboeken, manuscripten, maar ook minder tastbare, mentale aspecten van het schrijfproces), het belang dat schrijvers zelf aan het ontstaan van hun teksten hechtten (of ze het als een deel van het werk beschouwden, of het integendeel strikt gescheiden hielden van het afgewerkte product) en tenslotte de vraag hoe genetisch literatuuronderzoek kan bijdragen tot de interpretatie van literaire werken.
Wenst u (gratis) deel te nemen aan deze studiedag, gelieve dan voor 16 april uw naam, adres en e-mail/telefoonnummer door te sturen naar Dirk Van Hulle, UIA – GER, Universiteitsplein 1, B-2610 Wilrijk, Belgi”e (e-mail: vanhulle@uia.ua.ac.be).
PROGRAMMA
09.00 uur: Leen van Dijck (AMVC – Antwerpen):
Verwelkoming
09.15 uur: Geert Lernout (U.I. Antwerpen; voorzitter Genese):
Introductie
09.30 uur: Marcel De Smedt (K.U. Leuven):
De genese van ‘De Verlossing’ van Willem Elsschot
Van “De Verlossing” is in het AMVC een kladhandschrift bewaard, een nethandschrift en een typoscript. Het werk verscheen in 1916 in Groot-Nederland en in 1921 in boekvorm. Het kladhandschrift biedt een bevoorrechte kijk op de werktafel van de auteur. Vanuit een smalle vertrekbasis, geinspireerd op reele feiten, dijt het werk uit in de breedte, en ontstijgt het de werkelijkheid door schrapping en verdoezeling van concrete persoons- en plaatsnamen.
10.00 uur: Peter de Bruijn (CHI – Den Haag):
Het cyclotron van Gerrit Achterberg
De dichter Gerrit Achterberg heeft zich buiten zijn creatieve werk hoegenaamd niet uitgelaten over de functie en betekenis van poezie, niet over zijn eigen werk, noch over dat van anderen. Ook slechts bij hoge uitzondering heeft hij zich uitgesproken over het scheppingsproces, dat hij ten principale geisoleerd zag van het voltooide werk. In de enkele uitzonderingsgevallen die er zijn, is het – gelet op het bewaard gebleven genetische materiaal – de vraag of we de dichter op zijn woord kunnen geloven, als het al ‘zijn’ woord is.
10.30 uur: Pauze
11.00 uur: An De Vos (UFSIA – Antwerpen):
“Beginnende met het woord”. Over de genese van enkele Gezellegedichten
Enkele van zijn gedichten heeft Gezelle voorzien van expliciet tekstgenetisch commentaar, waarin hij niet alleen de productieve kracht van bepaalde woorden toelicht, maar ook wijst op de creatieve mogelijkheden die formele beperkingen zoals rijm of alliteratie de dichter te bieden hebben. Een aandachtige lectuur van dit commentaar biedt niet alleen een zeer relevant inzicht in de genese van de gedichten in kwestie, maar reikt ook een sleutel aan voor de tekstgenetische studie van Gezelles poezie in het algemeen.
11.30 uur: Yves T’Sjoen (R.U. Gent):
De drukgeschiedenis van Richard Minnes verzamelde gedichten, “In den Zoeten Inval en andere gedichten” (1955/1978)
Op grond van de correspondentie tussen auteur, uitgever (Geert van Oorschot) en redacteur (I.H.W. Veenstra) schetst Yves T’Sjoen een beeld van de wijze waarop die editie tot stand is gekomen, hoe het met de autorisatie van de opgenomen teksten (en de volgorde in afzonderlijke rubrieken) is gesteld, welke auteurs- resp. editeursingrepen er zijn gebeurd.
12.00 uur: Lunch
13.00 uur: Inge Landuyt (U.I. Antwerpen):
Joyces defensieve strategieen in de genese van Finnegans Wake
James Joyce creeerde zijn laatste werk als een veelgelaagde comprimatie van zijn volledige omgeving tot een universum op zich. Gelukkig kunnen zijn notitieboekjes ons helpen de bestanddelen ervan gedeeltelijk bloot te leggen. Een belangrijk aspect van Finnegans Wake is de reflectie van dit werk op zichzelf, Ulysses en zijn andere voorgangers, die o.a. gestimuleerd werd door (vooral negatieve) besprekingen in kranten en tijdschriften. Deze lezing legt een van deze schakels in Joyces verdedigingsmechanismen bloot.
