• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Vijftiende-eeuws manuscript ontdekt op zolder – deel 2

6 november 2012 door Bas Jongenelen Reageer

Handschrift van de Sint-Sebastiaansbroederschap in Brussel uit 1468, opnieuw ingebonden in 1697.

Gisteren berichtte ik over de ontdekking van een vijftiende-eeuws handschrift op een Brusselse zolder. De informatie was erg summier, de pics waren erg low res, maar vandaag is er meer informatie vrijgekomen en zijn de foto’s een stuk beter.

Literatuurhistoricus Remco Sleiderink (HUB) heeft bij een voormalige hoofdman van een Brusselse schuttersgilde een historisch waardevol archief gevonden. De documenten lagen stof te vergaren op een zolder. Het belangrijkst is een geïllustreerd perkamenten handschrift uit 1468, met ook een ledenlijst van de Brusselse rederijkerskamer De Corenbloem. De documenten werden eeuwenlang bewaard door de Brusselse schutters en waren bij wetenschappers niet bekend. De waardevolle collectie wordt nu overgedragen aan het Brusselse stadsarchief.

Het oudste stuk in de collectie is een perkamenten boekje uit 1468 met het reglement van de Sint-Sebastiaansbroederschap. Er is een miniatuur op te zien van Sint-Sebastiaan die een handboog vasthoudt. De heilige staat in het interieur van de voormalige Brusselse Sint-Gorikskerk en wordt omringd door enkele priesters en een groep Brusselse burgers: allemaal mannen en vrouwen die tot deze religieuze vereniging waren toegetreden. De licht beschadigde, maar nog altijd prachtige miniatuur onderstreept het prestige van de broederschap.

Uit het handschrift blijkt dat de Sint-Sebastiaansbroederschap nauw verbonden was met de rederijkers van De Corenbloem. Rederijkers waren amateur-dichters en toneelspelers die zich in de late middeleeuwen organiseerden in verenigingen. In het handschrift staan korenbloemen afgebeeld en staat de spreuk van de rederijkerskamer: “Jueght sticht vrueght”. Er is ook een ledenlijst in terug te vinden van De Corenbloem. Hierop pronken de namen van maar liefst 119 Brusselse rederijkers, wat meteen een schat aan historische informatie geeft.

Het begin van de ledenlijst van rederijkerskamer De Corenbloem (ca. 1520).

Daarnaast bevat het handschrift de namen van honderden andere leden van de Sint-Sebastiaansbroederschap, vaak met vermelding van hun beroep, wat uiteraard ook interessant is. Hierbij zijn bekende kunstenaars en ambachtslieden, zoals de schilder Bernard van Orley, beeldhouwer Jan Borreman en boekdrukker Thomas van der Noot.

Vermelding van de schilder Bernard van Orley als lid van de broederschap (ca. 1520).

De broederschap van Sint-Sebastiaan bleef eeuwenlang actief. Het perkamenten handschriftje werd aan het einde van de zeventiende eeuw opnieuw ingebonden in een omslag van blauw fluweel. Daarbij werd ook een zestiende-eeuwse inventaris opgenomen met de bezittingen van de broederschap. Hoe het bezit nadien evolueerde, kan worden nagegaan aan de hand van lijsten die in de achttiende en negentiende eeuw in het boekje werden genoteerd.

Een ander pronkstuk in de collectie is het zogenoemde ‘guldenboek’, een boek waarin niet alleen de belangrijkste leden van de broederschap, het schuttersgilde en hun beschermlieden zijn opgesomd, maar waarin ook tal van afbeeldingen zijn opgenomen. Aan het begin van dit handschrift staat het wapenschild van aartshertogin Isabella en het jaartal 1628, en er is aan doorgewerkt tot het begin van de twintigste eeuw. Ook Brusselse burgemeesters komen in deze guldenboeken aan bod, zoals de negentiende-eeuwse Charles de Brouckère.

Wapenschild van aartshertogin Isabella in het guldenboek (1628). 

Interessant daarbij is te zien hoe opvallend abrupt de taalwijziging is in 1830. Tot dat moment was de voertaal in de broederschap het Nederlands, daarna wordt op schrift vrijwel uitsluitend het Frans gebruikt. Vanaf dezelfde tijd ligt de nadruk niet langer op de religieuze aspecten, maar is er meer aandacht voor de activiteiten van de schutters, met de jaarlijkse koningskroning als hoogtepunt. Degene die de hoofdvogel afschiet mag zich voor een jaar koning noemen en mag een kunstig versierde pagina aan het guldenboek toevoegen.

Het Brusselse gilde van de boogschutters – Serment royal Saint-Sébastien des archers de Bruxelles, zoals ze zich voluit noemden – bestond tot 2005. Het archief werd de laatste jaren bewaard op de zolder van de laatste hoofdman. Bij de documenten bevond zich ook een grote zilveren ketting die nog werd gedragen door koning Leopold II, erevoorzitter van het gezelschap. De laatste leden van het schuttersgilde hebben geaccepteerd dat de documenten worden overgedragen aan het Archief van de Stad Brussel. Daar kunnen ze dan bestudeerd worden, in samenhang met andere bronnen over Brusselse broederschappen, rederijkerskamers en schuttersgilden.

De latere koning Leopold II is als erevoorzitter van het schuttersgilde afgebeeld in het guldenboek (1856). Hij draagt de zilveren ketting die nu naar het Brusselse stadsarchief gaat.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: middeleeuwen, rederijkers

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Het Spaansch en ’t Fransch

Maar weg met u, ô spraak van bastertklanken,
Waarin hyeen en valsche schakals janken;
Verloochnares van afkomst en geslacht,
Gevormd voor spot die met de waarheid lacht

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

IN DROOM

In een bladstille droom
hoorde ik kreunen op de weg.
Mijn vader sprong op
uit zijn stoel bij het raam –
wij waakten die nacht –,
snelde de tuin door, ik ook.

Het licht van de maan
omrandde met scherpe glanzen
boomstronken, een wagenschot,
de struiken, ieder blad.
Ik zelf lag daar in het donker
in de regen languit op het pad.

Bron: Tirade, november-december 1959

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1891 Jef Leenen
sterfdag
1940 Jacob Hiegentlich
1947 Jacobus Heinsius
2022 Thijs Pollmann
➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d