In de inleiding van de bundel – waarin kort de achtergrond van Eduard Douwes Dekker (Multatuli) en de roman worden geschetst – wordt gezegd dat studies over de Max Havelaar zich tot nu toe concentreerden op de editiegeschiedenis, de tekstanalyse en de receptie (die de laatste jaren vooral de receptie in het buitenland meenemen) en dat Max Havelaar inmiddels tevens d.m.v. gendertheorie en postkoloniale kritiek geïnterpreteerd is. Het congres had als doel gestolde en verouderde inzichten over Multatuli ter discussie te stellen en mogelijk te herzien. Het was tevens de bedoeling om de ontwikkelingen in de literatuurwetenschap van de laatste jaren vruchtbaar te maken voor de jarige roman.

De bijdragen zijn geschreven in het Engels of het Duits – geheel in lijn met de internationale doelstelling van het congres. De vraag is alleen in hoeverre díe doelstelling behaald is. Alle bijdragen zijn – op één na – afkomstig van onderzoekers die verbonden zijn (of gestudeerd hebben) aan Duitse, Nederlandse of Vlaamse universiteiten. Gezien het feit dat Max Havelaar in circa 40 talen werd vertaald en een wijde verspreiding binnen en buiten Europa had, is hier mijns inziens een kans gemist. Ik zou het heel interessant vinden om iets van een onderzoeker buiten Europa te lezen. Stellen zij daar hetzelfde type vragen aan deze roman? Komen zij tot andere interpretaties?

Ook wat betreft nieuwe ontwikkelingen in de literatuurwetenschappen liggen er nog volop kansen. De roman werd bijvoorbeeld omgezet in meerdere theaterstukken, een film, een musical en een stripboek. En adaptaties worden tot op de dag van vandaag gemaakt. Zo organiseerde de Universiteit van Amsterdam rond Havelaars 150^e verjaardag o.a. de Max Havelaar Academie, een platform voor onderzoek en wetenschap, waar vijf studenten interdisciplinair op zoek gingen naar de actuele betekenis van Multatuli’s meesterwerk. Theatermaker Patrick Nederkoorn liet zich inspireren door het hoofdstuk waarin Max Havelaar de Hoofden van Lebak toespreekt en sprak ‘de gekozenen van Nederland’ (bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen) toe in een monoloog (overigens een leestip voor Rutte of Samsom die hopelijk sowieso regelmatig op Neder-L kijken). Een wetenschappelijke bijdrage vanuit de op dit moment populaire adaptation studies zou een interessants aanvulling zijn op het in deze bundel gepresenteerde Max Havelaar-onderzoek.