13.30 uur: Adriaan van der Weel (Universiteit Leiden):
Reis naar het einde van de tekst: Beckett minderwaarts
Becketts korte roman “Worstward Ho” is een van de meest gecomprimeerde teksten uit de wereldliteratuur. De tekstgeschiedenis, van handschrift naar de eerste gedrukte editie, geeft inzicht in Becketts werkwijze en draagt bij tot een beter begrip van deze uiterst hermetische tekst.
14.00 uur: Dirk Van Hulle (U.I. Antwerpen):
Geestelijk moederschap: Achter ‘Achter de schermen’ van Elsschot
“Qu’importe qui parle?” schreef Beckett. En volgens Barthes “laat de tekst zich lezen zonder de inscriptie van de Vader”. Dat gaat zonder meer op voor de korte tekst Achter de schermen, waarin Elsschot zijn eigen inleiding bij Tsjip analyseerde. Wie de geestelijke vader is van deze literaire telg doet er nauwelijks toe; het gaat hier veeleer om het geestelijke moederschap. Hierdoor verandert zowel de status van de auteur als die van de tekst, doordat de genese er intrinsiek deel van uitmaakt.
14.30 uur: Pauze
15.00 uur: Geert Buelens (U.I. Antwerpen):
Het noodzakelijke gedicht – het gedicht uit noodzaak
In deze korte lezing vraagt Geert Buelens zich af of er, behalve over de materiele aspecten (varianten, drukproeven…), ook over de mentale aspecten van het genetische proces iets gezegd kan worden.
15.30 uur: Yves van der Fraenen (R.U. Gent):
De geboorte van ‘De geboorte’. Over Maurice Gilliams, een genetische case-study.
Bedoeling van de lezing is een verkennende blik te werpen in het schrijflaboratorium van Maurice Gilliams (Antwerpen, 1900-1982). Van ‘De geboorte’, het openingsgedicht van Gilliams’ bundel Het Maria leven (1932), zijn verschillende versies overgeleverd, zowel in een handschriftelijk stadium als in druk. Als men abstractie maakt van titel, openingsvers, context in de bundel, en louter het ’tekstlichaam’ van het gedicht bekijkt, kan men verdedigen dat het niet om versies van een gedicht gaat, maar om twee – of zelfs drie – verschillende gedichten. Die genese/transformatie van een gedicht in een nieuw gedicht wordt geconfronteerd met poeticale uitspraken van de auteur. Meer algemene kwesties die zich aandienen, zijn: Wat zijn de grenzen van een (versie van een) tekst? Is de auteur te vertrouwen als hij over zichzelf en zijn werk spreekt?
(8)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Wed, 10 Mar 1999 09:16:46 +0100
From: "Marjet Knake - Uitgeverij Contact" <mknake@contact-bv.nl>
Subject: Lit: 9903.18: Pas verschenen: Ewoud Sanders. Jemig de pemig! De invloed van Van Kooten en De Bie op het Nederlands (Amsterdam 1999)
==============
Pas verschenen
==============
INGEZONDEN PERSBERICHT
Ewoud Sanders. Jemig de pemig! De invloed van Van Kooten en De Bie op het Nederlands. Amsterdam: Uitgeverij Contact, 1999. ISBN 9025413757. 158 blz. NLG 17,90; BEF 360.
