Woensdag 4 april vond in Amsterdam de opening plaats van ‘t nieuwe filminstituut, door de koningin nog wel. Dat instituut heet EYE. Ik dacht eerst dat dat was omdat ’t gelegen is aan ’t Amsterdamse IJ; u kent toch de hedendaagse uitspraak van die ij, maar nee het is ’t Engelse woord voor OOG.

Het zal wel geen toeval zijn dat die opening gepland is in de week voor Pasen. Dat is immers de beste tijd om ons vertrouwd te maken met de juiste uitspraak van dat EYE:

Een ei is geen ei [aai]
Twee ei is ’n half ei [aai]
Drie ei is ’n film-EYE [aai]

Wie dat onooglijke EYE heeft voorgesteld, heeft duidelijk geen oog voor de vorm van ’t woord. Als ’t toch een metaforische naam moest worden waarom dan niet OOG dat verre superieur is aan dat EYE, ook als ’t klein geschreven wordt: oog versus eye. Wat zou een grafisch ontwerper niet hebben kunnen doen met de woordvorm OOG.

Ik ben ook benieuwd of en hoe ’t woord in het dagelijkse taalverkeer zal gaan functioneren. Wat ga je zeggen: ‘Ik ga vanmiddag even naar EYE, naar ’t EYE of naar de EYE.’ De eerste twee mogelijkheden ben ik al tegengekomen. Dat de vorm zonder lidwoord ’t gaat redden betwijfel ik trouwens. De tweede heeft weer ’t bezwaar dat ie gelijkluidend is aan ’t IJ. De derde mogelijkheid geef ik de meeste kans, gelet op combinaties als DE Hema, DE Blokker, DE Gamma, DE Viva, DE Margriet, enzovoorts. Uit een onderzoek van Onze Taal kwam naar voren dat namen die afgeleid zijn van eigennamen meestal geen lidwoord krijgen: Albert Heijn, V&D.;  EYE hoort daar duidelijk niet bij, vandaar mijn verwachting: DE EYE. Of zeggen we uiteindelijk toch liever gewoon ’t FILMINSTITUUT of ’t vertrouwde FILMMUSEUM?

In het tv-programma Nieuwsuur (zaterdag 31 maart jl.) vertelde architectuurhistoricus Vincent van Rossem wat zijn voornaamste bezwaar tegen ’t gebouw is: ’t gebouw is niet rationeel, ’t laat niet zien wat ’t is en heeft. Op dezelfde manier is de naam EYE irrationeel: die drukt ook niet uit waar ’t woord voor staat. EYE betekent ‘oog’ en je moet maar weten dat ’t toevallig ook de naam van een filminstituut is. Vergelijk dat eens met ‘Beeld en Geluid’ in Hilversum, waar inderdaad beeld en geluid opgeslagen liggen.  Een instituut dat films archiveert en vertoont zou DE FILMS moeten heten.

De voornaamste reden waarom dat EYE gekozen is, is natuurlijk dat ’t ENGELS is en Engels wordt in een bepaalde kraam verkozen boven Nederlands. Net zoals ’t gebouw er waarschijnlijk gekomen is omdat ’t een ‘on-Nederlands'(de Volkskrant, 30 maart jl.) gebouw is. Van Rossem kwalificeert ’t ontwerp als ‘aanstellerig’. Als je ’t zo bekijkt past de naam perfect bij ‘t gebouw, want ook EYE is een mooi voorbeeld van aanstellerEYE.

Jan Stroop