Van Kooten en De Bie grootste taalvernieuwers 20ste eeuw
Kees van Kooten en Wim de Bie hebben in de 20ste eeuw meer aan de Nederlandse woordenschat toegevoegd dan wie ook. In totaal hebben zij de afgelopen decennia vijftig woorden, uitdrukkingen en soortnamen bedacht of verbreid. Ook Marten Toonder en Wim T. Schippers hebben relatief veel woorden en uitdrukkingen verzonnen, maar van Toonder worden er nog maar een stuk of tien gebruikt en van Schippers hooguit zes. Voor andere schrijvers, programmamakers, podiumkunstenaars, wetenschappers, journalisten en politici ligt dit aantal nog lager. Tot deze conclusie komt de journalist en taalhistoricus Ewoud Sanders in het zojuist verschenen boek Jemig de pemig! De invloed van Van Kooten en De Bie op het Nederlands.
Op Internet en in de digitale bestanden van tientallen Nederlandse en Vlaamse kranten zocht hij ruim honderdtwintig woorden, uitdrukkingen en typetjes van Van Kooten en De Bie na. Van vijftig kon worden aangetoond dat ze tot de algemene taal zijn doorgedrongen. Oudere jongeren, doemdenken en regelneef zijn de afgelopen tien jaar het vaakst gebruikt. Ook vrije jongens is zeer algemeen. Die uitdrukking blijkt al uit de 19de eeuw te stammen, maar door Jacobse & Van Es is vrije jongens algemeen bekend geworden. Bovendien kreeg de aanduiding door de Haagse penoze-afsplitsingen van Van Kooten en De Bie een negatieve bijklank. Overigens leverden Jacobse & Van Es van alle typetjes de meeste woorden, uitdrukkingen en soortnamen op: twaalf in totaal. De Klisjeemannetjes staan met zes bijdragen op de tweede plaats; de overjarige hippie Koos Koets – een typetje van Kees van Kooten – met zes op de derde.
In taalkundig opzicht liggen de gouden jaren van Van Kooten en De Bie tussen 1977 en 1985. In die periode introduceerden of verbreidden zij maar liefst 35 blijvende woorden, uitdrukkingen en personages. De oudste, zo stoned als een garnaal, dateert van 1969; de jongste, krasse knarren, van 1993.
Verreweg de meeste taalvondsten van Van Kooten en De Bie zijn verbreid via de televisie. Volgens Sanders speelden ook de typetjes wat dit betreft een belangrijke rol. “Daardoor werden sommige woorden en uitdrukkingen vaak herhaald. Ook door hun feilloze gevoel voor de tijdgeest en hun vernieuwingsdrift konden zij zoveel invloed op onze taal uitoefenen. Bovendien werden zij lang op handen gedragen door journalisten, schrijvers, politici en wetenschappers – mensen die zelf ook taal produceren.”
Van Kooten en De Bie hebben volgens Sanders ook een belangrijke rol gespeeld in de verbreiding van het plat-Haags. Vooral door Jacobse & Van Es wordt dit stadsdialect nu tot in de verste uithoeken van Nederland herkend. “Mogelijk heeft het werk van Van Kooten en De Bie zelfs de deuren van het cabaret opengezet voor allerlei stadstalen en ialecten, zoals het Rotterdams, het Utrechts en het Twents”, schrijft hij.
Doordat het boek tot stand is gekomen met medewerking van Van Kooten en De Bie, bevat het veel tot nu toe onbekende details over de achtergrond van allerlei woorden, uitdrukkingen, typetjes en sketches.
(9)-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Fri, 5 Mar 99 17:20:13 MET
From: J. Noordegraaf <noordegj@let.vu.nl>
Subject: Lit: 9903.19: Pas verschenen bij Stichting Neerlandistiek VU: 1. Voortgang, deel 17; 2. congresbundel 'DO in English, Dutch and German'; 3. dissertatie Ad Welschen
=======================================================
Pas verschenen bij de Stichting Neerlandistiek VU:
- Voortgang, Jaarboek voor de neerlandistiek, deel 17
- Congresbundel ‘DO in English, Dutch and German’
- Dissertatie Ad Welschen
=======================================================
1. Voortgang, Jaarboek voor de neerlandistiek, deel 17
- Etienne Britz, Inskripsies in ’n “gaapsing”. ’n Interpretasie van die pentekening op die omslag van Breyten Breytenbach se digbundel Soos die so (1990). Blz. 7-16.
- Petra Beij-Sutmuller, G.C. Mulder, een schrijvende onderwijzer. Blz. 17-35.
- G.R.W. Dibbets, Het Redelijk Gezelschap van Joannes Vollenhove.. Blz. 37-64.
- G.J. Johannes, “Elk weet wat dichtkunst, wat welsprekendheid is”. Retorica en de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1780+1830. Blz. 65-96.
- Suzanne Kooij, Enargeia – het beeld in de taal in de retorische traditie van de klassieke oudheid en de Renaissance. Blz. 97-115.
- Wouter de Leeuw, Het postmoderne van Gerrit Krols beschouwend werk. Een voetnoot bij ‘De abstracte roman’. Blz. 117-139.
- Jaconelle Schuffel, ‘Comt alle menschen, schept consten’. De Zeven Vrije Kunsten in de spelen van de Olijftack en de Goubloeme op het Landjuweel van 1561. Blz. 141-167.
- Frits Smulders, Gorter als vissertje; de geschiedenis van een gedicht en het gedicht van een geschiedenis. Blz. 169-190.
- Dick Wortel, Het woordenboekcitaat in de oudste WNT-delen. Blz. 191-206.
- Lida Zutt, J.H.Halbertsma en de taalkundige opvattingen van Willem Bilderdijk en Jacob Grimm. Blz. 207-227.
Voortgang 17 (ISBN 90-72365-57-7) telt 230 pagina’s en bevat diverse illustraties. Prijs: NLG 37,50 excl. verzendkosten. Het Duitse ISBN is 3-89323-431-4. Besteladres: Stichting Neerlandistiek VU, De Boelelaan 1105, 1081 HV Amsterdam. Het boek kan ook besteld worden bij Nodus Publikationen, Postfach 5725, D-48031, M”unster.
2. DO in English, Dutch and German
DO in English, Dutch and German: history and present-day variation. Ed. by Ingrid Tieken-Boon van Ostade, Marijke van der Wal & Arjan van Leuvensteijn.
Deze congresbundel bevat een achttal opstellen, waarvan twee over het Nederlands: J.M. van der Horst, “Doen in Old and Early Middle Dutch: A comparative approach”, en Arie Verhagen, “Changes in the use of Dutch doen and the nature of semantic knowledge”.
De DO-bundel (ISBN 90-72365-56-9) telt 170 pagina’s en is te bestellen bij de Stichting Neerlandistiek VU te Amsterdam. Prijs: NLG 45,00 excl. verzendkosten. De bundel kan ook besteld worden bij Nodus Publikationen te M”unster. Het Duitse ISBN is 3-89323-428-4.
3. Dissertatie Ad Welschen
In de reeks ‘Uitgaven Stichting Neerlandistiek’ is als nummer 27 verschenen de studie van Ad Welschen over Duale syntaxis en polaire contractie. Negatief gebonden of-constructies in het Nederlands. Het boek (512 pp.) gaat over zinnen als “Er gebeurt niets of hij weet ervan”, “Nauwelijks was hij thuis of de telefoon ging”. Het onderzoek naar deze zeer bijzondere constructie is ondernomen vanuit synchroon gezichtspunt, maar is aangevuld met een diachronische en cross-linguistische appendix (437-500).
Duale syntaxis is te bestellen bij de Stichting Neerlandistiek VU, De Boelelaan 1105, NL-1081 HV Amsterdam. Prijs: NLG 65,00 (excl. verzendkosten). Het boek kan ook besteld worden bij Nodus Publikationen, Postfach 5725, D-48031, M”unster.
(10)=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Sat, 20 Mar 1999 18:10:54 +0100
From: P.J. Verkruijsse <piet.verkruijsse@hum.uva.nl>
Subject: Lit: 9903.20: Pas verschenen: Arie van den Berg. Kikkers, muizen en nieskruid (Amsterdam 1999)
==============
Pas verschenen
==============
Arie van den Berg. Kikkers, muizen & nieskruid. Uit het logboek van een letterschuier. Amsterdam: Vossiuspers AUP, 1999 (De Kunst van Kennis, 1). 40 blz.; ills.; ISBN 90-5629-070-3.
De Vrienden van de UB Amsterdam werden onlangs aangenaam verrast door de toezending van de eerste publicatie uit de reeks De Kunst van Kennis, een samenwerkingsproject van de Universiteitsbibliotheek en het Amsterdams Fonds voor de Kunst. Arie van den Berg schrijft een zeer leesbaar boekje naar aanleiding van de collectie populaire literatuur van de UB: kinderprenten, blauwboekjes, fabels e.d. Uitgebreid gaat hij in op de diverse uitgaven van de ‘Batrachomyomachia’ en de Aesopische fabels.
P.J. Verkruijsse
(11)=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Sat, 20 Mar 1999 18:10:54 +0100
From: P.J. Verkruijsse <piet.verkruijsse@hum.uva.nl>
Subject: Lit: 9903.21: Pas verschenen: Auke van der Berg (red.). Centre Aequatoria (Amsterdam 1999)
==============
Pas verschenen
==============
Auke van der Berg (red.). Centre Aequatoria. Een kerkdienst in Bamanya, Congo. Amsterdam: De Buitenkant, 1999 (Uitgelezen Boeken 7 (1999), nr. 3 (februari)). 32 blz.; ills. + 2 bijlagen; NLG 21,-.
Deze aflevering van het onregelmatig, maar altijd weer verschijnende boekentijdschrift Uitgelezen Boeken is gewijd aan bibliotheken in het voormalige Belgische Congo. Hoe belabberd de situatie daar momenteel ook is, toch proberen vooral geestelijken die bibliotheken te beheren en aan te vullen en op basis van hun collecties te publiceren. Vooral het Centre Aequatoria, Centre de Recherches Culturelles Africanistes, van de Belgische pater Honor’e Vinck speelt een belangrijke rol bij het conserveren en toegankelijk maken van veel materiaal (boeken en archieven) uit de koloniale tijd en bij taalkundig onderzoek.
P.J. Verkruijsse
(12)=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Sat, 20 Mar 1999 18:10:54 +0100
From: P.J. Verkruijsse <piet.verkruijsse@hum.uva.nl>
Subject: Lit: 9903.22: Pas verschenen: Dirk van Delft (e.a.) Studeren. Een reeks handleidingen voor studenten (Rotterdam, 1995-1998)
==============
Pas verschenen
==============
Dirk van Delft, Sjoerd de Jong, Rita Kohnstamm e.a. (red.). Studeren. Een reeks handleidingen voor studenten. 7 dln. Rotterdam: NRC Handelsblad, 1995-1998. NLG 9,50 (per deel)
NRC Handelsblad richt zich al een paar jaar op het studentenpubliek met een reeks boekjes van 30 a 40 pagina’s die qua prijs het budget van de doelgroep niet te zeer uithollen. In de reeks komen onderwerpen aan de orde die voor een deel ongetwijfeld ook binnen het curriculum van vrijwel alle studierichtingen behandeld worden, maar voor een ander deel tijdens de reguliere studie niet of nauwelijks ter sprake komen.
Wie vaak uitroept: “Ik heb de pest aan multiple choice”, moet zeker eens neuzen in ‘Het maken van een multiple choice-tentamen’ van Rob Topman (4e dr. 1995), waarin de voorbereidingen, het maken en de persoonlijke evaluatie van dergelijke tentamens behandeld worden. Enkele tips die hierin gegeven worden, sluiten aan bij de adviezen van Karel Soudijn in ‘Studiemethoden’ (4e dr. 1995) en van Vittorio Busato in ‘Time management’ (1997). Voor de student die de smaak te pakken krijgt, zijn ‘Het ordenen van informatie’ (1998) van Michiel Hegener en ‘Doorgaan in wetenschap’ (1996) van Maarten Doorman beschikbaar.
‘Het schrijven van een leesbare scriptie’ (6e dr. 1998) door Warna Oosterbaan en ‘Het houden van een presentatie’ (3e dr. 1996) door Willem Albert Wagenaar behandelen de hot items binnen iedere studie. Met betrekking tot deze onderwerpen kan intussen een flinke boekenplank gevuld worden, varierend van lijvige handleidingen tot syllabi met beknopte richtlijnen. De NRC-boekjes onderscheiden zich door duidelijke, beknopte adviezen met gezond verstand.
De NRC-boekjes kosten NLG 9,50 en zijn te bestellen via postrekening 2896 van de Dagbladunie te Rotterdam. Bestellingen kan men ook richten aan NRC Handelsblad, Postbus 8986, 3009 TG Rotterdam, 010-4066111. Verdere informatie is te zien via: http://www.nrc.nl/W2/Service/Lezers/publicaties.html
P.J. Verkruijsse
(13)=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
Date: Wed, 17 Mar 1999 13:59:04 +0100
From: Willem Kuiper <Willem.Kuiper@Hum.UvA.NL>
Subject: Col: 9903.23: Column Willem Kuiper, no. 43: Een zwangere man
==============================================
Column Willem Kuiper, no. 43: Een zwangere man
==============================================
In mijn middelbare schooltijd was ik bevriend met een lotgenoot wiens pleegmoeder – een mengeling van hartelijkheid, moederliefde en onnozelheid – de hebbelijkheid bezat om bij elk verhaal dat haar ter ore kwam mede te delen dat ook zij exact datzelfde had gezien, gehoord of meegemaakt. Aan haar nagedachtenis is dit stukje opgedragen, want elke keer als ik op het nieuws of in de krant het onderwerp voor mijn nieuwe Neder-L-column krijg aangereikt, moet ik aan haar denken.
Neem nou die commotie rond dat bericht dat de medische wetenschap zo ver (heen) is, dat een man zwanger zou kunnen worden, een kind dragen en bevallen middels een keizersnede. De Volkskrant-cartoonist Peter de Wit van de strip Sigmund heeft er een continuing story van gemaakt.
Niets nieuws onder de zon, denk ik dan. Waar heb ik dat eerder gelezen?
In de jaren 50 van de eerste eeuw bereikt het christendom Rome. Nero is dan keizer. Zijn reputatie bij de christenen was niet best – tijdens zijn bewind vinden de eerste vervolgingen plaats – en werd er in de daarop volgende eeuwen niet beter op:
Toen zijn leermeester Seneca hem om een beloning vroeg voor alle opvoedkundige arbeid die hij aan Nero sinds diens kindertijd verricht had, mocht hij de boom uitkiezen waarin hij opgehangen wilde worden. Zo’n hekel had Nero gekregen aan de man die hem zijn hele jonge leven lang het goede had voorgehouden en het kwade verboden. Seneca protesteerde en kreeg voor elkaar dat hij zijn eigen dood mocht uitkiezen. Hij nam een warm bad en liet zich aderlaten totdat hij in vrede rustte, en maakte zo zijn naam waar: Seneca < se necare = zichzelf doden.
Omdat Seneca volgens de oudste geschiedenissen van de Kerk bevriend was met de apostel Paulus kon Nero moeiteloos uitgroeien tot een exemplarische tiran, die voor geen enkele aberratie of perversie terugschrok. Zoals zijn verdere levenswandel ondubbelzinnig bewees: Rome in de fik steken, om eens te zien hoe de brand van Troje eruit gezien moet hebben; je moeder laten open snijden om te zien waar je als ongeborene gezeten hebt, met een man huwen om het huwelijk ook eens van de andere kant te ondergaan, en je zwanger te laten maken…
In de Legenda Aurea, in het hoofdstuk over de apostel Petrus, lezen wij – in de Latijnse tekst met de uitdrukkelijke vermelding dat de verhaalde geschiedenis apocrief is, in de Middelnederlandse vertaling ontbreekt deze bijsluiter – dat Nero op een kwade dag wil weten wat het is om zwanger te zijn en een kind te baren. Enerzijds werd dit hem onbedoeld ingegeven door zijn lijfartsen die bezwaar maakten tegen het opensnijden van zijn moeder, omdat dit tegen natuur, recht en gewoonte was, en omdat zijn moeder hem met moeite gedragen en in pijn gebaard had. Tezelfdertijd had Nero, door de straten van Rome rijdend, een vrouw in barensnood horen gillen, wat zijn nieuwsgierigheid naar de mate van lijden gewekt had.
Om een lang verhaal kort te maken, hij bedreigde zijn lijfartsen met de dood als zij hem niet zwanger zouden kunnen maken. Die kozen eieren voor hun geld, en bereidden hem een drank met daarin kikkerdrilletje, en gaven hem dat te drinken. Door hem een speciaal dieet voor te schrijven slagen zij erin het kikkervisje tot wasdom te laten komen en in leven te houden. Ondertussen protesteert Nero’s lichaam heftig door op te zwellen, zodat hij er inderdaad uitziet alsof hij zwanger is. Na verloop van tijd raakt de aardigheid eraf, zo pijnlijk is het, en vraagt Nero zijn lijfartsen of ze de bevalling niet wat kunnen bespoedigen. Maar die houden hem aan het lijntje totdat de kikker volwassen is, en dan pas geven zij hem een braakdrank, waarna hij een monstrueuze kikker opgeeft in een golf van kots en bloed. Had hij de vrucht maar de volle tijd moeten uitzwangeren, leggen zijn artsen hem uit. Zag ik er ook zo uit, toen ik uit mijn moeder kwam? Het antwoord luidt ‘ja’. Daarop besluit Nero zijn ‘kind’ in leven te laten en hij geeft opdracht het te huisvesten in een nis in een muur van een overheidsgebouw. Als het volk van Rome uiteindelijk in opstand komt tegen Nero, moet ook de kikker eraan geloven. Hij wordt uit zijn schuilplaats gehaald, op straat gegooid en verbrand. Het gebouw waarin hij verbleef, noemde men sindsdien Lateranen, dat is ‘a latente rana’, letterlijk: ‘uit waar de kikker zich schuilhield’. Het gebouw bestaat nog steeds.
In de Zuidmiddelnederlandse vertaling – handschrift KB Brussel 15140 (geschreven te Brussel, in laatste jaren van de veertiende eeuw) – wordt deze passage als volgt verwoord:
@ Echter wert Nero versot van herten also men in die selve historie leest, ende hi beval sijnre moeder te doodenne ende op te snidenne, omdat hi sien wilde hoe hi in haren buc op ghevoedt wert. Maer de meesters beresptenne dat hi sijnre moeder woude doen doden, ende seiden dat de rechte verbieden ende costume en wilt niet, dat een kint de moeder dode, diene met so groter pinen ghebaerde, ende diene dede voeden met so groter pinen ende sorghen. Nero seide: “So doet mi dan kint draghen, ende daer na ghebaren, dat ict weten mach hoe grote pine mijn moeder leet.”
Oec hadde hi desen wille van kint te draghenne begrepen, omdat hi een wijf, die in arbeide lach, hoorde roepen daer hi dore de stat voer. De meesters seiden hem: “Het es onmogheleec dat jeghen nature es. Noch men mach niet weten dat jeghen redenne es.” Daeromme seide hi hen: “En doedi mi niet swaer werden van kinde ende ghebaren so sal ic u allen quader doot doen sterven.”
Doe maecten si hem een pusoen ende gaven hem al heimeleec enen vorsch drincken, ende dien daden si met haerre meesterien wassen in sinen lichame. Ende stappans so swal sijn lichame, omdat hi niet ghedoghen en mochte, dat der naturen contrarie was, also dat Nero waende dat hi swaer hadde gheweest van kinde. Ende si daden houden den dach nadat si wisten, dat de vorsch volwassen soude, ende si seiden dat hi om de dracht dit ende dat soude moeten houden.
Ten lesten so wert hi alte sere ghepijnt, ende hi seide den meesters: “Verhaest den tijt der dracht, want om de pine van ghebaerne can ic cume herademen.” Doe gaven si hem pusoen, ende dadenne keeren, ende hi keerde enen eyseleken vorsch vreselec tansiene, met vulheiden ende met bloede besmet. Ende doe hi sine dracht sach, so vereysde hi hem, ende hem verwonderde dat si so leelec was. Ende si seiden hem, dat hi so leleken dracht ghebaert hadde, omdat hi niet ontbeiden en wilde den tijt der dracht. Ende hi seide: “Was ic alsodaen, doe ic ute mijnre moeder buc quam?” Ende si seiden: “Ja ghi!” Daeromme beval hi dat men sine dracht voeden soude, ende dat mense sluten soude in een steenen boghe ende daer houden. Dit leest men in coroniken.
@ Daer na hadde Nero wonder hoedaen oft hoe groot de brant van Troyen was ende hi dede .vij. daghe ende .vij. nachte Rome ontsteken, ende hi laegt ende saecht van enen hoghen torre ende hi wert verblijdt inde scoonheit vanden viere, ende lach ende sanc spotteleken sanc in scoone abijt.
Also men in coroniken leest so vesschede Nero met guldenen netten ende hi was altoos veronledecht met sanghe, sodat hi boven alle chitoelres ende organiste ghinc in conste. Hi nam enen man te wive, ende hi wert van enen man ontfaen als over een wijf, also Orosius seit.
Maer doe die van Rome sijn verwoetheit ende sijn sotheit niet en mochten langhere ghedoghen, so liepen si met gheruchte op hem ende jaghedenne uter stat. Ende doe hi sach dat hi niet en soude moghen ontgaen, so scerpte hi enen stake, bitende metten tanden, ende hi doerstac hem selven daer mede, ende aldus indde hi sijn leven. Nochtan leest men elre datten de wolve aten.
Ende doe die van Rome weder ghekeert waren, so vonden si den vorsch gheborghen in de bowe, ende si worpenne buten der stat ende verborne. Ende hier bi ontfinc die side vander stat, daer de vorsch gheborghen was, den name Lateranen, also eneghe segghen: a rana latente.
Willem.Kuiper@Hum.UvA.NL
(14)=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=*-------------------------------------------------------------------------* | | | Informatie over Neder-L: | | ======================== | | Algemene informatie opvragen over Neder-L: stuur mail naar | | listserv@nic.surfnet.nl met daarin de boodschap: GET NEDER-L INFO | | Abonnement nemen op Neder-L: stuur mail naar listserv@nic.surfnet.nl | | met als boodschap: SUB NEDER-L uw-voornaam/voorletters uw-achternaam | | Neder-L op het web/WWW: Neder-L-nummers zijn vanaf januari 1997 in | | web-formaat te lezen via: http://baserv.uci.kun.nl/~salemans/ | | Nadere informatie over Neder-L in web-formaat: zie artikel 9706.01 | | Er is ook een WWW-archief met alle e-mailversies van Neder-L sinds | | juni 1992, dat ook op trefwoord doorzocht kan worden; de URL van dit | | listserv-archief: http://listserv.surfnet.nl/archives/neder-l.html | | Neder-L wordt ook verspreid via de Internet-newsgroup bit.lang.neder-l | | Oude Neder-L-bulletins opvragen: stuur mail naar listserv@nic.surfnet.nl| | met daarin een boodschap als: GET NEDER-L LOG9206 | | (resultaat: logboek met Neder-L-artikelen van juni '92 wordt gestuurd)| | Of maak gebruik van het listserv-archief (zie enkele regels hierboven)| | Bijdrage voor Neder-L opsturen: stuur mail naar neder-l@nic.surfnet.nl | | Contact met redactie: stuur mail naar Salemans@baserv.uci.kun.nl, naar | | Willem.Kuiper@hum.uva.nl, naar Piet.Verkruijsse@hum.uva.nl (voor de | | evenementenagenda), naar Oostendorp@rullet.leidenuniv.nl (voor | | neerlandistiek op het Web), of naar P.A.Coppen@let.kun.nl | *-------------------------------------------------------------------------**-Einde-------------------- Neder-L, no. 9903.b --------------------------*
Laat een reactie achter